Jasień (miasto)

Jasień (niem. Gassen^[2]; po II wojnie światowej przejściowo Gocław) – miasto w zachodniej Polsce, w woj. lubuskim, w powiecie żarskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Jasień.

Jasień

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	żarski
Gmina	Jasień
Prawa miejskie	24 stycznia 1660
Burmistrz	Małgorzata Zimna
Powierzchnia	4,79 km²
Wysokość	79,7 – 103,7 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	4262[1] 889,8 os./km²
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	68-320
Tablice rejestracyjne	FZA
Położenie na mapie gminy Jasień Jasień
Położenie na mapie Polski Jasień
Położenie na mapie województwa lubuskiego Jasień
Położenie na mapie powiatu żarskiego Jasień
51°45′05″N 15°01′03″E
TERC (TERYT)	0811044
SIMC	0988431
Urząd miejski ul. XX-lecia 20 68-320 Jasień
Strona internetowa

Położenie

Pomnik południka 15°E

Jasień położony jest w województwie lubuskim, w powiecie żarskim, 16 km od stolicy powiatu – Żar. Leży na obszarze Obniżenia Nowosolskiego nad Lubszą. Miasto położone jest na południowy zachód od Zielonej Góry.

Pod względem historycznym Jasień leży na Dolnych Łużycach^[3].

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 4,79 km²^[4].

Historia

Jasień został założony przez Łużyczan. Historia pisana Jasienia rozpoczyna się w 1000 r., kiedy to cesarz Otton III przekazał w dokumencie wystawionym w Akwizgranie klasztorowi w Nienburgu osadę wiejską Gozenna (Dawny Jasień). Następne wzmianki o miejscowości pochodzą z lat 1012, 1170 oraz 1216 – wymieniana była wtedy wieś Gozewa.

W latach 1321–1642 wieś Jasień (Gassen) pozostała w rękach rodziny von Wiedebach jako dobro szlacheckie. Po tym okresie wieś Jasień otrzymała wdowa po Kacprze von Wiedebach – Marianna, która poślubiła Władysława Szymańskiego. W ciągu następnych kilku lat nabył on inne dobra po rodzie von Wiedebach i stworzył majątek, który oprócz Jasienia skupiał też kilka okolicznych wsi.

W 1652 r. Rudolf von Bünau sprowadził ze Śląska i Moraw prześladowanych za wiarę protestantów i przekazał im zniszczone w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) gospodarstwa jasieńskie. W 1656 r. właściciel Jasienia został mianowany starostą Dolnych Łużyc. Migracje protestantów, którzy zwiększali liczbę mieszkańców wsi, a także „przynosili” nowe zawody i umiejętności, sprawiły, że 24 stycznia 1660 r. książę sasko-merseburski, Chrystian I, nadał posiadającemu ok. 300 mieszkańców Jasieniowi prawa miejskie. Dzięki temu dawna wieś zyskała m.in. prawo mili (zgodnie z którym w pasie o szerokości 1 mili wokół miasta wszystkie targi, składy, karczmy, piekarnie itp. były jego własnością), przywileje cechowe oraz samorząd miejski. Mimo to Jasień w dalszym ciągu liczył niewielu mieszkańców – w 1708 r. notowanych było 47 mężczyzn w wieku od 12 do 60 lat, w 1755 r. – 98 mężczyzn.

W 1731 r. w mieście wybuchł wielki pożar, który strawił prawie całe miasto. Mimo ogromnych zniszczeń, udało się odbudować miasto, powstały nowe budynki z cegły, a w 1733 r. rozpoczęto budowę kościoła, który stoi do dziś.

Od 1738 r. sprzyjający okres dla Jasienia zaczął przemijać, kiedy to wygasła dynastia książąt sasko-merseburskich, a Dolne Łużyce przeszły pod administrację księstwa saksońskiego, które było wówczas w okresie wojen śląskich. W Jasieniu stacjonował wtedy oddział wojsk saksońskich. Mieszkańcy miasta chronili się we dworze, który płacił kontrybucje i odrabiał służby wojskowe. W konsekwencji zubożał. W tym okresie rozpoczęto sprzedaż majątku, który przechodził z rąk do rąk na przestrzeni następnych 150 lat. Pomimo nie najlepszej sytuacji dworu, w latach 1764–1780 wybudowano w mieście pałac wraz z zabudowaniami folwarcznymi i ogrodem (na miejscu ogrodu stoją dziś dwa bloki mieszkalne).

Pomnik upamiętniający ofiary miejscowej filii obozu koncentracyjnego Groß-Rosen

W 1881 r. miasto położyło kres wyprzedaży majątku von Rabenau i kupiło od spadkobierców dobra ziemskie za 285 000 marek. Zakupiony pałac władze miejskie przeznaczyły na ratusz.

Na obrzeżu miejscowości od września 1944 do 12 II 1945 znajdował się obóz pracy – filia niemieckiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen dla ok. 700 więźniów, głównie Polaków. Zatrudnieni byli przede wszystkim w miejscowych zakładach lotniczych Focke-Wulf wytwarzających elementy samolotów. Po likwidacji obozu, więźniów przeniesiono do obozu koncentracyjnego Buchenwald, w efekcie warunków tej wędrówki zmarło minimum 120 uwięzionych^[5].

Po włączeniu w 1945 r. miejscowości do Polski dotychczasowych mieszkańców wysiedlono, a na ich miejsce przybyli Polacy przesiedleni z Kresów Wschodnich. Większość współczesnych mieszkańców miasta to przesiedleńcy lub ich potomkowie^[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.

Demografia

Według danych GUS, w dniu 31 grudnia 2019 r. Jasień liczył 4262 mieszkańców^[1].

Ludzie związani z Jasieniem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Jasieniu (województwo lubuskie).

Zabytki

Pałac w Jasieniu

Front pałacu

Motyw dekoracyjny nad frontowym wejściem do budynku

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

• kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej, z pierwszej połowy XVIII wieku, dawny zbór protestancki
• Pałac w Jasieniu, wybudowany w latach 1764–1780
• dom, ul. Kościuszki 3
• zajazd, obecnie dom, ul. Krótka 1, z XVIII wieku
• dom, ul. Sienkiewicza 40, z XVIII wieku
• domy, ul. Jana Pawła II 3, 9, 16, z początku XIX wieku
• część podziemna domu, pl. Wolności 16, z XVIII wieku
• dom, pl. Wolności 17, z XVIII wieku

inne zabytki:

• dobrze zachowany zespół urbanistyczny oraz zabudowa pochodząca z XVIII w., XIX w. i początków XX wieku
• kamienny krzyż z inskrypcją z 1813 roku, wykonany z połówki kamienia młyńskiego mierzy 37 cm wysokości, 35 cm szerokości i 8 cm grubości^[8]; hipoteza, że jest to krzyż pokutny nie ma oparcia w żadnych dowodach i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże są krzyżami pokutnymi; w wypadku tego krzyża pokutny charakter eliminuje też data 1813 na inskrypcji, gdyż od XVI w. zabójstwa były przestępstwami, które nie podlegały prywatnym negocjacjom, a ich ściganie i karanie było w wyłącznej kompetencji władz.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół Matki Boskiej Różańcowej

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Matki Bożej Różańcowej
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Jasień (Sala Królestwa ul. Graniczna 1)^[9][10]

Sport

W mieście funkcjonuje klub piłkarski Miejski Klub Sportowy (MKS) „Stal” Jasień, który został założony w 1949 roku i od sezonu 2023/2024 występuje w lubuskiej IV lidze.

Przypisy

1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
2. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
3. Wojciech Strzyżewski, Treści symboliczne herbów miejskich na Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego w Zielonej Górze, Zielona Góra 1999, ISBN 83-86832-70-3, s. 43.
4. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.brak numeru strony
5. Filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Informator. Muzeum Gross-Rosen, Wałbrzych, rok 2008, s. 31. ISBN 978-83-89824-07-3.
6. Studium Gmina Jasień 04-01-2018 – Studium uwarunkowań przestrzennych i Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego – Gmina Jasień [online], www.bip.jasien.com.pl [dostęp 2019-08-24] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-24].
7. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 130. [dostęp 2013-03-11].
8. Szlakiem krzyży pokutnych po obu stronach Odry: kamienne zabytki dawnego prawa: informator-przewodnik turystyczny terenu Euroregionu-Sprewa-Nysa-Bóbr. Zielona Góra: Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna „LOTUR”, s. 16. ISBN 978-83-930067-0-0.
9. Sala Królestwa Świadków Jehowy ul. Graniczna 1, Jasień. ditel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-09)]..
10. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-15].