Loading AI tools
Czesław Lewicki (ur. 26 kwietnia 1906 w Mołczanach na Podolu[1][2], zm. 16 marca 1979 w Warszawie) – polski pedagog, kompozytor i dyrygent. Otrzymał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za swoją działalność związaną z ratowaniem kompozytora Władysława Szpilmana podczas Holokaustu.
Okres II RP
W 1935 ukończył Konserwatorium Warszawskie, gdzie studiował m.in. u Waleriana Bierdiajewa[2][3]. Od 1935 do 1938 pracował w Wilnie jako dyrygent orkiestry symfonicznej i chóru, a także wykładowca Konserwatorium Muzycznego im. Karłowicza[2][3]. W Wilnie występował także jako dyrygent koncertów orkiestry symfonicznej Rady Zrzeszeń Artystycznych i Wileńskiej Orkiestry Symfonicznej[3].
W sierpniu 1938 był dyrygentem orkiestry Polskiego Baletu Reprezentacyjnego podczas jej występów w Niemczech i na Łotwie[2]. W 1938 wyjechał z Polski, aby studiować muzykę w Paryżu[2]. Powrócił do Polski przed wojną; do jej wybuchu był jednym z dyrygentów Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia[3].
II wojna światowa
W połowie lutego 1943, podczas powstania w getcie warszawskim, kolega Lewickiego z Polskiego Radia, kompozytor pochodzenia żydowskiego Władysław Szpilman, pracował poza gettem. Udało mu się skontaktować ze swoim przyjacielem i kolegą z Radia, aktorem Andrzejem Boguckim, który odebrał go z pracy i przemycił do własnego mieszkania. Bogucki wraz z żoną Janiną przez dwa tygodnie ukrywali Szpilmana w swoim mieszkaniu. Następnie 27 lutego przeniesiono go do kawalerki Lewickiego na Mokotowie (ul. Puławska 83), gdzie przebywał przez kolejne pięć miesięcy. Lewicki regularnie odwiedzał mieszkanie, przynosząc Szpilmanowi żywność i inne potrzebne rzeczy[4][5][6]. Szpilman opisał Lewickiego jako „bliskiego przyjaciela”[7].
Lewicki działał także w polskim ruchu oporu (Armia Krajowa) i był poszukiwany przez Gestapo. W zębach nosił pigułkę samobójczą. W czerwcu poradził Szpilmanowi opuszczenie mieszkania w obawie, że Niemcy mogą go szukać w tym mieszkaniu (Szpilman zdecydował się tam pozostać do czasu, gdy sytuacja zmusiła go do opuszczenia go, co nastąpiło 12 sierpnia)[5][6]. Niektóre źródła podają, że Lewicki miał żonę Helenę, która również pomagała Szpilmanowi[8][9], choć inne źródło podaje, że Lewicki ożenił się dopiero po wojnie[5]. Szpilman przebywał w mieszkaniu Heleny po incydencie z 12 sierpnia[9][10].
W 1944 Lewicki wziął udział w Powstaniu Warszawskim pełniąc służbę, w stopniu chorążego, w Szefostwie Żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawskiego AK i posługując się pseudonimem „Sar”[5][11].
.jpg)
W filmie Pianista z 2002 roku część historii Lewickiego została wpleciona w historię Marka Gębczyńskiego[12]. W tym filmie pojawia się także mieszkanie Lewickiego, choć w niewłaściwej lokalizacji[13].
PRL
Po wojnie pracował w Polskim Radiu i Telewizji w Warszawie, pełniąc rolę m.in. dyrektora, kierownika i redaktora muzycznego[2]. W 1946 został dyrektorem Rozgłośni Polskiego Radia Warszawa II. Dalej, choć sporadycznie, występował jako dyrygent koncertów symfonicznych. W latach późniejszych pracował w Przedsiębiorstwie Państwowym Film Polski. W 1954/1955[14] został doradcą muzycznym Centralnego Urzędu Kinematografii. Około 1964 był kierownikiem muzycznym Telewizji Warszawskiej[3].
23 maja 1978 Janina i Andrzej Boguccy oraz Czesław Lewicki zostali uznani przez Yad Vashem za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[15]. Należeli do grupy około trzydziestu nieżydowskich Polaków zaangażowanych w pomoc Szpilmanowi w czasie wojny[16].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
