Loading AI tools
gatunek ssaka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dziobowal południowy[9] (Mesoplodon grayi) – słabo poznany gatunek ssaka morskiego z rodziny zyfiowatych (Ziphiidae), występujący w umiarkowanych wodach półkuli południowej; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Mesoplodon grayi[1] | |||
von Haast, 1876[2] | |||
Dorosła samica (z grupy pięciu osobników) wyrzucona na mieliznę i zmarła na Sunset Beach w Port Waikato w Nowej Zelandii w dniu 13 stycznia 2011 roku | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
Parvordo | |||
Nadrodzina |
Ziphioidea | ||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
dziobowal południowy | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] | |||
Zasięg występowania | |||
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1876 roku niemiecki geolog i paleontolog Julius von Haast nadając mu nazwę Mesoplodon Grayi[2]. Opis ukazał się w brytyjskim czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London[10]. Na holotyp składały się trzy czaszki z kawałkami skóry, które pobrano z okazów wyrzuconych przez morze na Waitangi Beach, na wyspie Chatham należącej do Nowej Zelandii[11][12][3]. Czaszki zostały dostarczone do Canterbury Museum w Christchurch przez W. Hooda[11].
Analizy filogenetyczne z 2009 roku wykazały, że M. grayi należy do kladu składającego się z M. hectori, M. peruvianus, M. perrini, M. grayi, M. stejnegeri i M. densirostris[13]. Subtelne różnice morfologiczne między M. grayi po wschodniej i zachodniej stronie Nowej Zelandii sugerowały ograniczony przepływ genów między tymi populacjami[14], ale późniejsza analiza genetyczna wykazała, że M. grayi z całej Nowej Zelandii i z zachodniej Australii były częścią dużej panmiksyjnej populacji[15]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World (jak również inne ujęcia systematyczne[12][16]) uznają ten gatunek za monotypowy[17].
Kladogram (z wyróżnieniem pozycji M. grayi) stanowi kompilację analiz Dalebouta i współpracowników (2009) oraz Caroll i współpracowników (2021)[13][18]:
Mesoplodon |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dziobowal południowy występuje od umiarkowanych wód południowej części Oceanu Atlantyckiego, Oceanu Indyjskiego i południowej części Oceanu Spokojnego (przy czym większość zapisów o wyrzucaniu na brzeg pochodzi z obszaru o szerokości geograficznej południowej między 30°S a 45˚S) po wody Antarktydy (do szerokości geograficznej południowej 65°S)[16][17][8]. Miejsca wyrzucenia na brzeg obejmują Nową Zelandię, południową część Australii, Południową Afrykę, Argentynę, Chile i Peru[8]. Na wschodnich i zachodnich wybrzeżach Nowej Zelandii, w szczególności wokół Wyspy Północnej i północnej części Wyspy Południowej, odnotowano liczne wyrzucenia na brzeg, w tym liczne wyrzucenia masowe[21][22]. Jeden osobnik, który utknął na holenderskim wybrzeżu[23], został uznany za zabłąkanego[16][17].
Długość ciała 400–500 cm; masa ciała około 900 kg (niepotwierdzona)[16]. Ciało dziobawala południowego ma wrzecionowaty kształt o największym obwodzie w okolicy środka długości. Płetwa ogonowa jest szeroka w stosunku do długości ciała, a wcięcie jest ściśnięte bocznie[16]. Płetwa grzbietowa jest mała i osadzona w około dwóch trzecich odległości między czubkiem dzioba a końcem ogona. Ubarwienie jest zazwyczaj ciemnobrązowe, ciemnoszare lub czarne i zazwyczaj jaśniejsze po stronie brzusznej[16]. Końcówka rostrum jest często zabarwiona na biało, zwłaszcza u dorosłych samców[16]. Rostrum i żuchwa tworzą długi, wyraźny dziób, a na gardle znajdują się dwa rowki. U dorosłych samców po obu stronach żuchwy znajduje się po jednym kle; kły ustawione są mniej więcej w połowie linii żuchwy[16]. Kły są w przybliżeniu trójkątne, ale z czasem mogą się mocno zużyć[16]. Samice są bezzębne[13].
Dziobowal południowy występuje w wodach o głębokości powyżej 200 m[16]; nieliczne obserwacje w płytkich wodach dotyczą zwykle chorych zwierząt, tuż przed wyrzuceniem na ląd[8]. Podobnie jak inne gatunki dziobowalów, dziobowale południowe mogą występować częściej na obszarach o złożonej topografii dna morskiego, ale to wciąż wymaga potwierdzenia[16]. Brak informacji na temat wzorców aktywności[16].
Chociaż często zakłada się, że dziobowale południowe żywią się głębinowymi głowonogami (np. kałamarnice), analizy zawartości żołądków wyrzuconych na brzeg osobników sugerują, że mogą one przede wszystkim spożywać głębinowe gatunki ryb[16] (np. morszczuki, Lampadena czy Photichthys argenteus)[8]. Podobnie jak inne gatunki zyfiowatych, dziobowale południowe przez większość swojego życia prawdopodobnie żerują na głębokościach większych niż 500 m[16].
Prawie nic nie wiadomo o biologii rozrodu dziobowali południowych[16]. Samice rodzą jedno młode, a ciąża prawdopodobnie trwa dwanaście miesięcy[16]. Potomstwo prawdopodobnie pozostaje zależne od matek przez okres co najmniej roku.
Nie ma dostępnych szczegółowych informacji dotyczących migracji, areałów osobniczych i organizacji społecznych dla tego gatunku, ale obserwacje dziobowalów południowych na morzu dotyczą zwykle stosunkowo małych grup składających się z pięciu lub mniej osobników[16]; średnia wielkość grupy dla 31 obserwacji na morzu wynosiła 3,1 zwierzęcia (zakres 1–8)[21]. Bardzo mało wiadomo o typowym składzie tych grup[16]; na podstawie wyrzuconych na ląd zwierząt, Patel i współpracownicy zasugerowali, że gatunek ten może występować w grupach segregowanych płciowo, często obejmujących niespokrewnione osobniki[24].
W 2016 roku udokumentowano drapieżnictwo orek oceanicznych (Orca orcinus) na dziobowalach południowych[25].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[8]. Umieszczony w ClTES w załączniku II[16]. Nie ma szacunków dotyczących globalnej wielkości populacji dziobawala południowego[8]. Gatunek ten może być jednym z liczniejszych gatunków dziobowali i może być stosunkowo powszechny na niektórych obszarach, takich jak wody na południu Nowej Zelandii[8][16]. Podobnie jak inne gatunki dziobowali, dziobowale południowe są potencjalnie narażone na połykanie plastikowych śmieci i hałas czyniony przez człowieka, a poszczególne osobniki mogą być łapane jako przyłów w połowach z użyciem sieci dryfujących[16]. Jako gatunek ograniczony do chłodniejszych wód może być również podatny na skutki zmian klimatu[16]. Niemniej jednak nic nie wiadomo na temat formy ani zakresu tych potencjalnych oddziaływań[16].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.