Jacek Bętkowski, ps. „Topór 2”, „Żbik 2", vel Józef Grabowski (ur. 18 czerwca 1904 w Wadowicach, zm. 17 kwietnia 1980 w Londynie) – podpułkownik piechoty Polskich Sił Zbrojnych, uczestnik walk o niepodległość Polski, uczestnik powstania warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich, więzień sowieckich łagrów, cichociemny. Zwykły Znak Spadochronowy nr 4425[1][2].
 podpułkownik piechoty | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 czerwca 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 kwietnia 1980 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
5 Pułk Strzelców Podhalańskich |
| Stanowiska |
dowódca kompanii piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
     | |
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Urodził się 18 czerwca 1904 w Wadowicach, w rodzinie rzemieślnika Stanisława[3]. Do 7 roku życia mieszkał w Jordanowie. Uczył się w szkole ludowej oraz Państwowym Gimnazjum im. Marcina Wadowity w Wadowicach, tam w 1924 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1917 – 1922 działał w Związku Harcerstwa Polskiego. Serdeczny kolega dr Edmunda Wojtyły (1906-1932) starszego brata Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II[2].
Jako szesnastolatek ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego i walczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, m.in. w 201 Pułku Piechoty Dywizji Ochotniczej, dowodzonej przez płk. Adama Koca. Od 30 sierpnia 1924 do 30 czerwca 1925 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, praktyka w 56 Pułku Piechoty oraz Oficerskiej Szkole Piechoty. Podczas przewrotu majowego 1926 w ochronie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, był świadkiem historycznej rozmowy z Józefem Piłsudskim, 12 maja ok. godz. 17 na moście Poniatowskiego w Warszawie[2]. Jako oficer 11 pułku piechoty, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927[4].
Od 26 września 1927 oficer młodszy 1 kompanii 1 batalionu 11 Pułku Piechoty w Tarnowskich Górach, od 27 listopada 1928 pełnił obowiązki dowódcy 7 kompanii strzeleckiej. Od 4 lutego 1929 w 2 batalionie 11 Pułku Piechoty w Szczakowej, m.in. jako dowódca plutonu w 5 kompanii strzeleckiej. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1929[5] W październiku 1931 ukończył kurs oficerów łączności w Zegrzu. Od 19 marca 1932 dowódca plutonu łączności 11 Pułku Piechoty, od marca 1934 adiutant w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 19 marca 1936. W 1938 odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, od 30 sierpnia 1939 dowódca 1 kompanii 1 batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich 22 Dywizji Piechoty Górskiej.[2].
W kampanii wrześniowej dowódca 1 kompanii w batalionie 5 pułku strzelców podhalańskich. 5 października 1939 aresztowany przez milicję sowiecką w Jaremczu. Więziony w Nadwórnej, Stanisławowie, Brygidkach, Przemyślu. Zesłany do gułagu, 16 października 1940 osadzony w łagrze w Starobielsku, od 16 czerwca 1941 w obozach pracy na Kołymie, m.in. w obozie „na 47 km”. Po układzie Sikorski-Majski zwolniony 8 września 1941, następnie 13 września jako komendant jednej z kompanii transportowych statkiem „Dżurma” wypłynął z portu w Magadanie do Władywostoku w transporcie ok. 250 więźniów. Stamtąd pociągiem dotarł do Omska, następnie 9 października do Buzułuku, gdzie wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR. Przydzielony jako adiutant oraz dowódca 3 batalionu 16 Pułku Piechoty 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty, od grudnia 1941 jako dowódca 3 batalionu 14 Pułku Piechoty 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień majora 1 grudnia 1941. Od 6 maja 1942 dowódca 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców w Iraku. Od 14 października do 30 listopada 1942 uczestnik kursu taktycznego dowódców oddziałów w brytyjskim ośrodku szkoleniowym (Palestyna). Od października 1943 kierownik w Szkole Podchorążych Piechoty[2].
Zgłosił się do służby w kraju. Od 28 października 1943 wyruszył z Bliskiego Wschodu, przez Algier do Włoch. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. na kursie spadochronowym oraz odprawowym w ośrodku wyszkolenia w Ostuni. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi. Awansowany na stopień podpułkownika 31 lipca 1944[2].
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 lipca 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Jacek 1”, na placówkę odbiorczą „Solnica” 110 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: kpt. Franciszek Malik ps. Piorun 2, por. Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2, por. Julian Piotrowski ps. Rewera 2, kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2, ppor. Władysław Śmietanko ps. Cypr[6].
Do Warszawy dotarł 1 sierpnia ok. 14.00. W Powstaniu Warszawskim, początkowo jako inspektor wyszkolenia Rejonu 3 Obwodu Śródmieście AK, następnie komendant Wojskowej Służby Ochrony Powstania 2 i 3 Rejonu. Od 28 sierpnia był dowódcą odcinka „Topór” w Podobwodzie Śródmieście Południowe, obejmującym teren działania batalionów: „Golski” i „Zaremba”-„Piorun”. Od 2 października dowódca 72 pułku piechoty AK. Odznaczony 26 września osobiście przez p.o. Szefa Sztabu KG AK gen. Leopolda Okulickiego „Kobra”, w czasie inspekcji Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, co zostało potwierdzone rozkazem nr 470 z 29 września 1944 z uzasadnieniem: „za wyjątkową odwagę i poświęcenie podczas walk o Warszawę”[7][2].
Po upadku Powstania w niewoli niemieckiej, w obozach jenieckich: Ożarów, Kostrzyn, Stalag X-B Sandbostel, Oflag VII-A Murnau. 29 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy amerykańskich, 25 czerwca 1945 przerzucony do Wielkiej Brytanii, ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Od 10 sierpnia w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Szkocji, od 28 października w II Korpusie Polskim we Włoszech. Od grudnia 1945 ponownie dowódca 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców we Włoszech. Od 6 maja 1947 dowódca 514 jednostki w obozie Nettlebed (hrabstwo Oxfordshire), 16 marca 1948 zrezygnował, ponownie w obozie Oak Lodge. Od 1 marca 1946 do 28 lutego 1949 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji pozostał na emigracji, pracował m.in. jako robotnik w stalowni „Gardner” oraz w drukarni. Działał w środowisku polonijnym, został wybrany prezesem Koła Cichociemnych w Londynie[2].
Zmarł 17 kwietnia 1980 roku w Londynie. Pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim Parafii Świętego Wacława w Radomiu (kwatera 12a/9/1, grób 13412)[8].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 11490 (26 września 1944)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 29 kwietnia 1980)[9]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- Srebrny Krzyż Zasługi (22 maja 1939)[10]
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.