Edward Dziewoński

Edward Dziewoński ps. Dudek (ur. 16 grudnia 1916 w Moskwie, zm. 17 sierpnia 2002 w Warszawie) – polski aktor, reżyser, satyryk. Założyciel kabaretu Dudek.

Edward Dziewoński

Edward Dziewoński w „Świętoszku” Moliera, Teatr Narodowy w Warszawie, 1950
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1916 Moskwa
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 2002 Warszawa
Zawód	aktor, reżyser, satyryk
Lata aktywności	1945–2000
Odznaczenia

Życiorys

Syn aktora Janusza Dziewońskiego i Marii Wasilewskiej^[1]. Maturę uzyskał w Berlinie^[2]. Tuż przed II wojną światową ukończył studia na Wydziale Aktorskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST). Dyplom otrzymał po wojnie w 1945 (Łódź). Zadebiutował w łódzkim Teatrze Syrena (1945). W 1947 zagrał w drugiej wersji filmu Zakazane piosenki. Był twórcą i szefem działającego w latach 1965–1975 kabaretu Dudek. Występował również w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów (kreował m.in. postać Dosmucacza, operatywnego Kuszelasa czy frywolnego sędziego Kocia), w Kabarecie Szpak i w Kabarecie Wagabunda.

W swym dorobku aktorskim zgromadził 31 ról filmowych. W filmie zagrał po raz ostatni w Strasznym śnie Dzidziusia Górkiewicza (1993). Jako aktor dramatyczny występował w Warszawie w teatrach: Narodowym, Ateneum, Współczesnym, Komedia, Ludowym oraz w Teatrze Kwadrat, którego był założycielem i dyrektorem artystycznym. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 235-3-1/2)^[3].

Był trzykrotnie żonaty. Ostatni związek małżeński zawarł z lekarką Ireną Wilczyńską (ur. 1939)^[4]. Z drugiego małżeństwa urodził się syn Roman (ur. 1954)^[5][6].

Filmografia

Grób Edwarda Dziewońskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Tablica upamiętniająca aktora Edwarda Dziewońskiego na kamienicy przy ul. Wareckiej 11 w Warszawie, gdzie mieszkał w latach 1975–2002

Jako aktor

• 1946: Zakazane piosenki – gestapowiec przeprowadzający rewizję u Tokarskich
• 1947: Ostatni etap – Lagerarzt
• 1948: Powrót – Edward Winiarski
• 1948: Ulica Graniczna – feldfebel
• 1949: Dom na pustkowiu – Jurek, narzeczony Hanki
• 1953: Przygoda na Mariensztacie – przewodnik po Warszawie
• 1953: Sprawa do załatwienia – dyrektor w fabryce fortepianów
• 1954: Autobus odjeżdża 6.20 – Stefański, kumpel Wiktora Poradzkiego
• 1954: Opowieść atlantycka – sierżant Wehrmachtu werbujący Schmidta do Legii Cudzoziemskiej
• 1956: Nikodem Dyzma – Jan Ulanicki, wiceminister rolnictwa
• 1957: Eroica – Dzidziuś Górkiewicz
• 1959: Tysiąc talarów – Hilary Melasa, narzeczony Kasi
• 1960: Powrót – Pudel, wspólnik Andrzeja
• 1960: Zezowate szczęście – Jelonek
• 1962: Jutro premiera – aktor Edward Szafrankiewicz
• 1963: Żona dla Australijczyka – redaktor Michał Żelazkiewicz
• 1966: Wojna domowa – właściciel „Korka” (odc. 14)
• 1969: Nowy – kierownik działu personalnego
• 1970: Dzięcioł – Ratajczak, kolega Stefana z pracy
• 1971: Kłopotliwy gość – kierownik wydziału kadr PZMC
• 1971: Niebieskie jak Morze Czarne
• 1973: Wielka miłość Balzaka – wydawca Balzaca (odc. 6)
• 1975: Czterdziestolatek – adwokat Beka
• 1979: Drogi pośród nocy – niemiecki zarządca
• 1982: Dolina Issy – Kazimierz Surkont, dziadek Tomaszka
• 1984: 5 dni z życia emeryta – Adam Bzowski
• 1985: C.K. Dezerterzy – lekarz
• 1989: Paziowie – doktor Johannes Karabatius
• 1993: Czterdziestolatek. 20 lat później – starszy pan w parku (odc. 15)
• 1993: Straszny sen Dzidziusia Górkiewicza – Dzidziuś Górkiewicz

Jako reżyser

• 5 dni z życia emeryta (serial telewizyjny z 1984)

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Złota Oznaka Honorowa Towarzystwa Polonia (1987)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1968)

Bibliografia

• RomanR. Dziewoński RomanR., Sęk z Dudkiem, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, ISBN 83-7255-390-4, OCLC 176951609. Brak numerów stron w książce
• Roman Dziewoński, Piotr Dziewoński, Dożylnie o Dudku – Edwardzie Dziewońskim, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2007, ISBN 978-83-247-0749-2

Autobiografia

• Edward Dziewoński, W życiu jak w teatrze, Wyd. Czytelnik, Warszawa 1987 (wyd. I) / 1989 (wyd. II), ISBN 83-07-02306-8.

Przypisy

1. Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych". Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2023-10-26]. (pol.).
2. Edward Dziewoński: Dudek wiecznie żywy [online], Onet Kultura, 16 grudnia 2016 [dostęp 2021-07-13] (pol.).
3. Cmentarz Stare Powązki: ADAM TADEUSZ DZIEWOŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02].
4. Mówiono, że miał „intensywną ciekawość do pań”. Edward Dziewoński żenił się trzy razy [online], Viva.pl [dostęp 2024-05-27] (pol.).
5. Roman Dziewoński [online], ksiazki.wp.pl, 26 kwietnia 2010 [dostęp 2024-05-27] (pol.).
6. Edward Tomasz «Dudek» Dziewoński (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego) [online], sejm-wielki.pl [dostęp 2024-05-29].

Linki zewnętrzne

• Edward Dziewoński w bazie IMDb (ang.)
• Edward Dziewoński w bazie Filmweb
• Edward Dziewoński w bazie filmpolski.pl
• Edward Dziewoński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
• Wspomnienie Wojciecha Młynarskiego o E. Dziewońskim (fragment książki Dożylnie o Dudku)
• Edward Dziewoński na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Edward Dziewoński w bazie Akademii Polskiego Filmu
• Edward Dziewoński na zdjęciach w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000078595295
• VIAF: 18020792
• LCCN: no91024532
• GND: 118912356
• BnF: 170381615
• SUDOC: 133047954
• NLA: 35946862
• NKC: xx0159607
• NTA: 370883519
• PLWABN: 9810555239505606
• NUKAT: n93080841
• J9U: 987007415738305171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3895899
• ETP: 780

Identyfikatory zewnętrzne:

• FilmPolski.pl: 111918