Loading AI tools
gatunek rośliny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wieczornik damski (Hesperis matronalis L.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
wieczornik damski |
Nazwa systematyczna | |
Hesperis matronalis L. Sp. Pl. 663 1753[3] |
Występuje w Europie i Azji. W Europie rośnie na południe od Francji, Austrii, Słowacji, południowych krańców Polski, Ukrainy i w południowej Rosji (przy czym gatunku brak na południowych krańcach kontynentu[4]), a w Azji w Turcji, regionie Kaukazu, w Kazachstanie, Kirgistanie i zachodnich Chinach (Sinciang)[5].
W Polsce gatunek w całym kraju jest uprawiany i wszędzie spotykany jako dziczejący[6][7]. Naturalnie rośnie w Bieszczadach wieczornik śnieżny o niepewnym statusie taksonomicznym – uznawany albo za osobny gatunek (H. nivea), albo za podgatunek wieczornika damskiego (H. matrionalis subsp. candida)[8].
Roślina jest szeroko rozprzestrzeniona w uprawie i w wielu miejscach dziczeje – w niemal całej Europie[4], w Ameryce Północnej i Południowej, w Japonii i Nowej Zelandii[5].
Roślina dwuletnia i krótkowieczna bylina. Kwitnie w maju i czerwcu[9]. Kwiaty silnie pachnące[10] (zapach określany jest jako fiołkowy[13]), zapylane są przez pszczoły, muchówki i motyle[14]. Wieczornik damski rośnie w naturze w miejscach cienistych i wilgotnych[4]. Ważna roślina pokarmowa dla gąsienic zorzynka rzeżuchowca[14].
Jako gatunek dziczejący na obszarach poza naturalnym zasięgiem uznawany jest za gatunek inwazyjny, oddziałujący negatywnie na środowisko naturalne ze względu na tworzenie zwartych skupisk i wypieranie gatunków rodzimych w zaroślach, widnych lasach, wzdłuż strumieni. Ze względu na to, że gatunek jest też gospodarzem dla licznych wirusów chorobotwórczych dla roślin kapustowatych – może mieć też negatywny wpływ na ich uprawy[15].
Gatunek jest bardzo zmienny[4]. W jego obrębie wyróżnia się różną liczbę podgatunków w zależności od ujęcia[3][4]. Według The Plant List pięć podgatunków (poza nominatywnym) ma status zweryfikowany[3]:
Roślina uprawiana w ogrodach leśnych, ale też na rabatach. Ozdobna ze względu intensywne kwitnienie i aromat kwiatów przypominający goździki, silny zwłaszcza wieczorem. Ceniona także ze względu na przywabianie dużej ilości owadów, w tym motyli. Nadaje się na kwiat cięty[14]. Gatunek uprawiany jest w ogrodach co najmniej od XVI wieku, współcześnie częściej w wiejskich[13]
Nasiona zawierają 29–50% oleju[12]. Jest on jadalny i z tego powodu roślina ma duży potencjał użytkowy[14]. Nasiona mogą być też dodawane do sałatek. Spożywane w sałatkach są także liście, cechujące się dużą zawartością witaminy C i gorzkawym smakiem[14]. Wykorzystuje się je także do ozdoby deserów. Nie mogą być jednak spożywane w dużych ilościach z powodu wywoływania w takich przypadkach wymiotów[16].
Liście stosowane były w celu przeciwdziałania szkorbutowi oraz podczas jego leczenia[16].
Roślina preferuje gleby żyzne, przepuszczalne, wilgotne i alkaliczne[14]. Najlepiej rośnie na glebach leśnych, próchnicznych[16], ale toleruje też gleby słabe i po zadomowieniu dobrze znosi też susze. Dobrze rośnie w półcieniu, ale znosi miejsca słoneczne i cieniste[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.