Adamów (powiat łukowski)
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Adamów – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim, siedziba gminy Adamów[4][6]. Obok miejscowości przepływa Motwica, niewielka rzeka dorzecza Wisły. Dawniej miasto[7].
| wieś | |
 Budynek Urzędu Gminy Adamów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
21-412[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LLU |
| SIMC |
0667891[4] |
Położenie na mapie gminy Adamów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu łukowskiego  | |
 51°44′35″N 22°15′50″E[5] | |
W drugiej połowie XVI wieku prywatne miasto szlacheckie Jadamów, położone w ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim[8]. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Gułów.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Adamów. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa siedleckiego. Historycznie Adamów leży na ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim w Małopolsce.
Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa Adamów I i Adamów II[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 2123 mieszkańców[10].
Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Podwyższenia Krzyża Świętego, należącej do metropolii lubelskiej, diecezji siedleckiej, dekanatu Adamów.
- Adamów do XVIII w.
Lokacja miasta pierwotnie pod nazwą Jadaromin nastąpiła na podstawie dokumentu wydanego w 1539[11] przez króla Zygmunta I Starego[12]. Właściciele miejscowości, bracia Adam i Hieronim Rusieccy, wystąpili w 1545 roku o erygowanie parafii. W 1569 roku miasto liczyło 415 mieszkańców, a w 1576 już 700. W XIX wieku mieszkało tu około 1000 osób w 90 domach. W późniejszych latach był własnością Czartoryskich. Na przełomie XVIII i XIX w. wzniesiono nowy barokowo-klasycystyczny kościół.
- Adamów między XIX a XXI w.
W 1869 roku Adamów utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Gułów. W 1873 roku podjęto uchwałę o utworzeniu szkoły, a już kilka lat później, w 1880, przeniesiono siedzibę gminy z powrotem do Adamowa. W 1915 roku miejscowość została zajęta przez wojska niemieckie i austro-węgierskie. W październiku 1939 roku, podczas kampanii wrześniowej toczyły się tu walki bitwy pod Kockiem. W 1943 roku w pożarze spłonęło centrum wsi. W latach okupacji w okolicach działały różne oddziały partyzanckie[12]. W sierpniu 1942 r. oddział Gwardii Ludowej im. Jana Kilińskiego dowodzony przez byłego jeńca radzieckiego Serafima Aleksiejewa odbił z rąk niemieckich transport ok. 200 Żydów przeznaczonych na wywiezienie do Treblinki, zniszczono wówczas urząd graniczny i przerwano łączność telefoniczną. Partyzanci rozbili też w listopadzie 1942 urząd gminy i mleczarnię oraz uderzyli na posterunek policji[13]. Adamów został zajęty przez Armię Czerwoną 26 lipca 1944[14].
- Historia Żydów w Adamowie[15]
Pierwsza wzmianka o Żydach w Adamowie pochodzi z 1827 roku, gdy było ich 108, co stanowiło 18,4% całej ludności. Początkowo podlegali gminie w Kocku, zaś w drugiej połowie XIX w. utworzyli własną gminę. Mieli synagogę i cmentarz. W 1921 roku było ich 664, co stanowiło 34,3% całej ludności. Do gminy żydowskiej należały rzeźnia rytualna oraz mykwa. W latach 20. XX w. działała Organizacja Syjonistyczna oraz syjonistyczno-ortodoksyjna partia „Mizrachi”[16].
W listopadzie 1940 roku Niemcy rozstrzelali na cmentarzu grupę około 40 Żydów. W Adamowie hitlerowcy zorganizowali getto. Znaleźli się w nim żydowscy mieszkańcy Adamowa i okolicznych miejscowości oraz przesiedleńcy z Nasielska. W połowie października 1942 roku getto stopniowo było likwidowane. Około 300 osób starszych i niedołężnych Niemcy zamordowali na przedmieściach Adamowa, na łące, na wschód od kościoła. 1724 osoby zostały przeniesione do getta w Łukowie, by następnie w dniach 26–27 października 1942 roku oraz 7–11 listopada 1942 roku, wraz z mieszkańcami Łukowa, Kocka, Wojcieszkowa, Stanina i innych okolicznych miejscowości trafić do obozu zagłady w Treblince[17]. W getcie pozostała jedynie niewielka grupa z obozu pracy. W sierpniu 1943 getto i obóz pracy zostały zlikwidowane[16].
We wsi znajduje się zabytkowy klasycystyczny kościół parafialny z 1. połowy XIX w.
28 grudnia 2021 udostępniono miejscową dzwonnicę jako wieżę widokową; ponadto w obiekcie prezentowane są dokumenty związane z historią parafii[18].
Kościół Podwyższenia Krzyża św.
Zabytkowa plebania
Centrum miejscowości
Zabudowa jednokondygnacyjna
Znajduje się tu Publiczna Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza, Gimnazjum oraz Zespół Szkół im. gen. Franciszka Kamińskiego, składający się z Liceum Ogólnokształcącego im. Batalionów Chłopskich, Liceum Profilowanego i Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
We wsi działa powstały w 1949 roku piłkarski Ludowy Klub Sportowy Sokół Adamów, który obecnie występuje w bialskiej klasie okręgowej[19]. Największym osiągnięciem piłkarzy Sokoła były występy w bialskopodlasko-siedleckiej klasie międzywojewódzkiej (czwarty poziom rozgrywek piłkarskich) w sezonach: 1992/93, 1993/94 i 1994/95 oraz w lubelskiej IV lidze w sezonach: 2005/06, 2008/09 i 2017/18[20].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
