Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gorgonopsy (Gorgonopsia) – podrząd wymarłych synapsydów (gadów ssakokształtnych), obejmujący jedną rodzinę – Gorgonopsidae. Żyły w środkowym i późnym permie na terenach dzisiejszej południowej Afryki, Rosji i Chin. Były to zwierzęta drapieżne, średnich i dużych rozmiarów (do 4 m długości) o zróżnicowanym na siekacze, kły i trzonowce uzębieniu. Cechą charakterystyczną były duże kły wystające z pyska.
| Gorgonopsia | |||
| Seeley, 1895 | |||
 Inostrancevia – rodzaj gorgonopsa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd |
gorgonopsy | ||
| Rodzina | |||
| |||
Nazwa „Gorgonopsia” oznacza „twarze gorgon”. Odnosi się do 3 straszliwych sióstr z mitologii greckiej, z których najbrzydsza (Meduza) samym widokiem zamieniała w kamień. W liczbie pojedynczej Gorgonops to nazwa rodzajowa jednego z przedstawicieli grupy.
Jak i inne terapsydy, gorgonopsy zaliczano do gadów ssakokształtnych. W świetle dzisiejszej klasyfikacji nie są one właściwymi gadami, za to znacznie bliższe pokrewieństwo łączy je ze ssakami właściwymi. Występują u nich cechy typowe dla ssaków, jak zróżnicowane (heterodontyczne) uzębienie, w pełni wykształcone otwory skroniowe w czaszce, słupowato ustawione kończyny oraz kości ucha. Gorgonopsy należą bowiem do specyficznej grupy terapsydów zwanej teriodontami, obejmującej także ssaki.
Gorgonopsy były największymi mięsożercami późnego permu. Największa z nich Inostrancevia osiągała rozmiary dużego niedźwiedzia. Jej czaszka mierzyła 45 cm długości, a szablaste zęby po 12 cm. Jest to czytelna adaptacja do drapieżnictwa. Nie wiadomo natomiast, czy ciało jej pokrywały łuski, sierść czy też naga skóra.
Gorgonopsy są teriodontami z rzędu terapsydów, do którego należą też cynodonty i potomkowie, z których wywodzą się ssaki. Ewolucja opisywanej tu grupy miała miejsce w środkowym permie. Gorgonopsy powstały z przypominających „zwykłe” gady terapsydów żyjących właśnie w tej epoce. Wcześni przedstawiciele byli mali, nie przerastali rozmiarami psa. Dopiero wyginięcie dinocefali (Dinocephalia) dominujących w środkowym permie pozwoliło na dalszy rozwój i zajęcie ich miejsca jako dominujących drapieżników w późnym permie. Wtedy też wiele z nich osiągnęło rozmiary psów i krów. Niektóre nawet urosły do wielkości nosorożców, jak wspomniana już Inostracevia, największa z nich wszystkich.
Grupa wyginęła wraz z końcem okresu permskiego.
Gorgonopsy to jedna z trzech linii teriodontów (dwie pozostałe to Therocephalia i cynodonty). Teriodonty bliskie pokrewieństwo łączy z roślinożernymi amonodontami.
W skład grupy Gorgonopsia wchodzi tylko 1 rodzina, która z kolei dzieli się na 3 podrodziny. Duża liczba rodzajów nie została jednak zaliczona do żadnej z nich.
W sumie zalicza się do kladu 25 rodzajów obejmujących 41 gatunków, przy czym najkopmletniejsze informacje dostępne są na temat rodzajów Dinogorgon, Inostrancevia i Rubidgea.
Najszerszy przegląd grupy został stworzony przez Sigogneau-Russella w 1989. Nie zawiera on jednak analizy kladystycznej.
Zwierzęta te pojawiły się w serialu telewizyjnym. Animację przygotowało studio Framestore CFC. Przedstawiono je w 3. odcinku Zanim przywędrowały dinozaury, a także w 1. i 6. odcinku Primeval. Pojawiły się także w grze wideo Turok.
← mln lat temu Gorgonopsy | ||||||||||||
| ←4,6 mld | 541 | 485 | 443 | 419 | 359 | 299 | 252 | 201 | 145 | 66 | 23 | 2 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
