Golden Delicious

Jabłoń domowa ‘Golden Delicious’ – odmiana uprawna (kultywar) jabłoni domowej (Malus domestica ‘Golden Delicious’), należąca do grupy odmian zimowych. Odmiana została wyselekcjonowana przez A.H. Mullinsa w USA w roku 1890 w Hrabstwie Clay w Wirginii Zachodniej. Lokalnie była uprawiana pod nazwą Mullin’s Yellow Seedling i Annit. Prawa do rozmnażania odmiany właściciel sprzedał w 1914 roku szkółkom Stark’a, które wówczas były znane z praw do odmiany Red Delicious i jej sportów popularnych w uprawie na całym świecie do chwili obecnej. Nie ma pewności co do odmian matecznych Golden Deliciousa, lecz najprawdopodobniej jest to siewka starej, lokalnej odmiany Golden Grimes. Współczesne badania wskazują, że jest to najprawdopodobniej hybryd Golden Reinette i Grimes Golden^[3]. W ofercie handlowej nazwa odmiany bywa spolszczana do formy ‘Golden Delicjusz’^[4][5].

‘Golden Delicious’

Owoce odmiany Golden Delicious w okresie zbioru
Rodzaj	Jabłoń (Malus)
Gatunek	Malus domestica Borkh.
Mutanty	‘Golden Delicious Smoothe’, ‘Golden Delicious Reinders’, ‘Lysgolden’ i inne
Rodzice	siewka ‘Golden Grimes’
Inne nazwy	‘Yellow Delicious’
Najstarsza nazwa	‘Mullins Yellow Seedling’
Hodowca	Anderson H. Mullins
Data wyhodowania	1890[1]
Data zarejestrowania	1914[1], 1990 (PL)
Pochodzenie	USA, Porters Creek Zachodnia Wirginia[2]

Morfologia

Pokrój

Drzewo rośnie średnio silnie, po wejściu w okres owocowania wzrost słabnie. Korona jest niezbyt duża, początkowo stożkowata, a w starszym wieku kulista. Główne konary odchodzą od przewodnika pod szerokim kątem. Korona ma tendencję do nadmiernego zagęszczania się, zwłaszcza na bardzo dobrych stanowiskach, co sprawia konieczność systematycznego cięcia prześwietlającego. Pąki kwiatowe formuje zarówno na krótko-, jak i na długopędach.

Owoce

Najczęściej są średniej, wyrównanej wielkości, o kształcie kulisto-stożkowatym, z lekkim żebrowaniem na powierzchni bocznej. Skórka lekko błyszcząca, zielonkawożółta lub żółta, niekiedy z delikatnym, rozmytym, pomarańczowoczerwonym rumieńcem. Przetchlinki są duże, zielonkawobrązowe. Skórka jest bardzo podatna na ordzawianie powodowane zarówno niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, jak i niektórymi środkami ochrony roślin (fungicydy miedziowe i siarkowe). Miąższ soczysty, kruchy, winno-słodki, aromatyczny i powszechnie oceniany jako bardzo smaczny.

Rozwój

Zarówno odmiana podstawowa, jak i wszystkie jej sporty w okres owocowania wchodzą bardzo wcześnie, na ogół już w drugim roku po posadzeniu. Plonują bardzo obficie i corocznie.

Uprawa

Odmiana uprawiana jest głównie na podkładkach słabo rosnących. Nie należy jej uprawiać na stanowiskach zimnych i słabych glebach bo znacząco pogarsza to smak owoców.

Pielęgnacja

Wymaga ochrony przed przymrozkami wiosennymi powodującymi zniszczenie kwiatów i ordzawienie skórki. Ze względu na obfite owocowanie owoce wymagają przerzedzania.

Zbiór i przechowywanie

W warunkach polskich dojrzałość zbiorczą osiąga w połowie października, a dojrzałość konsumpcyjną w grudniu. W zwykłej chłodni można ją przechować do końca lutego, a w chłodni z atmosferą kontrolowaną do końca czerwca. Podczas przechowywania wymaga wysokiej wilgotności powietrza (powyżej 90% wilgotności względnej), gdyż łatwo więdnie.

Zdrowotność

Golden Delicious jest całkowicie odporna na bliznowatość skórki jabłek^[6]. Jest odmianą wrażliwą na mróz w zimie i na przymrozki wiosenne. Jest średnio odporna na zarazę ogniową, parcha i mączniaka. Niekiedy porażana jest przez wirusy: mozaikę jabłoni i guzowatość korzeni.

Zastosowanie

Polski Golden Delicious

W Europie Zachodniej jest najczęściej uprawianą odmianą pod względem powierzchni uprawy i wielkości produkcji. W Polsce nadaje się do uprawy w najcieplejszych rejonach kraju i na najlepszych stanowiskach i dlatego mało przydatna do uprawy amatorskiej. Znane są dość liczne mutanty tej odmiany. Najważniejszymi są:

• Golden Auvil Spur – krótkopędowy mutant wyselekcjonowany w USA.
• Golden Delicious Crielaard – znaleziony w Holandii, o owocach z pomarańczowym rumieńcem.
• Golden Delicious Reinders – także holenderski, o mniejszej skłonności do ordzawiania.
• Golden Delicious Smoothe – z USA, mniej się ordzawia, lecz owoce w warunkach klimatycznych Polski są mniej smaczne.
• Golden Dream – mutant znaleziony w Polsce
• Lysgolden – pochodzi z Francji, otrzymany przez napromieniowanie pędów, owoce są bardziej wydłużone, z rumieńcem i dojrzewają później.

W handlu jest ceniona ze względu na wysoką jakość, wygląd i smak owoców. W Polsce klienci preferują owoce intensywnie żółto wybarwione, z lekkim rumieńcem, natomiast w krajach Europy Południowej (Włochy, Francja, Hiszpania), tylko owoce zielone uznawane są za atrakcyjne. Nazwa odmiany została nieformalnie zaadaptowana w języku polskim jako 'Golden Delicjusz'. Pisownia ta pojawia się w sklepach, poradnikach branży sadowniczej oraz na produktach spożywczych wytworzonych z tej odmiany jabłek^[4][5].

Zobacz też: Lista odmian jabłoni.

Przypisy

1. Golden Delicious, Dessert apple. National Fruit Collection. [dostęp 2016-08-13]. (ang.).
2. Otis K. Rice, Stephen W. Brown: West Virginia: A History. Google Books. [dostęp 2016-08-09]. (ang.).
3. Last Bite – Discovering Gold. GoodFruit Grover. [dostęp 2016-08-09]. (ang.).
4. Golden Delicious – smakowita zieleń w polskich sadach. [w:] Agrofakt [on-line]. [dostęp 2024-01-10].
5. Jabłoń domowa 'Golden Delicious'. [w:] Internetowy Ogród - z pasji do Ogrodnictwa [on-line]. [dostęp 2024-01-10].
6. Choroby jabłoni występujące w polskich warunkach [online], TimacAgro [dostęp 2022-07-02].

Bibliografia

• MikołajM. Ugolik MikołajM., WłodzimierzW. Lech WłodzimierzW., KrzysztofK. Kulawik KrzysztofK., Odmiany jabłoni, Kraków: Plantpress, 1996, ISBN 83-85982-11-6, OCLC 316478643. Brak numerów stron w książce
• Pomologia, AleksanderA. Rejman (red.), Stanisław MaciejS.M. Cegłowski, Warszawa: PWRiL, 1994, ISBN 83-09-01612-3, OCLC 833959678. Brak numerów stron w książce
• Mühl. F. 1999. Alte und neue Apfelsorten. OuGdBL, München. ISBN 3-87596-093-9.

Encyklopedie internetowe (kultywar jabłoni):

• NE.se: golden-delicious
• Catalana: 0517789