Loading AI tools
motyw (kryptogram) muzyczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
B-A-C-H – motyw muzyczny wykorzystujący następstwo dźwięków b, a, c i h, które układają się w nazwisko rodziny Bachów. Zmitologizowany dzięki historii Kunst der Fuge – najsłynniejszego z dzieł Johanna Sebastiana Bacha, w których jest wykorzystany – zabieg ten cieszył się wielką popularnością wśród kompozytorów XIX i XX wieku.
Tworzenie kryptogramów muzycznych było popularne już w XVI wieku i zaowocowało techniką muzyczną określaną jako soggetto cavato (soggetto cavato dalle vocali di queste parole). Poszczególnym sylabom frazy tekstu kompozytor przypisywał zbliżone fonetycznie nazwy solmizacyjne, np. „Hercules Dux Ferrariae” – „re-ut-re-ut-re-fa-mi-re”.
Jan Sebastian Bach zdawał sobie sprawę z tego, że jego nazwisko może być oddane na pięciolinii, i wielokrotnie wykorzystywał ten fakt w swoich utworach. Najsłynniejszym z tych dzieł jest niedokończony zbiór Kunst der Fuge, w którym ostatni Contrapunctus – szczególnie skomplikowana potrójna fuga – urywa się wkrótce po wprowadzeniu przez kompozytora motywu B-A-C-H jako trzeciego tematu w fudze. W manuskrypcie widnieje dopisek syna kompozytora, Carla Philippa Emanuela Bacha, stwierdzającego: „W momencie, gdzie B-A-C-H pojawia się w kontratemacie, kompozytor zmarł”. W 1881 niemiecki muzykolog Gustav Nottebohm wykazał, że niedokończony Contrapunctus miał zawierać jeszcze czwarty temat – temat łączący cały zbiór. Innymi dziełami, w których Bach posłużył się motywem swojego nazwiska, są m.in. wariacje kanoniczne „Vom Himmel hoch da komm' ich her” oraz szereg mniejszych utworów, takich jak sinfonia f-moll (BWV 795) czy ostatnia fuga z pierwszego tomu Das Wohltemperierte Klavier.
Nie bez znaczenia jest fakt, że motyw B-A-C-H jest przykładem motywu krzyża (imaginatio crucis, chiasmus), który w barokowej retoryce muzycznej wykorzystywany był w pasjach i innych utworach o tematyce odwołującej się do krzyża.
O istnieniu motywu wiedzieli także współcześni Bacha: jest o nim mowa w Musicalisches Lexikon Johanna Gottfrieda Walthera, pojawia się on też w fudze syna Bacha, Johanna Christiana, oraz ucznia Bacha – Johanna Ludwiga Krebsa. Największą jednak popularność zyskał w XIX wieku, gdy muzyka Bacha została na nowo odkryta i stała się obiektem zainteresowania teoretyków i wykonawców. W XX wieku kompozytorzy zdali sobie sprawę z tego, że motyw ten – dzięki dużemu natężeniu chromatyki – nadaje się do wykorzystania w zupełnie nowej stylistyce, prezentowanej przez Drugą Szkołę Wiedeńską i twórców takich jak Arnold Schönberg czy Anton Webern.
W pracy przygotowanej na trzechsetną rocznicę urodzin Bacha w 1985 Ulrich Prinz wymienia 409 utworów autorstwa 330 kompozytorów, gdzie jego zdaniem pojawił się motyw B-A-C-H. Podobna lista znajduje się w książce Malcolma Boyda, gdzie także wymienia się około 400 pozycji. Do najbardziej znanych należą:
Inni kompozytorzy również poszukiwali sposobów zapisu swojego lub cudzego nazwiska w notacji muzycznej:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.