44 Dywizja Piechoty (II RP)

44 Dywizja Piechoty (44 DP) – rezerwowa wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

Ten artykuł dotyczy 44 Dywizji Piechoty okresu II RP. Zobacz też: 44 Dywizja Piechoty - stronę ujednoznaczniającą.

44 Dywizja Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Dowódcy
Pierwszy	płk Eugeniusz Żongołłowicz
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Armia „Łódź”

44 DP nie występowała w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Była rezerwową wielką jednostką piechoty mobilizowaną na podstawie planu „W” na terenie Okręgu Korpusu Nr IV, w II rzucie mobilizacji powszechnej z wyjątkiem 144 pp, który miał być mobilizowany w I rzucie^[1]. Eksterytorialnie miały być mobilizowane dwa bataliony 144 pp we Włocławku (Okręg Korpusu Nr VIII) oraz batalion saperów w Modlinie i dywizyjny zestaw łączności w Zegrzu i Warszawie (Okręg Korpusu Nr I). Zgodnie z planem „W” mobilizacja II rzutu, w tym gros 44 DP miała się rozpocząć siódmego dnia mobilizacji powszechnej („dzień X”)^[2].

W czasie kampanii wrześniowej dywizja przeznaczona była pierwotnie do Armii „Łódź”. Walczyła jednak rozproszona: 144 pułk piechoty w obronie Sochaczewa, 145 pp z częściami 144 pp w obronie Warszawy, 146 pp w Jeżowie i Rozprzy, a następnie w obronie Palmir. I/ 54 pal włączony został do GO gen. Andersa^[3].

Dywizja w kampanii wrześniowej 1939

44 Dywizja Piechoty w pierwszych dniach września koncentrowała się na tyłach Armii „Łódź”^[4]. Na stanowisko dowódcy dywizji wyznaczony został pułkownik Eugeniusz Żongołłowicz, dotychczasowy dowódca piechoty dywizyjnej 5 DP we Lwowie. Wymieniony oficer przybył do Łowicza wieczorem 4 września i jeszcze tego samego dnia dwukrotnie wyjeżdżał w towarzystwie szefa sztabu do Łodzi, gdzie otrzymał rozkazy od dowódcy armii, generała dywizji Juliusza Rómmla. Rejon koncentracji dywizji wyznaczono w rejonie Dłutów –Tuszyn, a 146 pułk piechoty od 1 września mobilizowany był w Piotrkowie. Jednakże ze względu na szybkość niemieckiego natarcia nie zdążono do końca sformować całej dywizji. 4 września I batalion 146 pułku piechoty włączono do obrony Piotrkowa Trybunalskiego wraz z 86 pułkiem piechoty. Rozproszone oddziały 44 DP wycofywały się następnie ku Wiśle. 15 września zostały skierowane z rejonu Cegłowa do obrony Warszawy. Część dywizji walczyła na obszarze Pragi w ramach zgrupowania gen. Juliusza Zulaufa do kapitulacji stolicy 28 września.

Planowana organizacja wojenna 44 DP

Dywizyjny zestaw łączności miał być mobilizowany przez Centrum Wyszkolenia Łączności z 1 batalionem telegraficznym w Zegrzu (kompania telefoniczna, pluton łączności KG i drużyna parkowa łączności) oraz pułk radiotelegraficzny w Warszawie (pluton radio, a także personel i sprzęt radio dla drużyny parkowej łączności)^[5].
Wszystkie oddziały taborów miały być mobilizowane przez kadrę 4 dywizjonu taborów w Łęczycy^[6].
Oddziały i zakłady służby zdrowia miały być mobilizowane przez 4 Szpital Okręgowy w Łodzi^[7]. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących pozostałe oddziały dywizji.

• Dowództwo 44 DP (10 pp jako grupa dyspozycyjna personelu Typ II Nr 15)
• dowódcy broni i szefowie służb 44 DP
• sztab 44 DP

Kwatera Główna 44 DP (10 pp)

• kompania asystencyjna nr
• pluton łączności Kwatery Głównej nr 55
• pluton pieszy żandarmerii nr 55 – por. Antoni Bielawski
• Poczta Polowa Nr 82 (UPT Łódź)
• sąd polowy nr 83 (KRU Skierniewice^[8])
• kompania gospodarcza KG 44 DP

Piechota dywizyjna

• 144 pułk piechoty
• 145 pułk piechoty
• 146 pułk piechoty
• samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 44 (18 pp) – por. Zdzisław Eugeniusz Kozdęba (poległ 17 IX)
• kompania kolarzy nr 44 (18 pp) – ppor. rez. Edward Beyga

Artyleria dywizyjna

• 54 pułk artylerii lekkiej
• samodzielny patrol meteorologiczny nr 54 (26 pal)

Jednostki broni

• batalion saperów typ IIb nr 71 (1 bsap.^[9])
• kompania telefoniczna nr 55
• pluton radio nr 55
• drużyna parkowa łączności nr 55

Jednostki i zakłady służb

• kompania sanitarna nr 431
• szpital polowy nr 431
• polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 431
• polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 431
• polowa pracownia dentystyczna nr 431
• dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 431
• dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 432
• kolumna taborowa parokonna nr 431
• kolumna taborowa parokonna nr 432
• kolumna taborowa parokonna nr 433
• kolumna taborowa parokonna nr 434
• kolumna taborowa parokonna nr 435
• kolumna taborowa parokonna nr 436
• kolumna taborowa parokonna nr 437
• kolumna taborowa parokonna nr 438
• warsztat taborowy (parokonny) nr 431
• pluton taborowy nr 431
• park intendentury typ I nr 431 (składnica materiału intendenckiego Nr 4 w Łodzi^[10])
• pluton parkowy uzbrojenia nr 431 (Składnica Uzbrojenia Nr 4 w Gałkowie^[11])

Osobny artykuł: Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty w 1939.

Obsada personalna Kwatery Głównej 44 DP

Obsada personalna Kwatery Głównej 44 DP
Stanowisko etatowe	Stopień, imię i nazwisko	Uwagi
dowódca dywizji	płk piech. Eugeniusz Żongołłowicz	niemiecka niewola
oficer ordynansowy	ppor. rez. Zygmunt Muszyński
dowódca piechoty dywizyjnej	płk piech. Marian Krudowski	stanowiska nie objął
oficer sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej	kpt. Mieczysław Czyżewicz	do 12 IX 1939
dowódca artylerii dywizyjnej	płk Jan Drejman
oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej	mjr Włodzimierz Czerniakowski	†1940 Katyń[12]
	kpt. Aleksander Matejkowski
	por. Mieczysław Antoni Nejman
dowódca saperów dywizyjnych	mjr Tadeusz II Pisarski	dowódca saperów 41 DP
szef sztabu	ppłk dypl. Józef Moszczeński	niemiecka niewola
oficer operacyjny	kpt. dypl. Ludwik Sadowski	†11 IX 1939
	kpt. dypl. Władysław Malinowski	od 11 IX 1939
oficer informacyjny	kpt. piech. Bohdan Łuczaj	od 10 IX oficer informacyjny w sztabie 13 Brygady Piechoty
dowódca łączności	kpt. Kazimierz Wojnarowski
kwatermistrz	mjr dypl. Edmund Januszkiewicz
szef służby zdrowia	mjr dr med. Henryk Czesław Jarocki
szef służby uzbrojenia	mjr uzbr. Mieczysław Czesław Markiewicz
szef służby intendentury	kpt. int. Sławomir Jan Pawłowski	do 9 IX 1939
	kpt. int. z wsw Stanisław Piotr Musiał[13]	od 17 IX 1939, niemiecka niewola
szef służby weterynaryjnej	mjr lek. wet. Marian Józkiewicz	niemiecka niewola[14]
szef służby duszpasterskiej	proboszcz ks. Franciszek Juszczyk[15][16]
komendant Kwatery Głównej	kpt. piech. Jan Władysław Maciejewski[17]	do 18 IX 1939, niemiecka niewola[14]
	kpt. Mieczysław Sylwester Bobrownicki-Libchen	od 18 IX 1939
oficer płatnik	por. Kozłowski[18]
oficer żywnościowy	ppor. rez. Leszczyński[18]
dowódca kompanii sztabowej	kpt. Loewenstamm Stanisław[18]	niemiecka niewola[14]

Przypisy

1. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXIX, CLXXXIV numer „44” oznaczał, że była to czwarta dywizja mobilizowana na terenie Okręgu Korpusu Nr IV. Trzy pierwsze to, dywizje czynne 7, 10 i 26..
2. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. LXXV.
3. Zawilski 2019 ↓, s. 798.
4. Jurga 1975 ↓, s. 266.
5. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 477, 485.
6. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 535.
7. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 600.
8. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 753.
9. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 409.
10. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 648.
11. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 578.
12. Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 816.
13. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 334, 523, ur. 29 kwietnia 1892.
14. Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-08-01].
15. Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 34.
16. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 406.
17. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 49, 584, ur. 13 lipca 1902.
18. Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 35.

Bibliografia

• Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• WacławW. Stachiewicz WacławW., Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, Warszawa: Rytm, 1998, ISBN 83-86678-71-2, OCLC 830510751. Brak numerów stron w książce
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
• Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.
• Henryk Barański, Tadeusz Kryska-Karski: Piechota 1939-1945. Zeszyt 13. Londyn: Polish Institute, 1973.