Kalendarium historii Ukrainy

Kalendarium historii Ukrainy – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Ukrainy.

Mapa Rusi Kijowskiej

Jarosław Mądry

Powstanie Chmielnickiego: Bohdan Chmielnicki i Tuhaj-bej pod Lwowem (na obłoku św. Jan z Dukli), obraz Jana Matejki

Ulica w Charkowie w 1932. Przechodnie mijają zmarłych z głodu ludzi

Flaga UPA

Blok czwarty elektrowni w Czarnobylu

Łeonid Krawczuk

Manifestacja na Placu Niepodległości w Kijowie, 24 listopada 2004

Fragment przemówienia na Euromajdanie w Kijowie (8 grudnia)

Mapa rosyjskiej inwazji na Ukrainę

Średniowiecze

• IV–VI w. – tereny obecnej Ukrainy zamieszkali Antowie^[1]
• wczesne średniowiecze – Ukrainę zasiedliły plemiona słowiańskie (Chorwaci, Drewlanie, Dulebowie, Polanie, Tywercy, Ulicze, Wołynianie)^[1]
• X w. – na Ukrainie pojawiła się Ruś Kijowska, która zjednoczyła całą wschodnią Słowiańszczyznę^[1]
• 988 – za pośrednictwem Bizancjum książę Włodzimierz Wielki przyjął chrzest^[1]
• 1019–1054 – panowanie Jarosława Mądrego^[1]
• 1113–1125 – panowanie Włodzimierza Monomacha^[1]
• XII w. – w wyniku rozpadu Rusi Kijowskiej nastąpił powolny upadek Kijowa^[1]
• XIII w. – na terenie obecnej Ukrainy powstało Księstwo Halickie pod rządami Romana Mścisławowicza^[1]
• XIII w. – całą Ukrainę opanowała Złota Orda^[2]
• XIV w. – Polska zajęła Ruś Czerwoną^[2]
• XIV–XV w. – książęta moskiewscy zajęli Zalesie^[1]
• XV–XVI w. – pojawienie się pierwszych Kozaków^[1]

Nowożytność

• 1591 – wybuch pierwszego powstania kozackiego^[1]
• 1596 – w wyniku unii brzeskiej połączono Cerkiew prawosławną z Kościołem katolickim^[1]
• 1648–1654 – powstanie Chmielnickiego^[1]
• 16 września 1658 – zawarto umowę między Rzecząpospolitą Obojga Narodów a Hetmanatem^[2]
• 1667 – w wyniku rozejmu andruszowskiego Ukrainę podzielono pomiędzy Rosję a Polskę wzdłuż Dniepru^[2]
• 18 października 1672 – Turcy zajęli część Ukrainy w wyniku umowy w Buczaczu^[2]
• 1688 – metropolię kijowską podporządkowano patriarsze moskiewskiemu^[1]
• 26 stycznia 1699 – Polska odzyskała Podole w wyniku pokoju w Karłowicach^[2]
• 1768 – ruskie chłopstwo pańszczyźniane, hajdamacy i Kozacy przybyli z podległej Imperium Rosyjskiemu Siczy Zaporoskiej rozpoczęli wystąpienie skierowane przeciw szlachcie polskiej, ludności żydowskiej, Kościołowi unickiemu i rzymskokatolickiemu i istniejącemu ładowi społecznemu^[1]
• 1775 – zlikwidowano Sicz Zaporoską^[1]
• 1783 – Kozaków przypisano do ziemi^[1]
• 1783 – Rosja oficjalnie wcieliła Ukrainę do siebie^[1]

1783–1922

• 1905 – po rewolucji w Rosji pojawiły się pierwsze ukraińskie partie polityczne^[1]
• 1917 – po rewolucji lutowej zaczął się ruch na rzecz niepodległości^[1]
• marzec 1917 – powstała Centralna Rada Ukrainy^[2]
• 22 stycznia 1918 – proklamowano Ukraińską Republikę Ludową^[1]
• 29 kwietnia 1918 – powstało marionetkowe Państwo Ukraińskie rządzone przez Niemców; władzę objął gen. Pawło Skoropadski^[1]
• 14 grudnia 1918 – gen. Skoropadski zbiegł do Niemiec po przegranej przez Niemcy I wojnie światowej^[1]
• 6 stycznia 1919 – proklamowano Ukraińską Socjalistyczną Republikę Radziecką (USRR) ze stolicą w Charkowie^[1]
• kwiecień 1920 – Ukraińska Rada Narodowa zawarła sojusz z Polską i zobowiązała się do walki przeciw bolszewikom^[1]
• 1921–1922 – klęska głodu^[1]
• 1921 – w wyniku wprowadzenia Nowej Polityki Ekonomicznej poprawiono sytuację wsi na Ukrainie^[1]
• grudzień 1922 – USRR wcielono do Związku Radzieckiego^[1]

Panowanie radzieckie

• 1928 – w wyniku decyzji Stalina rozpoczęto rozwój przemysłu zbrojeniowego^[1]
• 1929 – rozpoczęto proces rusyfikacji Ukrainy^[1]
• 1931–1932 – w wyniki klęski głodu zginęło kilka milionów osób^[1]
• 17 września 1939 – w wyniku ataku Związku Radzieckiego na Polskę Zachodnia Ukraina znalazła się w granicach Rosji^[1]
• sierpień 1940 – w wyniku wymuszenia zgody Rumunii do Ukrainy przyłączono północną Bukowinę i Besarabię^[1]
• 14 października 1942 – uformowano Ukraińską Powstańczą Armię
• 9 lutego 1943 – wymordowanie przez oddział UPA Hryhorija Perehijniaka „Dowbeszki-Korobki” mieszkańców polskiej wsi Parośle (około 150 Polaków)^[3]
• 22–23 kwietnia 1943 – UPA spaliła wieś Janowa Dolina^[3]
• 11–12 lipca 1943 – rozpoczęła się pierwsza faza terroru ukraińskiego wobec Polaków na Wołyniu^[3]
• lipiec–sierpień 1943 – największa fala mordów UPA na Polakach^[3]
• 1944 – rozpoczęto deportację Tatarów z Krymu^[1]
• 15 lutego 1951 – korekta graniczna z Polską^[1]
• 1953 – w wyniku śmierci Stalina zahamowano proces rusyfikacji^[1]
• 1954 – Ukraina otrzymała od Chruszczowa Krym z okazji 300-lecia „zjednoczenia Ukrainy z Rosją”^[1]
• 1956 – likwidacja ostatnich struktur UPA^[1]
• 1964 – w wyniku upadku Chruszczowa zdecydowano się na ponową rusyfikację Ukrainy^[1]
• 26 kwietnia 1986 – katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu
• marzec 1988 – utworzono Ukraiński Związek Helsiński (UHS)^[1]
• 1989 – powstał Ukraiński Ruch Narodowy na Rzecz Przebudowy^[1]
• 1990 – Ukraiński Ruch Narodowy na Rzecz Przebudowy przekształcono w Ukraińską Partię Republikańską^[1]
• lipiec 1990 – Rada Najwyższa Ukrainy uchwaliła ustawę o suwerenności w ramach ZSRR^[1]
• 24 sierpnia 1991 – Ukraina proklamowała niepodległość^[1]

1991–2014

• 2 grudnia 1991 – Polska jako pierwszy kraj na świecie uznała niepodległość Ukrainy^[4]
• 5 grudnia 1991 – prezydentem Ukrainy został Łeonid Krawczuk
• 19 lipca 1994 – prezydentem Ukrainy został Łeonid Kuczma
• 28 czerwca 1996 – uchwalono konstytucję
• 1996 – do obiegu weszła hrywna^[1]
• 14 listopada 1999 – w wyniku wyborów prezydenckich Kuczma pozostał na stanowisku prezydenta Ukrainy
• 22 grudnia 1999 – premierem Ukrainy został Wiktor Juszczenko
• 29 maja 2001 – odwołano rząd Juszczenki
• 31 października 2004 – odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich; do drugiej tury przeszli Wiktor Juszczenko (zdobywając najwięcej głosów) i Wiktor Janukowycz
• 21 listopada 2004 – w drugiej turze wyborów prezydenckich wygrał Janukowycz. Wybory prezydenckie ze względu na liczne nadużycia unieważniono. Ze względu na rozwój wydarzeń wybuchła pomarańczowa rewolucja
• 26 grudnia 2004 – powtórzono drugą turę wyborów prezydenckich, które wygrał Juszczenko
• 24 stycznia 2005 – premierem Ukrainy została Julia Tymoszenko
• 8 września 2005 – w wyniku konfliktu pomiędzy Tymoszenko a Juszczenko premierem nowego rządu został Jurij Jechanurow
• 26 marca 2006 – wybory parlamentarne wygrała Partia Regionów
• 4 sierpnia 2006 – premierem Ukrainy został Wiktor Janukowycz
• 25 lutego 2010 – prezydentem Ukrainy został Wiktor Janukowycz
• 11 marca 2010 – premierem został Mykoła Azarow
• 21 listopada 2013 – wybuch protestów na Ukrainie po niepodpisaniu umowy stowarzyszeniowej oraz umowy o pogłębieniu i wszechstronności wolnego handlu z Unią Europejską przez Janukowycza

Czasy najnowsze

• 22 lutego 2014 – Wiktor Janukowycz uciekł z Ukrainy^[5]
• 23 lutego 2014 – Ołeksandr Turczynow objął tymczasowo urząd prezydenta Ukrainy
• 23 lutego 2014 – początek kryzysu krymskiego^[1]
• 6 kwietnia 2014 – wybuch wojny w Donbasie
• 7 czerwca 2014 – prezydentem Ukrainy został Petro Poroszenko
• 17 lipca 2014 – katastrofa lotu Malaysia Airlines 17^[6]
• 20 maja 2019 – prezydentem Ukrainy został Wołodymyr Zełeński^[7]
• 24 lutego 2022 – początek pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę^[8], Wołodymyr Zełeński ogłasza wprowadzenie stanu wojennego i powszechnej mobilizacji^[9]
• 8 kwietnia 2022 – wycofanie się Rosjan z północno-wschodniej Ukrainy kończy ich ofensywę na Kijów ukraińskim zwycięstwem^[10]
• 20 maja 2022 – kapitulacja obrońców zakładów "Azowstal", oznaczająca koniec oblężenia Mariupola i przejście całości miasta pod rosyjską kontrolę^[11]
• 6 września 2022 – 2 października 2022 – ukraińska kontrofensywa w obwodzie charkowskim
• 11 listopada 2022 – wyzwolenie Chersonia przez Ukraińców^[12]
• 22 maja 2023 – początek pierwszego ukraińskiego rajdu na obwód bielgorodzki na terenie Rosji^[13]

Przypisy

1. Ukraina. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-09-03].
2. HISTORIA. irekw.internetdsl.pl. [dostęp 2015-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (pol.).
3. Kalendarium. zbrodniawolynska.pl. [dostęp 2015-09-03]. (pol.).
4. Tomasz Leszkowicz: Święto państwowe na Ukrainie. Histmag, 2007-08-24. [dostęp 2016-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-22)]. (pol.).
5. Tajemnicza kobieta, telefon na Krym i kryjówka w stepie. Kulisy ucieczki Janukowycza. tvn24.pl, 2015-02-21. [dostęp 2015-09-03]. (pol.).
6. Tomasz Leszkowicz: Wschodnia Ukraina: zestrzelenie malezyjskiego Boeinga. Histmag, 2014-07-17. [dostęp 2016-04-13]. (pol.).
7. Zełenski zaprzysiężony na prezydenta Ukrainy. Pierwsza decyzja: rozwiązanie parlamentu [online], www.tvp.info [dostęp 2023-11-12] (pol.).
8. Rosja zaatakowała Ukrainę. Władimir Putin ogłosił rozpoczęcie operacji militarnej [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-11-12] (pol.).
9. Ukrainian president signs decree on general mobilisation of population -Interfax, „Reuters”, 24 lutego 2022 [dostęp 2023-11-12] (ang.).
10. Sumy region liberated from Russian troops [online], Ukrainska Pravda [dostęp 2023-11-12] (ang.).
11. Росіяни заявляють, що з “Азовсталі” вивели всіх українських бійців: Шойгу уже доповів Путіну [online], Українська правда [dostęp 2023-11-12] (ukr.).
12. JaredJ. Malsin JaredJ., Ann M.A.M. Simmons Ann M.A.M., Ukrainian Forces Enter Kherson as Russia Completes Retreat, „Wall Street Journal”, 11 listopada 2022, ISSN 0099-9660 [dostęp 2023-11-12] (ang.). Brak numerów stron w czasopiśmie
13. Legion "Wolność Rosji" przekroczył granicę. Gubernator obwodu ogłosił "reżim operacji antyterrorystycznej" [online], Onet Wiadomości, 22 maja 2023 [dostęp 2023-11-12] (pol.).