Giesche
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Giesche SA – polska spółka akcyjna, największe przedsiębiorstwo przemysłu ciężkiego w międzywojennej Polsce, istniała w latach 1922–1946[1] .
Pałac w Załężu, siedziba spółki | |
Państwo | |
---|---|
Siedziba | |
Data założenia |
1922 (wyodrębnienie z Georg von Giesches Erben) |
Data likwidacji |
1946 (nacjonalizacja) |
Forma prawna | |
brak współrzędnych |
Początki Giesche sięgają przełomu XVII i XVIII wieku, gdy wrocławski kupiec Georg von Giesche otrzymał cesarski monopol na wydobycie rud cynku na Śląsku. Spółka została założona w 1907 roku. W 1922 roku, po podziale Górnego Śląska, 80% jej majątku znalazło się w granicach Polski, została wówczas w polskim Rejestrze Handlowym B zarejestrowana pod nazwą Giesche S.A. Siedziba spółki znajdowała się w Katowicach[2].
- Osobny artykuł: Georg von Giesches Erben.
Giesche S.A. była jednym z największych polskich przedsiębiorstw przemysłu ciężkiego, zajmowała się działalnością w branży wydobywczej i przetwórstwa surowców. Należały do niej kopalnie węgla, rud ołowiu i cynku, huty, walcownie, zakłady przemysłu chemicznego oraz fabryka porcelany Giesche Porzellanfabrik.
Około 1922 roku własnością spółki były[3]:
- kopalnie węgla kamiennego:
- kopalnie rud cynku i ołowiu:
- Bleischarley
- Matylda w Kątach
- prażalnie blendy cynkowej:
- Becke
- Lieres
- Saeger
- huty cynku:
- Bernhardi
- Paul
- Wilhelmine
- Uthemann (zob. Huta Metali Nieżelaznych Szopienice)
- Trzebinia
- walcownie cynku
- Schoppinitz
- Trzebinia
- huty cynku i srebra:
- Walther Croneck
- Trzebinia
- fabryki kwasu siarkowego w Roździeniu i Trzebini
Giesche wybudowało także osiedla Giszowiec i Nikiszowiec[2]. W 1926 roku akcjonariat twierdząc, że władze polskie utrudniają działanie spółki z kapitałem niemieckim, sprzedał jej akcje za 4 miliony ówczesnych dolarów Amerykanom[2].
Po agresji III Rzeszy na Polskę, w 1940 amerykański zarząd spółki został odsunięty od czynności przez okupacyjne władze niemieckie, które wprowadziły w przedsiębiorstwie zarząd powierniczy, wykorzystujący więźniów i robotników przymusowych[2].
Po wojnie spółkę, jako niemiecką, znacjonalizowano. Nie wzięto w jej wypadku pod uwagę, że dekret o nacjonalizacji nie obejmował nieruchomości, a jedynie zakłady przemysłu ciężkiego. Giesche S.A. została znacjonalizowana w całości. Rząd USA upomniał się jednak o majątek amerykańskich akcjonariuszy i w 1960 roku Polska i USA zawarły układ o odszkodowaniach. W zamian za 40 milionów dolarów odszkodowania, w tym 30 milionów za spółkę Giesche, Amerykanie wydali przedwojenne akcje na okaziciela i zrezygnowali z dalszych roszczeń względem majątku różnych spółek w Polsce[2].
Akcje Giesche S.A. zostały zdeponowane w archiwum Ministerstwa Finansów, nie zostały jednak unieważnione, a rejestry handlowe nie wykreślone. W efekcie, gdy akcje pojawiły się na przełomie lat 80. i 90. na rynku kolekcjonerskim, stały się podstawą do ewentualnych roszczeń[2].