Jabłoń (Malus Mill.) – rodzajroślin wieloletnich należący do rodziny różowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia ok. 25[4], 32[5] do 55[6][7] gatunków. Zasięg rodzaju obejmuje strefę klimatu umiarkowanego na półkuli północnej[5]. W Polsce występuje dziko tylko jeden gatunek rodzimy – jabłoń dzikaMalus sylvestris, zwana też płonką[8]. Liczne gatunki z rodzaju są uprawiane. Jabłoń domowaMalus domestica jest popularną rośliną sadowniczą dla jadalnych owoców – jabłek[9]. Gatunek ten rozprzestrzeniony w uprawie rośnie też w wielu obszarach jako zdziczały, także w Polsce[8]. Inne gatunki wykorzystywane są jako rośliny ozdobne, źródło surowca drzewnego, wykorzystywane są też leczniczo[9].
Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: inne znaczenie słowa jabłoń.
Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości, zwykle z jednym, prostym pniem, czasem z kolejnymi tworzonymi z odrostów korzeniowych. Pędy zwykle są nieuzbrojone w ciernie, zróżnicowane na długo- i krótkopędy, nagie lub owłosione[4][6].
Sezonowe, u niektórych gatunków zimotrwałe, skrętoległe, pojedyncze i ogonkowe. Wsparte są przylistkami nasadą przyrastającymi do ogonków i odpadającymi, kształtu jajowatego do równowąskiego, czasem nitkowate. Blaszka całobrzega, piłkowana (także gruczołowato) do klapowanej, czasem orzęsiona. Ma kształt jajowaty, eliptyczny do lancetowatego. Jest skórzasta lub cienka, naga lub owłosiona. Osiąga od 2 do 12 cm długości. Liście często są zróżnicowane – liście na długopędach i młodociane często są większe i silniej wcinane niż te z krótkopędów[4][6].
Wyrastają na końcach pędów (zwykle krótkopędów) skupione po 2–12 w baldachogrona i grona wsparte podsadkami i przysadkami. Kwiaty są szypułkowe z miseczkowatym lub dzwonkowatym hypancjum, nagim lub owłosionym. Działek kielicha jest 5, są one odgięte lub rozpostarte, trójkątne, jajowate do lancetowatych. Płatków korony jest 5 (więcej bywa u M. halliana), są one białe, różowe do czerwonych i mają one kształt od zaokrąglonego do podługowatego. Pręcików jest od 15 do 50, zwykle są one krótsze lub podobnej długości jak płatki, ich nitki są białe, a pylniki żółte. Zalążnia jest dolna, złożona z 3–5 owocolistków, w każdym powstają dwa zalążki. Szyjek słupka jest tyle ile owocolistków, są one nagie lub owłosione[4][6].
Jabłkowate, potocznie nazywane jabłkiem. Przeważnie kuliste, czasem nieco spłaszczone lub wydłużone, zielone, żółte, czerwone lub żółte z rumieńcami. U form dzikich osiągają do 5, rzadko 7 cm średnicy, u odmian uprawnych zwykle większe. Działki kielicha i szyjki słupków odpadają lub są trwałe i zachowują się na owocu[4][6].
Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatychRosaceae, rzędu różowcówRosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych[10][2]. W szerokim ujęciu należą tu jako sekcje wyłączane jako odrębne rodzaje w ujęciach wąskich: Chloromeles (Decne.) Decne., Docynia Decne., Docyniopsis (C. K. Schneid.) Koidz., Prameles Rushforth, Sinomalus Koidz.[7][5][11].
Drzewo owocowe: w uprawie liczne gatunki, spośród których największe znaczenie użytkowe ma jabłoń domowa (Malus domestica), znana z licznych odmian uprawnych (zobacz: Lista odmian jabłoni).
Drewno jabłoni używane jest w stolarce
Roślina ozdobna: kilka gatunków jabłoni uprawianych jest w Polsce jako rośliny ozdobne (głównie ze względu na swoje kwiaty i owoce).
W mitologii celtyckiej jabłoń miała dawać schronienie duszom zmarłych. W centrum Avalonu w celtyckich zaświatach ma rosnąć jabłoń posiadająca jednocześnie kwiaty i owoce. Zjedzenie jabłka z tej jabłoni miało dawać wieczną młodość i nieśmiertelność[14]. W mitologii greckiej występują natomiast jabłonie rosnące w sadzie nimf Hesperyd rodzące złote jabłka dające nieśmiertelność[14]. Natomiast w chrześcijaństwie jabłko utożsamiane jest z grzechem[14].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 113, ISBN978-83-62975-45-7.
Genus Malus Mill..[w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line].USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System.[dostęp 2021-12-20].
Praca zbiorowa:Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi.T.13.Poznań:Polskie Media Amer.Com,2006,s.72. ISBN83-7425-368-1.
