Główna Baza Przerzutowa
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Powołana 21 stycznia 1944 przez szefa Sztabu Naczelnego Wodza gen. Stanisława Kopańskiego struktura o kryptonimie „Jutrzenka” (brytyjski kryptonim „Torment”)[1][2], funkcjonująca także pod nazwą Baza nr 11, działająca w ramach Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Jej zadaniem była organizacja zrzutów cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej do okupowanej Polski, we współpracy z brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive, z wykorzystaniem lotów specjalnych SOE, w tym polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia[3], stacjonującej na lotnisku Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy)[4].
Główna Baza Przerzutowa funkcjonowała do grudnia 1944, w Latiano, ok. 20 km od lotniska Campo Casale, pod Brindisi (Włochy)[1][2]. Wystartowało z niej do okupowanej Polski 486 samolotów (238 polskich oraz 248 brytyjskich i południowoafrykańskich), wykonało zadanie 247 załóg (137 polskich oraz 110 brytyjskich i południowoafrykańskich), stracono 32 samoloty (7 polskich oraz 25 brytyjskich i południowoafr.)[5]. Od 18 grudnia 1943 do końca 1944 zrzuty cichociemnych i zaopatrzenia dla AK, realizowane były początkowo po starcie z lotniska Sidi Amor w rejonie Tunisu (3 zrzuty), następnie po starcie z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), skąd przerzucono do okupowanej Polski 133 cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe)[6][7][8].
Wcześniej cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotnisk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku Cichociemnych prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 zrzuty cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej realizowane były w operacjach specjalnych SOE z tajnego brytyjskiego lotniska RAF Tempsford, skąd w 43 operacjach lotniczych SOE przerzucono do okupowanej Polski 158 cichociemnych oraz w ok. 90 kolejnych operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe)[9].
Ogółem, w niecałe cztery lata wystartowało do Polski w tajnych operacjach przerzutowych SOE 868 samolotów, w tym 483 wykonały zadanie zrzutem lub lądowaniem, stracono 70 samolotów. Przeprowadzono 81 operacji, podczas których przerzucono do Polski 316 cichociemnych[6] oraz 28 kurierów, Węgra – radiotelegrafistę, a także 4 Anglików w operacji Freston. Ponadto zrzucono 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. Stracono 70 samolotów (59 załóg, w tym 30 polskich), 11 skoczków, 1319 zasobników, 487 paczek, 7 bagażników, pieniądze. Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach)[10]. Spadochroniarze przywieźli ze sobą prawie 35 milionów dolarów, 20 milionów marek niemieckich, 41 milionów złotych marek okupacyjnych oraz inne waluty[11].
Główna Baza Przerzutowa „Jutrzenka” była istotną częścią infrastruktury włoskiej Oddziału VI (Specjalnego), od 26 czerwca 1944 funkcjonującej w ramach dowództwa „Elba”. W jej skład, oprócz G.B.P. wchodziły: Ośrodek Wyszkolenia (Baza nr 10) kandydatów na Cichociemnych w Ostuni, dowodzony przez gen. Leopolda Okulickiego, centrala łączności „Mewa” w Mesagne, obsługująca łączność G.B.P. związaną z przerzutem dla Armii Krajowej, placówka „Capri” w Bari organizująca przerzut Polaków do 2 Korpusu oraz wchodząca w skład 334 Skrzydła Specjalnego Przeznaczenia (334 Wing) RAF polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia, stacjonująca na lotnisku w Campo Casale nieopodal Brindisi, obsługująca m.in. loty specjalne ze zrzutami do Polski[12].