Cukrownia „Pruszcz”

Cukrownia „Pruszcz” – zakład przemysłowy funkcjonujący w Pruszczu Gdańskim (w województwie pomorskim) w latach 1881-2004. Do 2021 była oddziałem Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w Toruniu. Dobrze zachowany zespół budynków cukrowni o powierzchni 19,5 ha^[1] stanowi doskonały przykład budownictwa przemysłowego z drugiej połowy XIX wieku i jako taki traktowany jest jako zabytek.

Krajowa Spółka Cukrowa S.A.

Oddział Cukrownia Pruszcz

Cukrownia w Pruszczu Gdańskim zbudowana w latach 1879-1880 (zdjęcie z 2010 roku)
Państwo	Polska
Adres	83-000 Pruszcz Gdański ul. Chopina 1
Data założenia	1880
Data likwidacji	2004
Forma prawna	spółka akcyjna
Położenie na mapie Pruszcza Gdańskiego Krajowa Spółka Cukrowa S.A.
Położenie na mapie Polski Krajowa Spółka Cukrowa S.A.
Położenie na mapie województwa pomorskiego Krajowa Spółka Cukrowa S.A.
Położenie na mapie powiatu gdańskiego Krajowa Spółka Cukrowa S.A.
54°15′42,8400″N 18°38′38,0400″E

Zbudowana w latach 1879-1880 z inicjatywy i staraniem doktora Hermanna Wiedemanna, lekarza z zawodu, który był wieloletnim dyrektorem cukrowni. W 1880 powstała Spółka Akcyjna Cukrownia „Pruszcz”^[2]. Do lat 30. XX wieku cukrownia była systematycznie unowocześniana.

Kalendarium

• 25 lutego 1880 – utworzenie Spółki Akcyjnej "Cukrownia Pruszcz”, wpisanej do rejestru spółek w Sądzie Gdańskim 31 marca 1880 pod nr. 366
• 4 października 1881 – rozpoczęcie pierwszej kampanii cukrowniczej
• 1904 – przebudowa i modernizacja fabryki przez nowego dyrektora technicznego, Hugo Boettgera
• 1920-1925 – kolejna modernizacja i zyski cukrowni, fabryka staje się własnością H. Boettgera i kilku właścicieli ziemskich, co pozwala na wykupienie akcji cukrowni Nowy Staw i utworzenie spółki korporacyjnej "Danziger Zuckerhandel" GmbH (Gdański Handel Cukrem Sp. z o.o.)
• 1928 – do spółki przystępuje cukrownia Sobowidz i Malbork oraz Stare Pole; utworzono spółkę Vereinigte Zuckerfabrik GmbH, która spowodowała ujednolicenie cen cukru dla całego Wolnego Miasta Gdańska
• lata 30. – kryzys ekonomiczny i częściowe zawieszenie produkcji; utworzenie wytwórni sztucznego miodu, która przetrwała do 1945 r.
• 1937 – zmarł twórca rozwoju cukrowni Pruszcz i cukrownictwa gdańskiego H. Boettger
• 1939-1945 – okres II wojny światowej; w cukrowni byli zatrudnieni jeńcy brytyjscy i kobiety z obozu w Potulicach
• 1945 – zniszczenie fabryki przez wycofujące się wojska niemieckie (w 45%), wysadzenie kominów (głównego i 2 niższych), które zniszczyły kotłownie niskiego ciśnienia, uszkodzenie budynków.
• 28 lutego 1949 – zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 28 lutego 1949 r., wydanym w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania, utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Zjednoczone Cukrownie Gdańskie”^[3].
• czerwiec 2021 – sprzedaż zespołu dawnej cukrowni^[1].

Komin Cukrowni Pruszcz został odbudowany już w 1945 roku. Mierzy 72 m wysokości, a jego wierzchołek znajduje się na wysokości 79 m n.p.m. Aktualnie służy jako maszt dla przekaźników telekomunikacyjnych. Stan komina jest niezadowalający, ma lekkie odchylenie od pionu, nie był od lat odmalowywany.

Panorama cukrowni w Pruszczu Gdańskim

Przypisy

1. Cukrownia w Pruszczu Gdańskim sprzedana! Kto kupił, co tam będzie – pytają mieszkańcy
2. Stanisław Ławnicki, Cukrownia Pruszcz 1881-1997
3. Fragmenty ze Statutu cukrowni Pruszcz 25 lutego 1880

Bibliografia

• St. Ławnicki, Cukrownia "Pruszcz" 1881-1997, Pruszcz Gdański 1998.