Loading AI tools
polski fotograf działający w Łodzi w XIX wieku Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eliasz Stumann (Stummann także Stumman, Штуман Илья Ариямович) (ur. 28 kwietnia 1834 w Szereście w Wielkim Księstwie Poznańskim, zm. 14 czerwca 1903 w Łodzi) – fotograf, właściciel zakładu fotograficznego, który prowadził w Łodzi od 1871 r. do śmierci.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie |
Syn Arona i Micheli z Grafmenów. Praktykę prawdopodobnie rozpoczął w 1851 r., a jak wynika z napisów znajdujących się na winietach jego zdjęć, pierwszy zakład miał w 1856 r. Działalność jako litograf, typograf, fotograf zaczął w Grodnie w 1860 r. Zezwolenie na otwarcie zakładu fotograficznego w Grodnie otrzymał w 1864 r., a na otwarcie zakładu w Łodzi otrzymał od gubernatora piotrkowskiego 23 listopada 1871 r. Początkowo działalność prowadził przy ul. Piotrkowskiej 17 (w kamienicy Chaima Bławata), w kolejnych latach 1882 i 1886 pod nr 16, natomiast 23 września 1891 r. uzyskał ostatnie zezwolenie na prowadzenie firmy pod nr 20, i tam pracował do 1903 r. Od 1882 r. rejestrował w specjalnej książce każde zamówienie i wszystkie wykonane fotografie. O pozwolenie na założenie jej nowego egzemplarza prosił władze policyjne 12 grudnia 1886 r. Jego firma miała wówczas 4 aparaty, co stawiało ją na drugim miejscu w Łodzi po zakładzie Leopolda Zonera. W 1889 r. wybudował, według projektu architekta Hilarego Majewskiego, atelier przy Piotrkowskiej 18.
Z jego nazwiskiem związane jest powstanie najwcześniejszego znanego cyklu fotografii z widokami obiektów Łodzi. Pierwsze zdjęcia wykonał około 1872 r., a ostatnie około 1890 r. W 1885 r. informowała o nich gazeta: „Spory komplet widoków łódzkich, w dużym formacie, wykonanych z możliwym wykończeniem. W nim, oprócz kilku widoków Helenowa, widzimy przeważnie gmachy fabryczne i pałace prywatne”. Zdjęcia zostały pokazane w witrynie księgarni Ludwika Fiszera przy ul. Piotrkowskiej w styczniu 1885 r.[1] Zachęcony zainteresowaniem z jakim spotkał się sprzedawany od września 1884 r. album – składanka „z widokami sławniejszych gmachów i zakładów fabrycznych naszego miasta”[2], postanowił wydać podobny zawierający dotychczas wykonane przez niego fotografie. W lipcu 1885 r. prasa doniosła o projektach wydania „albumu łódzkiego”, do którego wykonał prawdopodobnie pierwszą panoramę miasta z wysokiego komina farbiarni należącej do Lewkowicza i znajdującej się przy ul. Widzewskiej (obecnie ul. Kilińskiego 56)[3]. Wydany w Dreźnie album miały sprzedawać miejscowe księgarnie[4].
Latem 1885 r. wykonał na zamówienie dyrekcji Towarzystwa Akcyjnego Karola Scheiblera serię zdjęć fabryki, zachowanych w postaci albumu (w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa (CMW)) oraz wykonał zbiorową fotografię członków straży pożarnej w zakładach Scheiblera i podobną w 1886 r. w 10-lecie straży miejskiej – Łódzkiej Straży Ogniowej Ochotniczej. Natomiast 110 zdjęć autorstwa Stumanna wykorzystał Johann Petersilge w wydawnictwie towarzyszącym jubileuszowi 25-lecia gazety „Lodzer Zeitung” w 1888 r.
Prawdopodobnie latem 1890 r. wykonał na porcelanie fotografię amerykańskiego aktora Iry Aldridge’a zmarłego w Łodzi 7 sierpnia 1867 r. umieszczoną na jego grobie na Starym cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi w części ewangelickiej. Być może fotografię skopiował ze zdjęcia wykonanego przez Jana Mieczkowskiego w Warszawie podczas występów tam owego czarnoskórego aktora od 12 do 20 maja 1862 r.[5] Natomiast historyk fotografii Ignacy Płażewski stwierdza „(…) Łódź miała E. Stumanna który między innymi fotografował sławnego aktora murzyńskiego Aldrige’a, zmarłego w czasie gościnnych występów w tym mieście”[6].
Był jedynym łódzkim fotografem, który uczestniczył w „Wystawie Rolniczo-Przemysłowej” zorganizowanej w Warszawie w 1885 r.[7] Za zdjęcia wnętrz otrzymał tam brązowy medal[8]. Po jej zakończeniu pokazał wystawiane portrety w oknach parterowych kamienicy K. W. Scheiblera przy Piotrkowskiej 11[9]. Z kolei na „Pierwszej Wystawie Przemysłowej w Łodzi” czynnej w 1895 r. w parku Helenów miał własne stoisko w drewnianym pawilonie. Pokazał swój dyplom mistrzowski, 4 bardzo duże portrety w ramach i w dwóch witrynach 27 dużych zdjęć. Według reklamy na stronie odwrotnej kartoników, na których naklejał wykonywane fotografie otrzymał dyplom uznania na fotograficznej wystawie w Petersburgu w 1889 r.
Pomyślny okres w rozwoju firmy spowodował, że powiększał grono swych pracowników – poszukując m.in. uczniów[10]. W lutym 1900 r. uroczyście obchodził 50-lecie działalności, co odnotowała miejscowa prasa, podkreślając, że był wynalazcą „sylwetografii i fotografii wypukłej”. Wtedy też złożył w redakcji gazety 50 rubli jako dar na fundusz projektowanej kasy pomocy dla fotografów. Chcąc sprostać rosnącej konkurencji często reklamował się w gazetach, np. latem 1901 r. w co dziesiątym numerze „Gońca Łódzkiego” zamieszczał jednakowej treści anonse o obniżaniu w soboty i święta ceny tuzina fotografii wizytowych do 3 rubli, a gabinetowych do 8 rubli. Pod koniec życia pragnął przekazać zakład synowi Adolfowi, z którym od około 1890 r. razem pracował. W kwietniu 1903 r. przeniósł firmę do lokalu przy Piotrkowskiej 17, ale prawdopodobnie nie zdążył uruchomić tam zakładu. Zmarł w czerwcu 1903 r.[11] w Łodzi. Pochowany został na cmentarzu żydowskim[12] przy ul. Brackiej.
Aleksander Janowski założyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Wycieczkach po kraju ilustrowanych własnymi zdjęciami podawał nazwiska wyróżniających się fotografów zawodowych w zwiedzanych miastach, w Łodzi wyróżnił B. Wilkoszewskiego i E. Stumanna[13].
Ożenił się z Salomeą Korngold, ur. 1 lipca 1849 r. w Warszawie. Mieli dzieci, urodzone w Łodzi: Adolfa (ur. 17 września 1874), Arnolda (ur. 25 sierpnia 1879, zm. 29 czerwca 1904). Jego synem był także Józef, który w 1884 r. ukończył Wyższą Szkołę Rzemieślnicza w Łodzi, i który w latach ok. 1896–1902 prowadził własny zakład fotograficzny w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 114. Zmarł w lutym 1902 r.[14] w Łodzi.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.