Izopropanol

Izopropanol (propan-2-ol, alkohol izopropylowy) – organiczny związek chemiczny z grupy alkoholi alifatycznych. Jest najprostszym alkoholem drugorzędowym. Ma jeden izomer podstawnikowy, propan-1-ol.

Izopropanol

Próbka izopropanolu w kolbie miarowej
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) propan-2-ol Inne nazwy i oznaczenia farm. Alcohol isopropylicus inne 2-propanol (nazwa systematyczna według ACS), alkohol izopropylowy
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C3H7OH
Inne wzory	(CH 3) 2CHOH
Masa molowa	60,10 g/mol
Wygląd	przezroczysta, bezbarwna, łatwopalna ciecz[1]
Identyfikacja
Numer CAS	67-63-0
PubChem	3776
DrugBank	DB02325
SMILES CC(C)O
InChI InChI=1S/C3H8O/c1-3(2)4/h3-4H,1-2H3 InChIKey KFZMGEQAYNKOFK-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 0,7809 g/cm³[2]; ciecz Rozpuszczalność w wodzie bez ograniczeń[1][2] w innych rozpuszczalnikach etanol: bez ograniczeń[1] Temperatura topnienia −87,9 °C[2] Temperatura wrzenia 82,3 °C[2] Punkt krytyczny 235,2 °C[3]; 4,764 MPa[2] Kwasowość (pKa) 16,5 Lepkość 2,038 mPa·s[4] Napięcie powierzchniowe 20,93 mN/m[5]
Budowa Moment dipolowy 1,58 ± 0,03 D[6]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2015-03-27] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[7] Niebezpieczeństwo Zwroty H H225, H319, H336 Zwroty P P210, P261, P305+P351+P338 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[7] Łatwopalny (F) Drażniący (Xi) Zwroty R R11, R36, R67 Zwroty S S2, S7, S16, S24/25, S26 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[8] 3 2 1   Temperatura zapłonu 12 °C[9] Temperatura samozapłonu 399 °C[9] Numer RTECS NT8050000 Dawka śmiertelna LD50 5045 mg/kg (szczur, doustnie)
Podobne związki
Podobne związki	n-propanol, etanol, izobutanol, aceton
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	D08 AX05
Farmakokinetyka Działanie antyseptyczne

Otrzymywanie

Otrzymywany w przemyśle przez hydratację propylenu:

C
3H
6 + H
2O → (CH
3)
2CHOH

Poprzez odwodornienie izopropanolu uzyskuje się aceton:

(CH
3)
2CHOH → (CH
3)
2CO + H
2↑

Zastosowanie

Stosowany jako łagodny rozpuszczalnik organiczny, a także jako rozpuszczalnik i nośnik do chromatografii HPLC oraz w syntezie chemicznej jako odczynnik do wprowadzania grupy izopropylowej (CH
3)
2CH− i izopropoksylowej (CH
3)
2CH−O−.

70% wodny roztwór stosowany jest jako płyn antyseptyczny.

Znajduje zastosowanie w poligrafii w druku offsetowym jako środek stosowany w roztworach nawilżających w stężeniu do 12%.

Jest stosowany jako tańszy zamiennik etanolu lub metanolu w sytuacjach, gdy czystość zwykłego spirytusu skażonego (denaturatu) jest niewystarczająca, np. do czyszczenia precyzyjnych układów optycznych. Ze względu na to, że izopropanol jest obojętny dla większości powszechnie używanych tworzyw sztucznych, dostępne są jego różne preparaty do zastosowania technicznego (czyszczenia urządzeń optycznych, głowic magnetycznych, napędów dyskowych, rolek gumowych, urządzeń mechaniki precyzyjnej czy do usuwania żywiczejących środków smarnych i tuszów wodoodpornych).

Ze względu na mieszalność z wodą stosowany jest jako dodatek do paliw w celu zwiększenia rozpuszczalności w nich wody i zapobiegania powstawaniu korków lodowych w przewodach paliwowych.

Przypisy

1. Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
2. Lide 2009 ↓, s. 3-442.
3. Lide 2009 ↓, s. 6-67.
4. Lide 2009 ↓, s. 6-176.
5. Lide 2009 ↓, s. 6-128.
6. Lide 2009 ↓, s. 9-53.
7. Izopropanol, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-27] (ang.).
8. Izopropanol (nr 34965) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-03-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
9. Lide 2009 ↓, s. 15-20.

Bibliografia

• David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):

• J9U: 987007556742605171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/isopropyl-alcohol
• БРЭ: 2002928
• SNL: isopropanol