Loading AI tools
gatunek roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) – gatunek byliny z rodziny konopiowatych (Cannabaceae). Występował w stanie dzikim prawdopodobnie w południowej Europie, na Bliskim Wschodzie[3] i w Ameryce Północnej. W Polsce gatunek pospolity do 700 m n.p.m.[4] Uprawiany przez człowieka skolonizował (jako zdziczała roślina uprawna) strefę klimatów umiarkowanych i ciepłych całej Eurazji.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
chmiel zwyczajny |
Nazwa systematyczna | |
Humulus lupulus L. Sp.Pl.2:1028, 1753 |
Roślina wieloletnia, dwupienna – na jednej roślinie wyrastają tylko kwiaty żeńskie lub tylko męskie. Co roku z podziemnej karpy wyrastają nowe pędy nadziemne i rozłogi. Roślina, jeśli nie znajdzie podpory, płoży się.
Wewnętrzna strona przysadek kwiatów żeńskich pokryta jest gruczołowatymi włoskami wydzielającymi lupulinę, gorzkawą żywicę. Lupulina formuje się w drobne ziarenka o średnicy 0,15-0,25 mm. Zawiera żywicę (do 80%[5]), olejki eteryczne (1–6%[5]) i kwasy chmielowe[3]. Dodatkowo zawiera tłuszcze, białka, wielocukrowce.
Szyszki chmielowe zawierają te same substancje czynne, tylko w innych proporcjach: olejek eteryczny (0,5–2%), składający się z ok. 20 związków terpenowych i seskwiterpenowych (m.in. humulen, mircen i kariofilen), oraz żywice (10–22%), garbniki (2–5%) i flawonoidy[5]. Zawarte w chmielu α-kwasy (humolon, kohumulon, adhumulom, prehumulon, posthumulon, adprehumulon), zaliczane do żywic chmielowych potrafią izomeryzować do izo-α-kwasów[6].
Rośnie w wilgotnych zaroślach, olsach i łęgach, nad rowami, a także na terenach ruderalnych, przy zabudowaniach i śmietniskach[4].
Rozróżnia się dwie odmiany chmielu zwyczajnego:
Klasyfikacja opiera się na zawartości i proporcjach między zawartością alfa-kwasów i beta-kwasów a estrów.
W uprawie wyróżnia się wiele kultywarów[7]. Polskie odmiany to:
Nazwa chmielu | Zawartość alfa-kwasów |
---|---|
Lubelski | 2,0–3,2% |
Lomik | 3,8–5,0% |
Limbus | 3,0–5,5% |
Zbyszko | 5,0–8,0% |
Sybilla | 5,2–8,0% |
Izabella | 6,5–8,5% |
Oktawia | 7,0–9,3% |
Marynka | 8,6–10,4% |
Zula | 7,6–13,2% |
Iunga | 9,3–13,2% |
Hormonalne działanie chmielu jest wykorzystywane w kosmetyce do opóźniania procesu starzenia się skóry. Wyciąg z chmielu jest używany do produkcji kremów, mleczek, lotionów oraz jako składnik kąpieli regeneracyjnych, a przede wszystkim do produkcji szamponów[11].
Młode pędy mogą mieć zastosowanie w kuchni – surowe przyrządza się jako surówki, gotowane przypominają w smaku szparagi. Pliniusz Starszy, w swojej „Historii Naturalis” wymienia chmiel jako delikatną jarzynę. Opinię tę potwierdza Marcjalis w jednym ze swoich epigramatów. Młode pędy i liście mogą zostać wykorzystane także do przygotowania zupy[12]. Żeńskie szyszki chmielu wykorzystywane są w piwowarstwie jako przyprawa do brzeczki.
Miejsce pod plantację powinno być nasłonecznione i osłonięte od wiatrów. Gleba żyzna, o odczynie obojętnym do lekko zasadowego. Przed założeniem plantacji prowadzi się staranne zabiegi pielęgnacyjne ziemi, nawożenie i odchwaszczanie. Następnie co roku nawozi się i wykonuje zabiegi niszczące chwasty, szkodniki i choroby.
Plantacje chmielu owocują do kilkunastu, nawet kilkudziesięciu lat. Uprawiane są tylko osobniki żeńskie – wytwarzające szyszki. Rośliny rozmnażane są wegetatywnie. Sadzonki pozyskuje się wiosną z ubiegłorocznych pędów.
Kwiatostany żeńskie, zwane szyszkami, zbiera się w sierpniu. Obrywane są ręcznie lub przy pomocy maszyn do zrywania. Szyszki suszy się w temperaturze do 40-55 °C[5]). Szyszki chmielu należy przechowywać krótko (maksymalnie rok) w ciemnym i suchym miejscu.
Kraj | Powierzchnia
uprawy (hektary) |
Produkcja
oszacowana (MT = 1000kg) | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
chmiel
aromatyczny |
chmiel
goryczkowy |
Razem | chmiel
aromatyczny |
chmiel
goryczkowy |
Razem | |
Australia | 88 | 400 | 488 | 200 | 1001 | 1201 |
Austria | 187 | 58 | 245 | 340 | 116 | 456 |
Belgia | 83 | 65 | 148 | 117 | 117 | 234 |
Chiny | 250 | 2050 | 2300 | 300 | 5700 | 6000 |
Czechy | 4152 | 42 | 4194 | 5420 | 80 | 5500 |
Francja | 364 | 49 | 413 | 648 | 70 | 718 |
Hiszpania | 0 | 534 | 534 | 0 | 950 | 950 |
Niemcy | 9675 | 7019 | 16694 | 16500 | 16000 | 32500 |
Nowa Zelandia | 328 | 60 | 388 | 600 | 140 | 740 |
Polska | 604 | 820 | 1424 | 1000 | 1452 | 2452 |
Republika
Południowej Afryki |
0 | 420 | 420 | 0 | 820 | 820 |
Rumunia | 63 | 187 | 250 | 64 | 200 | 264 |
Rosja | 84 | 54 | 138 | 92 | 70 | 162 |
Serbia | 34 | 33 | 67 | 58 | 76 | 134 |
Słowacja | 137 | 0 | 137 | 124 | 0 | 124 |
Słowenia | 1203 | 25 | 1228 | 1930 | 70 | 2000 |
Ukraina | 309 | 60 | 369 | 400 | 80 | 480 |
USA | 13653 | 4654 | 18307 | 21572 | 12287 | 33858 |
Wielka Brytania | 700 | 220 | 920 | 900 | 400 | 1300 |
źródło: Raport Międzynarodowej Konwencji Producentów Chmielu (IHGC)[13]
Polska jest czwartym pod względem wielkości producentem chmielu w Unii Europejskiej oraz szóstym na świecie (wyprzedzają ją Stany Zjednoczone, Chiny, Niemcy, Czechy i Słowenia). W 2009 r. zbiory chmielu w Polsce wyniosły prawie 3700 ton i były o ponad 7 proc. większe od zbiorów w 2008 r. W 2015 r. zbiory chmielu w Polsce wyniosły około 2452 ton i były o 16% większe od zbiorów w 2014 r. Chmiel w Polsce uprawiany jest na obszarze 1424 ha. Produkcją tą zajmuje się ok. 1000 gospodarstw. W samej gminie Wilków (województwo lubelskie) ponad 600 gospodarstw uprawia 40% całej krajowej produkcji chmielu (dane na 2009 r.)[14] Poza tym uprawy znajdują się na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce. W 2015 r. zbiory chmielu w Polsce wyniosły około 2452 ton i były o 16% większe od zbiorów w 2014 r.
lata | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015* |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
powierzchnia (ha) | 2250 | 2197 | 2172 | 2239 | 2291 | 2234 | 2179 | 2233 | 2233 | 1768 | 1768 | 1510 | 1407 | 1410 | 1424 |
produkcja (t) | 2200 | 2127 | 3023 | 2898 | 3414 | 2700 | 3256 | 3446 | 3446 | 1900 | 1900 | 1818 | 2421 | 2072 | 2452 |
*wielkość szacowana
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.