Ilińce

Ilińce lub Lińce (ukr. Іллінці, trb. Illinci; łac. Elins) – miasto na Ukrainie w obwodzie winnickim, w nowym rejonie winnickim (do 2020 r. siedziba władz rejonu ilinieckiego), centrum administracyjne hromady miejskiej, siedziba władz hromady wiejskiej.

Ten artykuł dotyczy dawnej miasta w obwodzie winnickim. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Ilińce

Іллінці

Panorama miasta
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	winnicki
Rejon	winnicki
Data założenia	październik 1391
Prawa miejskie	1757
Zarządzający	Włodzimierz Jaszczuk
Powierzchnia	10.87 km²
Wysokość	212 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności	11 284[1]
Nr kierunkowy	+380 4345
Kod pocztowy	22700-22707
Tablice rejestracyjne	АВ
Położenie na mapie obwodu winnickiego Ilińce
Położenie na mapie Ukrainy Ilińce
49°06′20″N 29°12′32″E
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Ilińce

Geografia

Ośrodek przemysłu spożywczego położony nad rzeką Sob i wpadającymi do niej dopływami: Wiazowicą(inne języki) i Sobkiem(inne języki). Na zachód od miast znajduje się krater uderzeniowy Iljinec.

Historia

Ilińce jako Elins na mapie Wilhelma Beauplana z roku 1648

Miejscowość na mapie województwa bracławskiego z 1648 r.

Herb Ilińców z 1757 r.

Terytorium obecnych Ilińców było zamieszkane przez osiadłą ludność około dwóch tysięcy lat temu. W pobliżu miasta zachowały się dobrze widoczne pozostałości kurhanów scytyjskich (IV-III w. p.n.e.). Zbadano pozostałości jednej z najstarszych osad słowiańskich z V w. n.e.^[2], gdzie odnaleziono pozostałości pieców do wytapiania żelaza.

Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1391 r., gdy tereny te należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Król polski Kazimierz Jagiellończyk w 1448 r. podarował ją możnemu rycerzowi Mienkowi (Mence) za jego czyny wojenne^[3]. W tamtym czasie osada nazywała się Lińce.

W XVI w. miejscowość leżąca w powiecie winnickim województwa bracławskiego^[4] była własnością Obodeńskich^[5]. W tym i w następnym stuleciu Ilińce były wielokrotnie pustoszone przez Tatarów. Kolejnymi właścicielami 620-dymowych dóbr ilinieckich stali się Koreccy w 1630 r.^[6]. W 1647 r. książę Samuel Karol Korecki przekazał miasto ówczesnemu cześnikowi chełmskiemu Stefanowi Czarneckiemu^[6] za sumę zastawu w wysokości 40 tys. złotych.

W okresie powstania Chmielnickiego miasto było siedzibą sotni pułku kalnickiego(inne języki). W 1672 r. zostało przejściowo włączone do Turcji (1672–1699).

Przywilejem z 22 października 1757 roku król August III oficjalnie nadał Ilińcom prawo magdeburskie oraz herb z wizerunkiem złotego łabędzia z sześcioma łabędziami na srebrnym tle. Herb charakteryzował miasto jako „gniazdo rodowe” ówczesnej właścicielki Ilińców, księżnej Barbary Sanguszkowej z domu Dunin, której przodkowie mieli w herbie wizerunek łabędzia. Prywatne miasto szlacheckie położone w województwie bracławskim było w 1789 roku własnością Hieronima Janusza Sanguszki^[7].

W 1793 r. miasto znalazło się na terenach objętych II rozbiorem. W zaborze rosyjskim było siedzibą gminy Ilińce(inne języki) w powiecie lipowieckim guberni kijowskiej.

W 1801 roku w Ilincach urodzili się słynni poeci, przedstawiciele tzw. szkoły ukraińskiej w literaturze polskiej Seweryn Goszczyński i Tomasz Padura.

Od 1818 r. stacjonował tu sztab rosyjskiego Wiackiego Pułku Piechoty(inne języki), którym w latach 1821–1825 dowodził Paweł Pestel, szef Towarzystwa Południowego dekabrystów.

Od połowy XIX wieku populacja Ilińców zaczęła szybko rosnąć, a w 2 poł. XIX wieku mieszkało tu prawie siedem tysięcy osób. Po zniesieniu poddaństwa (1861) w mieście zaczęły działać szkoły parafialne. W 1881 roku założono tu dwuklasową szkołę cerkiewno-parafialną(inne języki), której pierwszym zarządcą była właścicielka majątku, księżna Demidowa-San Donato(inne języki).

W grudniu 1917 r. w mieście rozpoczęła się okupacja sowiecka, w marcu 1918 r. miasto zajęły wojska cesarskich Niemiec, w maju 1919 r. wojska gen. Denikina, a w 1920 r. ponownie Sowieci.

Według nowego podziału administracyjnego, w 1923 r. Illince stały się centrum rejonowym w obwodzie berdyczowskim, od 1925 r. – w obwodzie winnickim, a od 1932 r. centrum rejonowym obwodu winnickiego.

W czasie wielkiego głodu w latach 1932–1933 zginęło co najmniej 204 mieszkańców miasta.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2500 osób. 15 grudnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w getcie i w okolicach miasta. Sprawcami zbrodni było Gestapo z Winnicy, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja^[8].

W 2013 liczyło 11 366 mieszkańców^[9].

Zabytki

• parterowy dwór wybudowany w XVIII w. przez Hieronima Sanguszkę (1743–1812). Letnia rezydencja Sanguszków^[10]. Hieronim Sanguszko przyjmował w nim króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1787 r. Pod koniec XIX w. dom mieszkalny zarządców (oficjalistów) cukrowni.
• cerkiew św. Mikołaja z 1751 r. (w Borysówce(inne języki))
• cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z 1785 r.
• sobór Zmartwychwstania Pańskiego(inne języki) z 1897 r.
• cerkiew św. Trójcy z 1903 r.
• pozostałości kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego z 1785 r.
• synagoga z ok. 1780 r.
• gmach ziemstwa z początku XX w.
• Młyn Marymont z 1908 r.

• 
  Cerkiew św. Mikołaja
• 
  Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z 1785 r.
• 
  Prawosławny sobór Zmartwychwstania Pańskiego z 1897 r.
• 
  Budynek mieszkalny w murach dawnego kościoła rzymskokatolickiego z 1785 r.
• 
  Młyn Marymont
• 
  Gmach dawnej synagogi

Urodzeni w Ilińcach

• Seweryn Goszczyński – polski poeta romantyczny
• Tomasz Padura – poeta romantyczny i kompozytor

Miasta partnerskie

• Włoszczowa, Polska
• Smižany, Słowacja

Przypisy

1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.13
2. Kostyantyn Shchigortsov: Про місто Іллінці. discover.ua. [dostęp 2023-08-23]. (ukr.).
3. Андрій Блануца: Земельні надання та підтвердження Казимира Ягеллончика на українські землі Великого Князівства Литовського. W: Україна в Центрально-Східній Європі (з найдавніших часів до кінця ХVІІІ ст.). Інститут історії України НАН України, 2007, s. 132. [dostęp 2023-08-23]. (ukr.).
4. Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i staty stycznym opisana. T. 2. Cz. 2. Warszawa: Samuel Orgelbrand, 1845, s. VIII, 1379.
5. Ilińce 1.), pow. lipowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 608.
6. Zbigniew Anusik. Struktura społeczna szlachty bracławskiej w świetle taryfy podymnego z 1629 roku. „Przegląd Historyczny”. t. 76, nr 2, s. 240, 242, 1985. Warszawa. ISSN 0033-2186.
7. Микола Крикун, Воєводства Правобережної України у XVI-XVIII століттях: Статті і матеріали, Lwów 2012, s. 527.
8. Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1531.
9. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
10. RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 10: Województwo bracławskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 189-191, ISBN 83-04-04314-9, ISBN 83-04-03701-7 (całość).

Linki zewnętrzne

• Ilińce 1.), pow. lipowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 259.
• Ilińce 1.), pow. lipowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 608.
• Lińce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 233.
• Dymitro Antoniuk Obojętność gubi zabytki - O synagodze w Ilińcach
• Walery Franczuk na podstawie tekstu Edwarda Chłopickiego: W Ilińcach i Żorniszczach. „Słowo Polskie”, 2018-05-01. [dostęp 2023-08-23].

Kontrola autorytatywna (miasto na Ukrainie):

• VIAF: 239210508

Encyklopedie internetowe:

• ЕСУ: 13073