Bazylika św. Chryzogona w Rzymie
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika św. Chryzogona w Rzymie, zwana również Bazylika św. Chryzogona na Zatybrzu (wł. Basilica di San Crisogono in Trastevere lub też San Crisogono) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie.
| Kościół tytularny | |||||||||
 Bazylika św. Chryzogona – fasada | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia |
św. Chryzogona na Zatybrzu | ||||||||
| Bazylika mniejsza |
od niepamiętnych czasów | ||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
24 listopada | ||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Rzymu  | |||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||
Położenie na mapie Lacjum  | |||||||||
 41°53′21″N 12°28′24″E | |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Świątynia ta jest kościołem parafialnym oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1]. Jest też kościołem stacyjnym z piątego poniedziałku Wielkiego Postu. Budowla ta była wznoszona i przebudowywana na przestrzeni V i VIII wieku, we wnętrzu na szczególną uwagę zasługują 24 antyczne kolumny, jak również Cosmati oraz kościół dolny. Świątynia była kościołem narodowym Sardynii i Korsyki.
Kościół znajduje się (na lewej stronie Tybru) w XIII Rione Rzymu – Zatybrze (Trastevere), około 200 metrów na południe od mostu Garibaldiego. Fasada główna znajduje się przy Piazza Sidney Sonnino, nawa północna przylega do Piazza San Giovanni de Matha.
Patronem świątyni jest św. Chryzogon – kapłan rzymski, który poniósł śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w IV wieku. Św. Chryzogon jest wymieniany w pierwszej modlitwie eucharystycznej.
Pod koniec IV lub w V wieku rzekomy dom mieszkalny Chryzogona został przekształcony na pierwszy kościół. W 499 po raz pierwszy zostaje wspominany tytuł Titulus Chrysogonus. Papież Grzegorz III na początku VIII wieku powiększył kościół i założył klasztor benedyktynów, który następnie przyłączył do kościoła. W 1120 kardynał Giovanni da Crema kazał zbudować dzwonnicę. W latach 1123/1124[2] lub w 1129[3] został wbudowany na zlecenie papieża Kaliksta II i papieża Honoriusza II obecny budynek w miejscu starego kościoła. Ostateczny barokowy wystrój kościoła został nadany mu w 1623 przez Giovanniego Battistę Soria na zlecenie kardynała Scipione Borghese Caffarelli. Ostatnia renowacja świątyni została przeprowadzona w 1866.
Kościół zbudowany jest w formie bazyliki, trójnawowy z niższymi nawami bocznymi (do nawy głównej), bez kopuły. Transept jest stosunkowo krótki, jednak świątynia ma dość szeroką absydę. Kościół ma romańską dzwonnicę[2].
Dzisiejsza fasada została wykonana w 1626 roku według projektów architekta Giovanniego Battistę Soria. Jest ona zdominowana przez portyk składający się z czterech kolumn i opartych na nich architrawach oraz dwóch wejść bocznych zwieńczonych łukami i pilasterami po bokach. Choć niniejszy portyk powstał w XVII wieku, to jego cztery kolumny pochodzą z XII wieku, tj. z przebudowy kościoła w 1129[4]. Wspomniany architraw wieńczą kamienne orły i smoki (zwierzęta heraldyczne z herbu Scipione Borghese) oraz wazy.
Wnętrze bazyliki zdobi 22 starożytnych granitowych kolumn z barokową odmianą jońskich kapitelów, oddzielające nawy kościoła. Kolumny te wieńczy architraw, powyżej którego znajduje się clerestorium z XII wieku. Dwie starożytne kolumny z porfiru wspierające łuk triumfalny, są największymi tego rodzaju w Rzymie[3].
Podłogi w kościele są zdobione cosmatiami z XIII wieku. Bogato zdobiony, kasetonowy strop pochodzi z pierwszego kwartału XVII wieku, z czasów przebudowy Soira. Przedstawione są na nim m.in. ręce kardynała Scipione Borghese Caffarelli, a także kopia obrazu „Triumf świętego Chryzogona” (San Crisogono in Gloria), kopii obrazu autorstwa Guercino.
Absyda zawiera mozaiki z XIII wieku przedstawiające Marię Dziewicę z Dzieciątkiem Jezus na tronie pomiędzy św. Sebastianem i św. Chryzogonem, przypisywane szkole Pietro Cavalliniego. Ołtarz główny z XII wieku z relikwiami świętego Chryzogona. Kaplica Najświętszego Sakramentu (po prawej stronie ołtarza głównego) została wybudowana według projektów Giovanniego Lorenzo Berniniego. W kaplicy po lewej stronie ołtarza głównego znajdują się relikwie Jana z Mathy założyciela zakonu Trynitarzy.
Wnętrze bazyliki
Ołtarz główny
Sufit z Triumfem św. Chryzogona
W lewej nawie bazyliki znajdują się schody prowadzące do tzw. dolnego kościoła, odsłoniętego podczas trzech prac wykopaliskowych z lat 1907, 1914 i 1923-1924. Widoczne są tam plany układu kościołów z V i VIII wieku oraz fragmenty malowideł ściennych z różnych epok od VIII do XI wieku. Są tam m.in. freski przedstawiające świętych Benedykta, Pantaleona, Sylwestra i Katarzyny Aleksandryjskiej z połowy XI wieku. Zleceniodawca tych dzieł nie jest znany, jednak podobieństwo stylu do reform gregoriańskich z Montecassino, pozwalają przypuszczać, iż mógł być to kardynał prezbiter kościoła San Crisogono – Frederick z Lotaryngii, jak również jeden z jego następców z tytułem kardynała San Crisogono[5].
Podziemia bazyliki
Podziemia bazyliki
Bazylika św. Chryzogona jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Sancti Chrysogoni)[6].
- Piotr (499)
- Jan (595)
- Stefan (745–752)
- Marinus (758–767)
- Zachariasz (853)
- Piotr (861–879)
- Teofilakt (963–964)
- Jan (1026)
- Piotr (1044)
- Fryderyk z Lotaryngii, OSB (1057)
- Stefan (1057–1069)
- Piotr (1070–1092, od 1084 w obediencji wibertyńskiej)
- Cenzio (obediencja wibertyńska, po 1098–1118)
- Bernardo degli Uberti OSBVall (1099–1106)
- Berard z Marsi (1110)
- Gregorio z Lukki (1111–1113)
- Teodoryk (1114–1115)
- Giovanni da Crema OSB (1116–1134)
- Bernard OCart (1136–1138)
- Guido Florentinus (1140–1157)
- Bonadies (1158–1162)
- Pierre Ithier de Pavie CanReg (1173–1179)
- Stephen Langton (1206–1207)
- Giovanni Gaetano Orsini, in commendam (1259-1277)
- Pierre d'Arrabloy, in commendam (1328-1331)
- Jean-Raymond de Comminges, in commendam (1331–1348)
- Guy de Boulogne, in commendam (1351?–1373)
- Corrado Caraccioli (1405–1411)
- Pierre d’Ailly (1412–1420)
- António Martins de Chaves (1440–1447)
- Wincenty Kot (obediencja bazylejska, 1441–1447)
- Antonio Cerdá y Lloscos OSsT (1448–1459)
- Giacomo Ammannati-Piccolomini (1462–1477), in commendam (1477–1479)
- Girolamo Basso della Rovere (1479–1492)[7]
- Giovanni Battista Ferrari (1500–1502)
- Adriano di Castello (1503–1518)
- Albrecht von Brandenburg (1518–1521)
- Eberhard von der Mark (1521–1538)
- Girolamo Aleandro (1538–1542)
- Pietro Bembo OSIoHieros (1542–1544)
- Uberto Gambara (1544–1549)
- Jean du Bellay (1549–1550)
- Antoine Sanguin de Meudon (1550–1559)
- Cristoforo Madruzzo (1560)
- Jean Bertrand (1560)
- Charles de Bourbon-Vendôme (1561–1590)
- Domenico Pinelli (1591–1602)
- Camillo Borghese (1602–1605)
- Carlo Conti (1605)
- Scipione Caffarelli-Borghese (1605–1629); in commendam (1629–1633)
- Pietro Maria Borghese (jako diakon, 1633–1642)
- Fausto Poli (1643–1653)
- Lorenzo Imperiali (1654–1673)
- Giovanni Battista Spada (1673–1675)
- Carlo Pio (1675–1681)
- Paluzzo Paluzzi-Altieri (1681–1684)
- Giulio Spinola (1684–1689)
- Fabrizio Spada (1689–1708)
- Filippo Antonio Gualterio (1708–1725)
- Prospero Marefoschi (1725)
- Giulio Alberoni (1728–1740)
- Sigismund von Kollonitz (1740–1751)
- Giovanni Giacomo Millo (1753–1757)
- Giovanni Battista Rotario da Pralormo (1758–1766)
- Filippo Maria Pirelli (1766–1771)
- Francesco Maria Banditi CRT (1775–1796)
- Gioacchino Pecci (1853–1878)
- Friedrich Egon von Fürstenberg (1880–1892)
- Philipp Krementz (1893–1899)
- Francesco di Paola Cassetta (1899–1905)
- Pietro Maffi (1907–1931)
- Theodor Innitzer (1933–1955)
- Antonio María Barbieri OFMCap (1958–1979)
- Bernard Yago (1983–1997)
- Paul Shan Kuo-hsi SJ (1998–2012)
- Andrew Yeom Soo-jung (od 2014)
- Johann M. Wiesel, „Rom. Ein Kunst- und Reiseführer”, Stuttgart 1966.
- Manfred Wundram, „Reclams Kunstführer, Italien. Band V. Rom und Latium”, Stuttgart 1981. ISBN 3-15-008679-5
- Marrco Bussagli, „Rom – Kunst & Architektur”, Köln 1999. ISBN 3-8290-2258-1
- Serena Romano, „Storie di San Bendetto e altri santi sulla parete destra della navata (La decorazione pittorica della basilica inferiore di San Crisogono)”, Mailand 2006 ISBN 88-16-60374-7
- Józef Dużyk, W świątyniach Rzymu, Poznań: Księgarnia Św[iętego] Wojciecha, 1996, ISBN 83-7015-277-5, OCLC 749725706.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
