Brewiarz (łac. breviarium = „skrót”) – w chrześcijaństwie księga liturgiczna do odprawiania liturgii godzin, czyli codziennej modlitwy Kościoła.
Znaczenie terminu „brewiarz” i historia brewiarza
W pierwotnym chrześcijaństwie celebracja liturgii godzin miała charakter wspólnotowy, a potrzebne teksty znajdowały się w kilku różnych księgach (m.in. psałterzu i antyfonarzu). W XI wieku, w związku z pojawieniem się praktyki osobistego odmawiania godzin kanonicznych, pojawiają się skrócone (łac. brevis – krótki, stąd breviarium) księgi, które można było zabrać ze sobą[1]. Do rozpowszechnienia skróconej formy księgi przyczyniły się też zakony żebracze, jak franciszkanie[2]. Po Soborze Trydenckim (1545–1563) wydano oficjalną wersję pod nazwą Breviarium Romanum[3]. Po Soborze Watykańskim II nazwą oficjalnego modlitewnika liturgii rzymskiej stała się Liturgia Horarum (Liturgia Godzin)[4], ale w wielu językach (w tym po polsku) w praktyce nierzadko książkę tę nazywa się ciągle brewiarzem[5].
Praktyka użycia
Liturgia godzin jest obowiązkowa dla księży, biskupów, a także diakonów[6] i większości osób konsekrowanych (zakonnic, zakonników i członków instytutów świeckich). Ponadto często jest także dobrowolnie praktykowana przez wiernych świeckich.
Jest podzielony na poszczególne okresy liturgiczne. Zawiera teksty modlitw, psalmów, hymnów.
Brewiarz odmawiany jest przez kapłanów i zakonników w ustalonych porach dnia, którym odpowiadają kolejne godziny kanoniczne (poniżej w układzie Liturgii Godzin):
- Godzinę Czytań (officium lectionis);
- jutrznię (laudes matutinae);
- modlitwę w ciągu dnia: przedpołudniową (tertia), południową (sexta) i popołudniową (nona);
- nieszpory (vesperae);
- kompletę (completorium)[4].
W układzie Breviarium Romanum godzinie czytań odpowiadało matutinum, które zasadniczo było modlitwą nocną (godzinę czytań można odmówić o dowolnej porze), a ponadto między jutrznią a tercją znajdowała się pryma[7].
Duchowieństwo diecezjalne oraz wszystkie zakony niemonastyczne (wyjątek stanowią mnisi paulini) posługują się rzymską wersją Liturgii Godzin, z psałterzem rozpisanym na cykl czterotygodniowy[4]. Zakony monastyczne oparte na Regule św. Benedykta, mają swój własny brewiarz, tzw. Monastyczną Liturgię Godzin z dwutygodniowym psałterzem. Breviarium Romanum ma psałterz rozpisany w całości na jeden tydzień[7].
Polskie wydania brewiarza
Czterotomowe wydanie Pallottinum
Pierwsze w Polsce wydanie kompletnej Liturgii godzin zawarte zostało w wydaniu czterotomowym Liturgia godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego wydawnictwa Pallottinum.
- tom I Okres Adwentu. Okres Narodzenia Pańskiego, wyd 2. poprawione, ISBN 83-7014-523-X, Poznań 2006.
- tom II Wielki Post. Okres wielkanocny, ISBN 83-7014-014-9, Poznań 1984.
- tom III Okres zwykły tygodnie I-XVII, ISBN 83-7014-194-3, Poznań 1987.
- tom IV Okres zwykły tygodnie XVIII-XXXIV, ISBN 83-7014-081-5, Poznań 1988.
oraz
- tom dodatkowy (wakacyjny) Okres zwykły tygodnie IX-XXVII, ISBN 83-7014-428-4, Poznań 2002.
- dodatkowe teksty o świętych Liturgia Godzin. Dodatkowe teksty o świętych. Tom I-IV, ISBN 978-83-7014-781-5, Poznań 2017.
Pięciotomowe wydanie franciszkańskie
Wzorując się na włoskim wydaniu czterotomowym Rodziny franciszkańskiej, polskie Zakony franciszkańskie podjęły w 2013 dzieło publikacji własnego wydania pięciotomowego, zawierającego teksty liturgiczne na wspomnienia franciszkańskich świętych i błogosławionych oraz modlitwy ze skarbca duchowości franciszkańskiej (m.in. litanie do św. Franciszka i św. Antoniego). W każdym tomie znajduje się kalendarz liturgiczny Zakonów Franciszkańskich w Polsce. Wydanie to ukazuje się staraniem wrocławskiego Wydawnictwa Św. Antoniego. Druk w drukarni Wydawnictwa Pallottinum. Ukazało się pięć tomów:
- tom I Liturgia godzin zakonów franciszkańskich w Polsce. Okres Adwentu. Okres Bożego Narodzenia, ISBN 978-83-63084-17-2, Wrocław 2013.
- tom II Liturgia godzin zakonów franciszkańskich w Polsce. Okres Wielkiego Postu. Okres Wielkanocny, ISBN 978-83-63084-19-6, Wrocław 2013.
- tom III Liturgia godzin zakonów franciszkańskich w Polsce. Okres zwykły: tygodnie 1-11, ISBN 978-83-63084-20-2, Wrocław 2014.
- tom IV Liturgia godzin zakonów franciszkańskich w Polsce. Okres zwykły: tygodnie 12-23, ISBN 978-83-63084-21-9, Wrocław 2014.
- tom V Liturgia godzin zakonów franciszkańskich w Polsce. Okres zwykły: tygodnie 24-34, ISBN 978-83-63084-22-6, Wrocław 2014.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
