Józef Niemirowicz Szczytt (zm. 1745)

Józef Niemirowicz-Szczytt (Józef Szczytt Niemirowicz / Józef Szczytt) herbu Jastrzębiec (zm. 4 marca 1745 roku) – kasztelan mścisławski w latach 1740–1745, cześnik Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1713 roku^[1], starosta jaśwojński (od 1717) i koronowski, poseł na sejmy.

Ten artykuł dotyczy kasztelana mścisławskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Józef Niemirowicz-Szczytt

Jastrzębiec
Rodzina	Niemirowiczowie-Szczyttowie herbu Jastrzębiec
Data i miejsce śmierci	4 marca 1745 Wilno
Ojciec	Krzysztof Benedykt Niemirowicz-Szczytt
Matka	Anna Kieżgajło-Zawisza I v. Czerniewski II v. Piotr hr. Tarnowski
Żona	Petronella Scholastyka Wołodkowicz II v. Szymon Syruć
Dzieci	Antoni Niemirowicz-Szczytt Krzysztof Niemirowicz-Szczytt Teresa Niemirowicz-Szczytt x Eustachy Józef Chrapowicki Anna Niemirowicz-Szczytt I v. Ignacy Chełchowski II v. Marcin Matuszewicz Felicjanna Niemirowicz-Szczytt x Józef Prozor Zofia Niemirowicz-Szczytt x Antoni Zabiełło Marianna Niemirowicz-Szczytt

Syn Krzysztofa Benedykta Niemirowicza-Szczytta, kasztelana smoleńskiego, i jego trzeciej żony Anny z Kieżgajło-Zawiszów^[2][3][4] I voto za Czerniewskim II voto za Piotrem Stanisławem hr. Tarnowskim, starostą krzepickim. Anna była córką Jana, starosty brasławskiego, i Apolonii z Kryszpin-Kirszenszteinów, córki podskarbiego wielkiego litewskiego Hieronima Kryszpina-Kirszenszteina.

Miał dwóch rodzonych braci i siostrę:

• Jana Krzysztofa, ożenionego z Ludwiką Pacówną, ojca Józefa i Krzysztofa
• Dominika
• Teresę za Józefem Benedyktem Tyszkiewiczem

oraz przyrodniego brata Benedykta (z drugiej żony ojca - Katarzyny Bennet).

Działalność polityczna

Cześnik litewski, deputat smoleński na Trybunał Główny Wielkiego Księstwa Litewskiego, członek Koła Duchownego w 1716 roku^[5]. Poseł smoleński na sejm 1718 roku^[6]. Poseł z województwa smoleńskiego na sejm w Warszawie (1719/1720), deputat brasławski do Trybunału Litewskiego i marszałek Koła Duchownego w Wilnie (1725).

W latach 30. XVIII w. był stronnikiem Radziwiłłów nieświeskich i marszałka nadwornego litewskiego Pawła Sanguszki. W 1733 został obrany na sejmiku w Rosieniach pierwszym posłem księstwa żmudzkiego na sejm elekcyjny. W 1734 zmienił opcję polityczną i podpisał w Wilnie akt konfederacji generalnej litewskiej, zawiązanej przy Stanisławie Leszczyńskim. W sierpniu 1734 objął dowództwo nad oddziałami wojska litewskiego wiernymi Stanisławowi Leszczynskiemu, gdy jego poprzednik Aleksander Pociej, na wieść o zbliżaniu się armii rosyjskiej pod dowództwem gen. Izmajłowa i oddziałów litewskich kanclerza wielkiego litewskiego Michała Serwacego Wiśniowieckiego opuścił wojsko. Po bitwie przedostał się wraz z oddziałami na Podlasie, gdzie zbierali się przywódcy obozu stanisławowskiego na Litwie na czele z Marcjanem Ogińskim i Antonim Pociejem. Jesienią 1734 opuścił stronnictwo.

Posłował z województwa połockiego na sejm nadzwyczajny pacyfikacyjny 1736 roku, na którym podpisał dyplom elekcji Augusta III. W stronnictwie radziwiłłowskim trzykrotnie rozważano jego wybór na marszałka Trybunału Litewskiego. W 1740 został kasztelanem mścisławskim.

Zmarł 4 marca 1745 w swoim pałacu w Wilnie. Został pochowany w Kościele Karmelitów Bosych w Kownie, a jego wileński pałac spłonął 11 czerwca 1748 podczas pożaru miasta.

Dobra i fundacje

Józef Niemirowicz-Szczytt posiadał znaczne dobra w województwie połockim (m.in. Juchowicze, Wichowicze, Prozoroki, Szo, Sanniki, Rudniki, Bobynicze, Orzechowno, Pojeziory), a także Karolowy Most, Klepacze, Datnów i Wojdatany,

Podobnie jak ojciec, był współfundatorem i dobrodziejem klasztoru karmelitów bosych w Kownie, w którym został pochowany^[7]. Zobowiązał się również do wybudowania, zapewniając ku temu środki finansowe, murowanego kościoła dla bernardynów w Datnowie.

Główną rezydencją Józefa i jego potomków były Juchowicze.

W Wilnie do 1748 znajdował się jego pałac.

Rodzina

Poślubił Petronellę Scholastykę Wolodkowicz (Wołodkiewicz) h. Radwan (1708–1779 Kowno), córkę Franciszka, wojskiego mińskiego, i Zofii z Wańkowiczów, kasztelanki mińskiej, a siostrę Michała, męża Teresy Pacówny (córki pisarza wielkiego litewskiego Krzysztofa Konstantego).

Z Petronellą miał dwóch synów i pięć córek:

• Antoniego – zmarłego młodo i bezpotomnie, pochowanego w Prozorokach
• Krzysztofa (1726–1776) – płk. wojsk francuskich, gen.-mjra wojsk litewskich, starostę jaśwojńskiego, szambelana króla Stanisława Leszczyńskiego
• Teresę – żonę Eustachego Józefa Chrapowickiego, instygatora litewskiego, matkę Józefa Chrapowickiego
• Annę – I voto za miecznikiem kowieńskim Ignacym Chełchowskim II voto za Marcinem Matuszewiczem, matkę Tadeusza Matuszewicza
• Felicjannę (zm. 1766) – żonę Józefa Prozora, matkę Karola i Ignacego Kajetana Prozorów
• Zofię, żonę Antoniego Zabiełły, marszałka kowieńskiego, łowczego litewskiego, matkę Józefa, Michała, Szymona oraz Anny za Teodorem Laskarysem
• Mariannę (zm. 1797) – w Zakonie Sióstr Wizytek w Wilnie (imię zakonne Joanna Franciszka)

Po śmierci Józefa Niemirowicza-Szczytta, Petronella wyszła ponownie za mąż za Szymona Sirucia,

Józef Niemirowicz Szczytt w twórczości Adama Naramowskiego

Jezuita, pisarz historyczny Adam Ignacy Naramowski dedykował Józefowi Niemirowiczowi Szczyttowi dwa utwory:

• panegiryk z 1712 Penna Maiestas scientiarum...
• kazanie z 1725 POWITANIE Jáśnie Oświeconego TRYBUNAŁU Wielkiego Xięstwá Litewskiego W Niedzielę trzecią po Wielkieynocy MIANE, A pod Prześwietnym Imienie dążącego w Herbowney PODKOWIE do nieśmiertelney Sławy Iáśnie Wielmożnego Iego Mości Pana JOZEFA NIEMIROWICZA SZCZYTA CZESNIKA W. X. L. Starosty Jaswońskiego &c. FORI COMPOSITI DYREKTORA, na publiczne światło..^[8]., wygłoszone w kościele św. Janów w Wilnie, w którym wychwala jego osobiste zasługi oraz cnoty oddziedziczone po rodach Niemirowiczów-Szczyttów ze strony ojca i Zawiszów - po stronie matki.

Przypisy

1. Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 9: Województwo mścisławskie XVI-XVIII wiek, pod red. Andrzeja Rachuby, Warszawa 2019, s. 251.
2. A. Naramowski, Powitanie Jaśnie Oświeconego..., Wilno 1725, s. 5-6
3. Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, Tom V, rok 1914, s. 196, przypis nr 2
4. T.Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 363-364
5. Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1697-1794). Spis, pod redakcją Andrzeja Rachuby, opracowali Andrzej rachuba i Przemysław P. Romaniuk, przy współpracy Andreja Macuka i Jegenija Aniszczenki, Warszawa 2004, s. 98.
6. Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego <1666-1721> wydane z oryginalnego rękopismu i opatrzone przypiskami, Warszawa 1862, s. 350.
7. Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, Tom V, rok 1914, s. 196-201
8. A. Naramowski, Powitanie Jaśnie Oświeconego..., Wilno 1725, http://www.epaveldas.lt/object/recordDescription/VUB/VUB01-000524783

Bibliografia

• A. Haratym, Szczytt Niemirowicz Józef w: Polski Słownik Biograficzny, Zeszyt 195, 2011, s. 560-561
• Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego, (1666–1721), Warszawa 1862, s. 350.
• Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 243.