5 Batalion Łączności

5 Kresowy Batalion Łączności (5 bł) – pododdział Wojsk Łączności Polskich Sił Zbrojnych.

5 Kresowy Batalion Łączności

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1941
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	Kresowy
Tradycje
Kontynuacja	5 Kresowy Batalion Dowodzenia
Dowódcy
Pierwszy	ppor. Stanisław Touler-Ziółkowski
Ostatni	mjr Marian Zimmer
Działania zbrojne
Kampania włoska
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Wojsko
Rodzaj wojsk	Wojska Łączność
Podległość	5 Wileńska Dywizja Piechoty 5 Kresowa Dywizja Piechoty

Formowanie i zmiany organizacyjne batalionu

15 września 1941 roku w letnim obozie wojskowym Tatiszczewo (ros. Татищево), położonym w obwodzie saratowskim na terytorium ZSRR został sformowany 5 Batalion Łączności. Batalion wchodził w skład 5 Dywizji Piechoty. Organizatorem jednostki i jej pierwszym dowódcą został podporucznik Stanisław Tauber-Ziółkowski, wówczas jedyny oficer łączności w całej dywizji. 16 września 1941 roku w skład batalionu wcielono 200 podoficerów i szeregowców^[1]. Etat batalionu łączności wynosił 26 oficerów i 233 szeregowych^[2], z pełniącym obowiązki dowódcy ppor. Stanisława Touler-Ziółkowkiego. W trakcie formowania batalion jako jedyny w całej Armii otrzymał w zasadzie prawie pełny sprzęt łączności przewidziany etatami z brakami kabla i niewłaściwymi ogniwami. Jednak sprzęt etatowy był mało efektywny, odpowiadający potrzebom wojny 1920^[3]. 5 batalion łączności opuścił ZSRR w większości w dniu 10 sierpnia statkiem "Kaganowicz" z portu Krasnowodzku. Po przejściu kwarantanny na plażach w pobliżu Pahlewi, został przetransportowany do Iraku^[4]. Po przewiezieniu do Iraku podjęto działania mające na celu poprawę stanu zdrowia żołnierzy, a następnie szkolenie na dostępnym sprzęcie brytyjskim i amerykańskim. Na podstawie rozkazu nr 296 dowódcy APW od 20 października dokonano reorganizacji 5 DP upodobniając jej strukturę do organizacji brytyjskiej. 5 batalion łączności częściowo zreorganizowano i uzupełniono stany osobowe batalionu, 31 szeregowymi z 7 Dywizji Piechoty^[5]. Batalion prowadził obsługę z zakresu łączności dowództwa 5 DP, podległych dowództw 3 i 4 brygady strzelców i oddziałów dywizyjnych. Od stycznia 1943 r. w 5 batalionie łączności podjęto szkolenie specjalistów z zakresu łączności oraz z plutonów łączności batalionów strzelców. Rozkazem nr 659 dowódca APW dokonał kolejnej reorganizacji łącząc 5 i 6 Dywizje Piechoty z dniem 11 marca 1943 r. w 5 Kresową DP. Po rozwiązaniu 6 Lwowskiej DP do 5 batalionu włączono radiotelegrafistów i personel łączności w ilości 1/4 i 1/3 z rozwiązanego 8 pułku artylerii lekkiej^[6]. Zmieniając 23 marca 1943 r. nazwę na 5 Kresowy batalion łączności^[7]. W okresie letnim batalion przechodzi całkowicie na etaty brytyjskie i stopniowo otrzymuje pełne wyposażenie etatowe w sprzęt łączności, broń i wyposażenie, w tym pojazdy.

11 listopada 1943 roku w skład baonu został włączony pluton łączności Dowództwa Saperów. W tym samym miesiącu nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy jednostki. Major Marian Zimmer zastąpił dotychczasowego dowódcę baonu, majora Romana Banaszaka. 27 grudnia 1943 roku baon został przeniesiony do obozu Qassasin w Egipcie^[8].

Działania bojowe 5 Kresowego batalionu łączności

W lutym 1944 r. batalion został przewieziony do południowych Włoch. Od 23 marca uczestniczy w działaniach bojowych 5 KDP nad rzeką Sangro. Po zejściu z odcinka obrony nad rzeką Sangro, od 15 kwietnia odpoczywa w miejscowości Prata. Sukcesywnie od 24 kwietnia wraz z jednostkami piechoty, artylerii i saperów dywizji na linię obrony pod Monte Cassino przechodzą poszczególne plutony i kompanie 5 batalionu. Stan batalionu w dniu 24 kwietnia wynosi 27 oficerów i 487 szeregowych. Od 23 kwietnia podjęto rozbudowę łączności telefonicznej poprzez budowę nowych dwóch linii telefonicznych, które ze względu na niemiecki ostrzał artyleryjski prowadzono w nocy. Budowano połączenia z wysuniętego stanowiska dowodzenia dywizji do obu brygad piechoty, stanowisk artylerii i saperów oraz punktów zaopatrzeniowych. W trakcie bitwy od nocy 11/12 maja uruchomiono również łączność radiową, szczególne znaczenie miała na szczeblach niższych batalion-kompanie. W trakcie walk, głównie obsługi sieci łączności przewodowej podczas bitwy o Monte Cassino w dniach 11-18 maja, poległo 4 żołnierzy i 9 zostało rannych. Żołnierze 5 batalionu łączności w dniach 19-28 maja organizowali łączność ze stanowiska 5 KDP z nacierającym na Pizzo Corono i Monte Cairo 15 pułku ułanów poznańskich^[9]. W użyciu byli również gońcy motocyklowi, pomiędzy stanowiskami dowodzenia dywizji i podległych im służbami tyłowymi.

Dowódca Wojsk łączności 2 Korpusu Polskiego rozkazem L.dz. 903/Łączn. I O. Org. z dnia 20 sierpnia 1946 roku zatwierdził „znak łączności, który winno się nosić po prawej stronie orzełka na berecie i po obu stronach kołnierza”^[10].

22 lutego 1947 roku baon został przeniesiony do obozu Coopers Lane Camp w Bramley, w hrabstwie Hampshire, gdzie pełnił służbę wartowniczą w składzie amunicji. Dla wykonania powierzonego jednostce zadania została poddana reorganizacji. Została utworzona kompania tzw. wartownicza licząca 170 żołnierzy oraz pluton roboczy. Pozostała część baonu wraz z kursem instruktorskim instalatorów została przeniesiona do obozu Nettlebed Nord Camp^[11].

W latach 1996–1998 tradycje jednostki kontynuował 5 Kresowy Batalion Dowodzenia w Gubinie.

Organizacja i obsada dowódcza

Dowództwo:^[12] (stan na III-V 1944)

• Dowódca batalionu - mjr Marian Zimmer
• Zastępca dowódcy batalionu - mjr Włodzimierz Brągiel
• Adiutant batalionu - por. Józef Trybalski
• Oficer kontroli ruchu łączności - por. Mieczysław Kwiatkowski
• Dowódca kompanii dowodzenia - por. Henryk Pudło
• Dowódca 1 kompanii łączności - mjr Włodzimierz Brągiel
• Dowódca 2 kompanii łączności - kpt. Bronisław Machowski
• Dowódca 3 kompanii łączności - kpt. Tadeusz Duński

Organizacja i obsada personalna 1 listopada 1945^[13]

Dowództwo

• dowódca batalionu - mjr Marian Zimmer
• zastępca dowódcy batalionu - mjr Franciszek II Chmura
• adiutant batalionu - por. Eugeniusz Wurm
• oficer kontroli ruchu łączności - por. Mieczysław Kwiatkowski
  • drużyna kontroli ruchu łączności
  • drużyna dowódcy batalionu

kompania dowodzenia

• dowódca kompanii dowodzenia - por. Feliks Tomaszewski
• dowódca plutonu technicznego - ppor. Stanisław Tyndiuk
• oficer gospodarczy - chor. Mieczysław Grześkowiak

1 kompania łączności

• dowódca kompanii - kpt. Józef Trybalski
• dowódca plutonu radiotelegraficzny „A” - por. Władysław Billewicz
• dowódca plutonu radiotelegraficzny „B” - ppor. Ryszard Kowalski
• dowódca plutonu budowlanego - por. Stanisław Lorens
• dowódca plutonu stacyjnego - por. Ludwik Krepski
• dowódca gońców motocyklowych
• kierownik sekcji szyfrów - ppor. Józef Fortuna

2 kompania łączności

• dowódca kompanii - kpt. łączn. Stanisław Sławiński
• dowódca I plutonu łączności
• dowódca II plutonu łączności
• dowódca III plutonu łączności
• dowódca IV plutonu łączności Kwatery Głównej Artylerii Dywizyjnej - ppor. Stanisław Adamowski

3 kompania łączności

• dowódca kompanii - kpt. Władysław Stodolski
• dowódca plutonu łączności 25 pułku Ułanów Wielkopolskich - ppor. Jan Zwolenkiewicz
• dowódca plutonu łączności 4 Wołyńskiej Brygady Piechoty - por. Józef Zaborowski
• dowódca plutonu łączności 5 Wileńskiej Brygady Piechoty - por. Wiktor Plate
• dowódca plutonu łączności 6 Lwowskiej Brygady Piechoty - ppor. Józef Sarnacki
• dowódca plutonu łączności Dowództwa Saperów - ppor. Rajmund Kucharski

Czołówka Warsztatowo-Naprawcza

• dowódca czołówki - por. Wojciech Kowalski

Dowództwo batalionu

Dowódcy batalionu

• ppor. Stanisław Tauber-Ziółkowski (od 15 IX 1941)
• kpt. Tadeusz Dąbrowicki (od 9 X 1941)
• mjr Roman Banaszak (6 XI 1942 - XI 1943)
• mjr Marian Zimmer (od XI 1943)

Zastępcy dowódcy batalionu

• mjr Włodzimierz Bragiel (I 1944 - VII 1945)^[14]
• mjr Franciszek II Chmura (VII 1945 - 1947)

Kawalerowie Virtuti Militari

Osobny artykuł: Kawalerowie Virtuti Militari 1939–1945.

Żołnierze batalionu odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię włoską 17 lutego – 2 maja 1945:

1. mjr Marian Zimmer,
2. por. Władysław Stodolski,
3. kpr. Józef Beck,
4. kpr. Piotr Nadolny^[15].

Ponadto Krzyżem Walecznych po raz pierwszy i drugi zostali odznaczeni kpt. Stanisław Sławiński i por. Stanisław Lorens^[16]. Krzyż Walecznych i brytyjski Medal Wojskowy otrzymał szer. Józef Łempicki^[17]. Amerykańską Brązową Gwiazdę otrzymał st. szer. Marian Grabiński^[18].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka wykonana w białym metalu, oksydowana o wymiarach 17 x 65 mm. Posiada formę proporczyka, na którym znajduje się sylwetka atakującego żubra oraz dwie błyskawice - symbol wojsk łączności. Nakładana na patki koloru czarnego z niebieską wypustką. Noszona na kołnierzach kurtek, płaszczy i beretach, przez żołnierzy kompanii łączności. Mocowana do kołnierza nakrętką firmową^[19]. Wykonawca: F. M. Lorioli, Milano - Roma.

Przypisy

1. Kronika 1946 ↓, s. 18.
2. Suchcitz (red.) 2012 ↓, s. 8.
3. Suchcitz (red.) 2012 ↓, s. 31.
4. Suchcitz (red.) 2012 ↓, s. 59-60.
5. Suchcitz (red.) 2012 ↓, s. 68-69.
6. Suchcitz (red.) 2012 ↓, s. 79, 87.
7. Lisicki 1984 ↓, s. 37.
8. Kronika 1946 ↓, s. 159.
9. Lisicki 1984 ↓, s. 41-45.
10. Kronika 1946 ↓, s. 202.
11. Kronika 1946 ↓, s. 168, 169.
12. Lisicki 1984 ↓, s. 37-38.
13. Kronika 1946 ↓, s. 7, 8.
14. Kronika 1946 ↓, s. 159, 167.
15. Kronika 1946 ↓, s. 10, 163.
16. Kronika 1946 ↓, s. 15.
17. Kronika 1946 ↓, s. 11, 15.
18. Kronika 1946 ↓, s. 16.
19. Partyka 1997 ↓, s. 83.

Bibliografia

• Kronika 5 Kresowego Batalionu Łączności sierpień 1941 – 30 października 1946. [w:] sygn. C.459 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-10-30. [dostęp 2022-08-12].
• Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
• Tadeusz Lisicki: Łączność w bitwie o Monte Cassino. Przegląd Łączności nr 4/36. Londyn: Związek Łącznościowców, 1984.
• Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941–1947 Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.