Jabłoń dzika

Jabłoń dzika, płonka^[5] (Malus sylvestris) – gatunek jabłoni rosnący dziko w niemal całej Europie. Jest uprawiany w wielu krajach świata^[6]. W Polsce występuje rzadko na niżu i w niższych położeniach górskich^[7].

Jabłoń dzika

Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	jabłoń
Gatunek	jabłoń dzika
Nazwa systematyczna
Malus sylvestris (L.) Mill.[3] Gard. dict. ed. 8: Malus no. 1. 1768
Synonimy
Malus malus (L.) Britton
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
brak danych

Owoce jabłoni dzikiej

Kwiaty

Inne nazwy zwyczajowe: jabłoń płonka, jabłoń leśna^[8].

W wyniku skrzyżowania jabłoni dzikiej i jabłoni niskiej (Malus pumila) powstała jabłoń domowa, uprawiana obecnie w ogromnej ilości kultywarów^[9].

Morfologia

Pokrój

Krzew lub małe drzewo o wysokości do 10 m^[10] z cierniami na krótkopędach, zwłaszcza na młodych roślinach^[7].

Liście

Ulistnienie skrętoległe, liście szerokoeliptyczne do okrągławych, do 6,5 cm długości. Przylistki wcześnie odpadające^[11].

Kwiaty

Dość duże, zebrane po kilka w baldachokształtne kwiatostany. Mają 5-działkowy kielich i 5 białych z różowym zabarwieniem płatków korony, słupek złożony z 5 owocolistków i liczne pręciki z żółtymi pylnikami^[10].

Owoce

Na cienkich i szypułkach dłuższych od połowy długości owocu, jabłkowate, niewielkie (do 3,5 cm średnicy), kuliste, zielone do żółtozielonych, zwykle błyszczące, na szczycie z trwałym kielichem. Są kwaśne i twarde^[7].

Biologia i ekologia

Kwitnie w maju równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty są przedsłupne i owadopylne^[12]. W Polsce rośnie w zaroślach, lasach liściastych i mieszanych oraz na ich obrzeżach. Zwykle nieliczna na stanowiskach. Rośnie bardzo wolno^[7]

Zastosowanie

• Używana była dawniej na podkładki dla szlachetnych odmian jabłoni oraz jako roślina lecznicza^[10].
• Drewno było cenione ze względu na twardość i czerwone zabarwienie – wykorzystywane w snycerstwie i tokarstwie^[7].
• W Księdze Joela (1,12) jest werset: „Uschła winna latorośl i zwiędło drzewo figowe, drzewo granatowe i palma daktylowa, i jabłoń". Wskazuje on, że jabłoń uprawiana była już wówczas na Ziemi Świętej^[13].
• W Mezopotamii znano owoce dzikiej jabłoni już 5 tysięcy lat p.n.e., mimo że nie rosła tam. Jej owoce były sprowadzane z innych krajów i były cenne – świadczy o tym fakt, że złożono je jako dary ofiarne. W grobowcu królewskim w Ur odkryto nanizane na sznurek połówki jabłek jabłoni dzikiej, mówią też o tym gatunku napisane pismem klinowym gliniane tabliczki pochodzące z tego okresu. Około 4 tysięcy lat p.n.e. jabłka sprowadzane były do starożytnego Egiptu. Zwęglone, pochodzące z okresu około tysiąc lat p.n.e. owoce jabłoni znaleziono na granicy półwyspu Synaj i pustyni Negew^[13].

Udział w kulturze

• W europejskiej sztuce średniowiecza i renesansu jabłoń jest przedstawiana jako drzewo rosnące w rajskim ogrodzie. W żadnym miejscu biblijnej Księgi Rodzaju nie jest podane, o jaki gatunek drzewa chodzi, nie ma też żadnych naukowych ustaleń, że była to jabłoń. Jabłoń zresztą nie rosła dziko ani w Egipcie, ani na hipotetycznych terenach, gdzie znajdował się raj. Przyjęcie jabłoni jako drzewa rajskiego to tylko pomysł średniowiecznych artystów, którzy przedstawiając na malowidłach rajskie drzewo przyjęli, że była to jabłoń^[13].
• W Biblii sześć razy słowa oznaczającego jabłoń użyto jako nazwy miejscowości (np. w Księdze Jozuego 12,17; 15,34), jeden raz jako imię własne (1 Księga Kronik 2,43)^[13].