Loading AI tools
pruski szlachcic, gubernator Prus Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Bażeński albo Bażyński, właśc. Hans von Baysen[1] (ur. ok. 1390, zm. 9 listopada 1459 w Malborku) – kasztelan elbląski, szlachcic pruski, jeden z przywódców opozycji antykrzyżackiej, współorganizator Związku Pruskiego[2].
herb Bażeński | |
Rodzina | |
---|---|
Data urodzenia |
ok. 1390 |
Data i miejsce śmierci | |
Ojciec |
Piotr Bażeński |
Pochodził z lubeckiej rodziny Fleming, przybyłej na teren Warmii w celach kolonizacyjnych w pierwszej połowie XIII w. W 1289 biskup warmiński Henryk Fleming nadał swemu bratu Albertowi wieś Bażyny[3] i od tej pory potomkowie Alberta zwali się "von Baysen" (inaczej "de Bajsen" lub, jak się podpisywał sam Bażeński, "von Baysin"). Był synem Piotra, sędziego ziemskiego w Dąbrównie, właściciela m.in. Elgnowa, brat Aleksandra, Gabriela i Ścibora. Do ich dóbr należały w ok. roku 1450 m.in.: Bażyny, Osiekowo, Kadyny, Gąsiorowo, Lubajny, Iłowo, Perklice, Pagórki, Ostrogóra czy Leszcz.
Z ramienia wielkiego mistrza krzyżackiego Michała Küchmeistera odbywał podróże dyplomatyczne do Anglii, Danii i Portugalii (1419–1422). Według legendy pasowany na rycerza przez króla portugalskiego za odwagę w walce z Maurami. W Portugalii dwa lata walczył z Maurami i po powrocie wielki mistrz poparł rozszerzenie herbu z wiewiórką (Achinger) o murzyna. Po rezygnacji w roku 1422 Küchmeistera z funkcji wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego wycofał się z pracy na rzecz zakonu, jako dyplomata i najemnik.
Bażyński uczestniczył w zjazdach stanów pruskich, a od 1432 wchodził w skład Tajnej Rady, którą utworzył wielki mistrz Paul Bellitzer von Russdorff. Jako spłatę długów finansowych zakonu wobec Bażyńskiego w roku 1432 wielki mistrz formalnie już przekazał Bażyńskiemu dobra ziemskie w Kadynach koło Elbląga, które pozostały do 1503 roku w rodzinnym posiadaniu. W Kadynach znajduje się nazwany jego imieniem dąb Bażyńskiego.
Jan Bażyński był przywódcą opozycji antykrzyżackiej, uczestnikiem wojny trzynastoletniej, pierwszym gubernatorem Prus. W latach 1431–1432 pośredniczył w sporze szlachty pomezańskiej z biskupem pomezańskim Janem III Winklerem. Na zjeździe szlachty w 1435 w Mikołajkach Pomorskich przewodniczył szlachcie pruskiej niezadowolonej z krzyżackich rządów. Należał do Związku Jaszczurczego. Jako chorąży ostródzki brał udział w założeniu Związku Pruskiego, podpisał dokument erekcyjny Związku 14 marca 1440 r. w Kwidzynie. Przewodniczył Tajnej Radzie Związku, występował przeciw atakom legata papieskiego i wielkiego mistrza krzyżackiego w obronie Związku.
Stał na czele delegacji stanów pruskich przybyłych z Torunia do Krakowa w lutym 1454 roku, aby prosić króla Kazimierza Jagiellończyka o inkorporację ziem państwa krzyżackiego. W mowie z 21 lutego 1454 prosił monarchę, aby wcielił [ziemie władane przez Krzyżaków] do królestwa Polskiego od którego jesteśmy oderwani.
Król Kazimierz Jagiellończyk 6 marca 1454 podpisał akt inkorporacji, jednocześnie wypowiadając Zakonowi wojnę, znaną jako wojna trzynastoletnia. Od 9 marca 1454 Jan Bażeński został pierwszym gubernatorem Prus. Jako gubernator przebywał w Elblągu, a od 1457 w Malborku. W latach 1457 i 1459 dowodził obroną Malborka przed atakami wojsk krzyżackich. Krzyżacy zorganizowali nieudany zamach na Bażeńskiego. Jan Bażeński był też starostą sztumskim (1454) i tolkmickim (1456–1459). Jako kasztelan elbląski otrzymywał dochody z Elbląga oraz z rybołówstwa w Zatoce Ryskiej. Jan Bażeński zmarł 9 listopada 1459 w Malborku, a pochowany został w Elblągu. Następnym gubernatorem Prus został jego brat Ścibor Bażyński.
Jan Bażyński jest patronem kilku ulic w kraju (Gdańsk, Elbląg, Malbork, Olsztyn). Jego postać znalazła się w herbie powiatu ostródzkiego.
Dla jego upamiętnienia powiat ostródzki i gmina Ostróda postanowiły w 1966 nazwać imieniem Jana Bażyńskiego Liceum Ogólnokształcące nr 1 w Ostródzie.
W Kadynach na cześć Jana Bażyńskiego nazwano Dąb Bażyńskiego, jedno z najstarszych drzew w Polsce[4].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.