Eolia (kraina)
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eolia, Eolida (gr. Αιολίς Aiolís, Αιολία Aiolía; łac. Aeolis, Aeolia) – część starożytnej Grecji obejmująca fragment wybrzeża północno-zachodniej Azji Mniejszej od Hellespontu na północy do ujścia rzeki Hermos na południu (nadmorski pas krain Troada, Myzja i Lydia), oraz pobliskie wyspy (m.in. Lesbos)[1][2]. Jest to termin raczej etniczno-lingwistyczny niż stricte geograficzny lub polityczny – w czasach klasycznych oznaczał obszary w Azji i na wyspach zasiedlone przez Greków mówiących dialektem eolskim, którym w Grecji europejskiej posługiwali się wtedy tylko mieszkańcy Beocji i Tesalii[3][2]. Na południe od Eolii leżały inne strefy greckiego osadnictwa w Azji Mniejszej – Jonia i Doryda.
Osadnictwo eolskie w Azji i na wyspach Morza Egejskiego
Migracja Greków na tereny Eolii miała miejsce po upadku cywilizacji mykeńskiej w okresie tzw. wieków ciemnych, głównie z obszarów późniejszej Beocji i Tesalii w Grecji Środkowej[3]. W pierwszej kolejności zasiedlono pobliskie wyspy Lesbos i Tenedos, by później kolonizować wybrzeża Troady i obszary położone na południe[4].
Lesbos
Trudno oszacować kiedy Grecy eolscy po raz pierwszy pojawili się na Lesbos, dużej i żyznej wyspie tuż u wybrzeży Azji Mniejszej, ale niektóre poszlaki wskazują, że miało to miejsce jeszcze w epoce brązu, a najpóźniej zasiedlanie rozpoczęło się do ok. 1000 p.n.e.[5] W okresie klasycznym istniało na wyspie sześć polis: Mitylena, Methymna, Antissa, Eresos, Pyrra oraz Arisba (zajęta przez Methymnę), dodatkowo autorzy starożytni wspominają o kilku opuszczonych miastach z czasów wcześniejszych[6]. Mieszkańcy Lesbos wzięli później udział w zasiedlaniu pobliskich wybrzeży Azji Mniejszej[7].
Południowa Eolia
Herodot (V wiek p.n.e.) wspomina o istnieniu związku dwunastu polis (dodekapolis) eolskich: Kyme, Larysy, Neotejchos (z gr. Nowe Mury), Temnos, Killa, Notion, Ajgiroessa, Pitana, Ajgaje, Myrina, Grynea i Smyrna (która później stała się polis jońskim)[4][8]. Mimo że położenia niektórych miast z tej listy nie udało się jeszcze ustalić, można przyjąć, że leżały one (wraz z innymi miastami) między Zatoką Smyrneńską na południu a rzeką Kaikos (współczesna Bakırçay) na północy[9]. Centrum religijnym związku polis eoliskich miałaby być świątynia Apollina w Grynei[4]. Jeśli przyjąć za prawdziwe twierdzenia Herodota, że miasta te tworzyły związek zanim Smyrna z miasta eolskiego przekształciła się w jońskie (co według dowodów archeologicznych nastąpiło do VIII wieku p.n.e.), to czas powstania tych polis należałoby datować na ok. 1000 rok p.n.e.[9]
Najważniejszym miastem regionu i być może liderem związku[4] było Kyme, założone według tradycji przez mieszkańców Lokrydy w Grecji, i stanowiące metropolię dla około trzydziestu mniejszych ośrodków w Eolii[10]. O innych polis regionu nie mamy zbyt wielu informacji aż do czasów hellenistycznych[10]. Ta część Eolii pozostawała raczej na uboczu dziejów starożytnej Grecji[10]. Nadbrzeżny teren żyznej ziemi oddzielony od reszty Azji Mniejszej niedostępnymi górami nie sprzyjał też kontaktom z miejscowymi ludami azjatyckimi[10]. Sięgającymi najdalej w głąb lądu miastami tego regionu były: Magnezja koło Sipylosu i Ajgaje położone w górzystym terenie[10].
Północna Eolia, Troada
Leżące dalej na północ wybrzeże przez długi czas znajdowało się w rękach miejscowego ludu – Myzyjczyków, który niechętnie ulegał hellenizacji[11]. Do połowy VI wieku p.n.e. powstało tu (jońskie) miasto Atarneus założone przez mieszkańców Chios na skraju równiny Kaikosa, a dalej na północ niewielkie eolskie miasteczko na wyspie Poroselene, które zajęło też część wybrzeża na kontynencie[12]. Dopiero gdy Myzyjczycy przenieśli się w głąb lądu (IV wiek p.n.e.) na fragmencie wybrzeża naprzeciw Mityleny (leżącej na wyspie Lesbos) powstały wioski założone przez to eolskie miasto[12].
Pierwsze ślady eolskiego osadnicta w Troadzie, datowanego na VIII wiek p.n.e., znajduje się na jej zachodnim wybrzeżu[12]. Były to najprawdopodobniej osady zależne od Mityleny aż do 427 p.n.e., z wyjątkiem fragmentu położonego naprzeciw wyspy Tenedos, zasiedlanego przez jej mieszkańców[12]. Do ok. 700 p.n.e. na równinie, gdzie dawniej leżała Troja, Mitylena założyła trzy lub cztery rolnicze osady, a w głębi lądu, nad Skamandrem do VII wieku p.n.e. powstały dwa niezależne miasta Kebren i Skepsis[12]. Na południowym wybrzeżu Troady mieszkańcy Methymny założyli Assos i Gargarę[12].
Historia
Miasta eolskie znalazły się w VII–VI wieku p.n.e. pod panowaniem królów Lydii, rządzących z Sardes, a po 546 p.n.e. w imperium perskim[2]. Dostarczyły 60 statków królowi perskiemu Kserksesowi I podczas jego wyprawy przeciwko polis Grecji w 480 p.n.e.[2] Po klęsce wyprawy polis Eolii w większości były członkami Związku Morskiego kierowanego przez Ateny[2]. Ponownie trafiły pod władzę perską w 387/386 p.n.e. na mocy postanowień tzw. Pokoju królewskiego[2]. Aleksander Wielki zajął Eolię po zwycięstwie nad Granikiem, a po jego śmierci terenem władali między innymi Seleukidzi, później rosnący w siłę Pergamon[2]. W II wieku p.n.e. Eolia stała się częścią rzymskiej prowincji Azja[2].
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
