Dom Szymkowica w Tarnowskich Górach

Dom Szymkowica^[4][5] w Tarnowskich Górach – XVI-wieczny budynek, który istniał do 1908 roku i znajdował się na działce pod numerem 14 przy Rynku w Tarnowskich Górach. Przez prawie 300 lat (do 1898 roku) był siedzibą władz miasta.

Dom Szymkowica

Budynek ok. 1900 roku
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Miejscowość	Tarnowitz
Adres	Ring 14
Typ budynku	kamienica
Zniszczono	1908[1][2]
Pierwszy właściciel	nieznany
Kolejni właściciele	Spis kolejnych właścicieli[3] do 1597: Stanislaus Szymkowicz 1597–1608: Joachim Schimkowitz 1608–1907: miasto Tarnowskie Góry 1908: Vorschuss-Verein zu Tarnowitz[1]
Położenie na mapie Tarnowskich Gór Dom Szymkowica
Położenie na mapie Cesarstwa Niemieckiego Dom Szymkowica
50°26′41,6″N 18°51′16,9″E

Historia

Zachodnia pierzeja tarnogórskiego rynku w 1902 roku. Budynek pod numerem 14 pierwszy z prawej

Dokładna data wybudowania budynku nie jest znana. Wiadomo, że w XVI wieku jego właścicielem był burmistrz Tarnowskich Gór, Stanislaus Szymkowicz (inne formy zapisu: Stanisław Schimkowitz, Stanisław Szymkowic), od którego nazwiska pochodzi utrwalona w lokalnej historiografii nazwa obiektu^[3][4]. Po śmierci Stanisława w 1597 roku budynek stał się własnością jego syna, Johannesa Schimkowitza^[1], który 21 kwietnia 1608 roku sprzedał budynek za kwotę 1000 florenów tarnogórskiemu magistratowi^[4][3][6] . Wkrótce dom stał się siedzibą władz miasta, a w otwarciu nowego ratusza udział wziął Jan Jerzy Hohenzollern, pan Tarnowskich Gór^[7].

W 1701 roku budynek spłonął w wielkim pożarze miasta, a w 1706 roku został odbudowany za kwotę 600 florenów^[8]. Rok później 166 florenów wydano na wyposażenie jego górnego piętra^[8]. Kolejne pożary trawiły kamienicę w 1742 i 1746 roku^[8]. Wartość obiektu wykazywana w katastrach z lat 1746–1840 wynosiła 500 talarów^[8].

Na najstarszym zachowanym planie miasta pochodzącym z 1797 roku za Domem Szymkowica widoczny jest niewielki skład soli (Saltz Niederlage), zlikwidowany w pierwszych latach XIX wieku^[9]. Około 1823 roku przeprowadzono generalny remont budynku^[10]. Po oddaniu do użytku 11 sierpnia 1898 roku nowego ratusza, Dom Szymkowica przestał pełnić swoje funkcje^[6] [1].

W 1908 roku działkę wraz z dawnym ratuszem zakupiło Towarzystwa Zaliczkowe w Tarnowskich Górach (niem. Vorschuss-Verein zu Tarnowitz), wielowiekowy budynek został zburzony, a na jego miejscu wzniesiono nową, historyzującą kamienicę^[1].

Architektura

Dom Szymkowica był trzy- lub dwukondygnacyjną budowlą z dziesięcioma pomieszczeniami, własną studnią i stajnią^[6] [4]. Według katastru z 1843 roku dom miał wymiary 50 × 50 stóp (ok. 15,7 × 15,7 m), był dwukondygnacyjny, wzniesiony z cegły, jego dach kryty był gontem, a przylegał do niego niewielki budynek o wymiarach 45 × 35 stóp (ok. 14,1 × 9,4 m), prawdopodobnie dawny browar^[8]. Kataster z 1888 roku podaje dla Domu Szymkowica wymiary 15,8 × 15,6 m oraz wysokość 8 m do gzymsu, dach budowli kryty zaś był papą^[10]. Boczny, składający się z trzech pomieszczeń, budynek miał 14 m długości, 9,8 m szerokości i 6,3 m wysokości, natomiast dobudowane w 1887 roku pomieszczenie gospodarcze miało 9,6 m długości, 1,7 m szerokości i 2,6 m wysokości^[10].

Przypisy

1. Wojcik 2017 ↓, s. 162.
2. Szlachcic-Dudzicz 2000 ↓, s. 67.
3. Wojcik 2017 ↓, s. 160.
4. Broniec i in. 2009 ↓, s. 17.
5. esp, Tarnowskie Góry. Bank Stowarzyszeń w miejscu Domu Szymkowica [online], gwarek.com.pl [dostęp 2023-12-30] (pol.).
6. Kuzio-Podrucki 2003 ↓.
7. Kwak 2000 ↓, s. 106.
8. Wojcik 2017 ↓, s. 44.
9. Wojcik 2017 ↓, s. 16–17.
10. Wojcik 2017 ↓, s. 46.

Bibliografia

• Arkadiusz Kuzio-Podrucki. Trzeci Ratusz. „Montes Tarnovicensis”. nr 11, 2003-04-20. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [zarchiwizowane z adresu 2006-06-22]. (pol.).
• Marian Broniec, Ryszard Bednarczyk, Arkadiusz Czech, Mieczysław Filak, Krzysztof Gwóźdż, Jan Hahn, Marek Kandzia, Alicja Kosiba-Lesiak, Zofia Krzykowska, Dominik Ochman, Marek Panuś, Przemysław Rubacha, Anna Sopuch, Gabriela Szubińska, Marek Wojcik, Roman Wolniszewski: Przewodnik Tarnowskie Góry. Tarnowskie Góry: Drukpol sp.j., 2009. ISBN 978-83-61458-36-4.Sprawdź autora:15.
• Jan Kwak: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Życie gospodarczo-społeczne. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
• Danuta Szlachcic-Dudzicz: Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Układ przestrzenny miasta i jego zabudowa. W: Historia Tarnowskich Gór. Jan Drabina (red.). Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000. ISBN 83-911508-3-6.
• Marek Wojcik: Tarnogórski rynek. Dzieje domów i mieszkańców od XVII wieku do początków XX wieku. Tarnowskie Góry: Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2017. ISBN 978-83-939816-1-8.