2 Pułk KOP „Karpaty”

2 Pułk KOP "Karpaty" (2 pułk piechoty KOP "Karpaty") – oddział piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.

Ten artykuł dotyczy 2 Pułku Piechoty KOP "Karpaty". Zobacz też: 2 Pułk Piechoty – stronę ujednoznaczniającą.

2 Pułk KOP „Karpaty”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Karpaty
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Jan Żachodny
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer	kryptonimowy: 219[a]
Dyslokacja	Dukla
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	3 Brygada Górska Strzelców

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na mocy rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych DDO L.7677/Org.Tjn./39 i powtórzony przez Dowództwo KOP L.5734/Tjn.Og.Org/39^[1], w trybie alarmowym, w lipcu 1939 przystąpiono do organizacji 2 pułku KOP „Karpaty”^[2]. Pułk miał zostać sformowany do 20 lipca^[3]. W jego skład miały wejść dwa bataliony: „Dukla” i „Komańcza”. Dowódcą pułku mianowany został ppłk Jan Zachodny^[4]. Część żołnierzy z likwidowanego batalionu KOP „Worochta” przekazana została do 2 pułku KOP „Karpaty”^[5].

Formalnie w skład pułku wchodził także batalion KOP „Żytyń” jako III batalion, który od marca stacjonował w Starym Sączu i podlegał bezpośrednio dowódcy Armii „Kraków”. 10 lipca batalion KOP „Żytyń” podporządkowany został dowódcy pododcinka „Sucha”, który w sierpniu przemianowany został w 1 Brygadę Górską Strzelców. W składzie tej brygady batalion KOP „Żytyń” rozpoczął kampanię wrześniową^[b].

2 pułk KOP „Karpaty” bez batalionu KOP „Żytyń” podporządkowany został dowódcy pododcinka „Sanok”. Pododcinek w sierpniu przemianowany został w 3 Brygadę Górską Strzelców (Grupa Operacyjna „Jasło”, Armia „Karpaty”).

Walki w kampanii wrześniowej

Pułk walczył w składzie armii

2 pułk KOP „Karpaty” ppłk. Jana Zachodnego walczył w składzie 3 Brygady Górskiej Strzelców i stanowił jej trzon. Jego zadaniem było zamknięcie kierunków Krajna Polana–Przełęcz Dukielska–Iwonicz–Krosno i Czeremcha–Jaśliska–Rymanów. I batalion mjr. Wacława Majchrowskiego zajął stanowiska w rejonie Dukli, a II batalion mjr. Karola Piłata pod Sieniawą^[6]. W pierwszych dniach września działania oddziałów słowackiej 3 Dywizji Piechoty płk. Augustina Malała miały charakter drobnych wypadów bez istotnego znaczenia dla obu stron. 7 września weszła do działań niemiecka 1 Dywizja Górska gen. mjr. Ludwiga Kublera. Uderzyła ona na prawe skrzydło 3 BGór. w kierunku na Krempną i Nowy Żmigród^[7]. W pierwszym rzucie przy wsparciu artylerii dywizyjnej uderzał 2. i 3 batalion 100 pułku strzelców górskich. Bataliony prowadziły działania zaczepne wzdłuż szosy Ożenna–Żydowskie–Krempna. Polska brygada, z małą liczbą broni maszynowej i pozbawiona artylerii, mimo dogodnych warunków terenowych, nie mogła stawić skutecznego i długotrwałego oporu^[7]. Dlatego też 8 września otrzymała od dowódcy GO „Południowej” gen. Łukoskiego zadanie przegrupowania frontu obrony z południowego na zachodni i zorganizowania trzech rubieży opóźniania. Łączny czas walki na rubieżach miał wynosić 2 dni. Były one potrzebne na organizację obrony w oparciu o San. Pierwszą pozycję na wschodnim brzegu Jasiołki w rejonie Dukli obsadził I batalion 2 pp KOP Karpaty mjr. Majchrowskiego. Współdziałał z nim batalion ON „Krosno” kpt. Antoniego Melnarowicza. Drugą pozycję na linii Rymanów–Wróblik Szlachecki zajął II batalion mjr. Piłata i batalion ON „Brzozów” kpt. Jana Krausa. Trzecią pozycję w rejonie Zarszyna, po wycofaniu się z przedpola, obsadzić miały bataliony ON^[7].

W trakcie organizacji przez pułk pozycji opóźniania pododdziały polskie atakowane były przez 1 Dywizję Górską w rejonie Nowego Żmigrodu. Około południa nieprzyjaciel zajął Nowy Żmigród. O godzinie 19:00 Niemcy wznowili natarcie po osi Dukla–Rymanów–Sanok. Niemiecki 2/98 pułku strzelców górskich ppłk. Egberta Pickera uderzył na Duklę bronioną przez I/2 pułku KOP „Karpaty" mjr. W. Majchrowskiego. Walka, ze zmiennym natężeniem, trwała całą noc. O świcie 9 września broniący miasta batalion, wycofał się w góry i pomaszerował na wschód^[8].

Broniący II pozycji opóźniania II/2 pułku KOP Karpaty mjr. K. Piłata, został rano 9 września zaatakowany przez niemiecki oddział pościgowy „Geiger”. Nieprzyjaciel przełamał pozycje batalionu ON „Brzozów” i oskrzydlił broniący Rymanowa II batalion. Batalion wyszedł z okrążenia, ale Rymanów został utracony. Trzeciej pozycji bataliony ON nie zdołały obsadzić. Wieczorem nieprzyjaciel dotarł do Sanu, zajął Sanok i zdobył przyczółek na wschodnim brzegu rzeki. Dowódca 3 BGS zrezygnował z obrony Sanu i postanowił wycofać brygadę po osi Sanok–Krościenko–Chyrów. Wycofujące się pododdziały pułku nie stanowiły już realnej siły bojowej^[8].

Struktura organizacyjna pułku

Na wyposażeniu 2 pp. KOP Karpaty były 3 egz. armaty przeciwpancernej wz. 36 (tu z zerwaną częścią tarczy)

Skład organizacyjny w lipcu 1939^[3]:

• dowództwo pułku
• pluton zwiadowców pułku
• pluton pionierów pułku
• batalion KOP „Dukla”
• batalion KOP „Komańcza”

Pułk uzbrojony był w:

• karabinek – 1400 egz.,
• ręczny karabin maszynowy – 57 egz.,
• ciężki karabin maszynowy – 18 egz.,
• 46 mm granatnik wz. 1936 – 6 egz.,
• 81 mm moździerz wz. 1931 – 4 egz.,
• 37 mm armata przeciwpancerna wz. 1937 – 3 egz.

Żołnierze 2 pp KOP "Karpaty"

Dowódca pułku - ppłk Jan Zachodny

Dowódca I batalionu (Batalion KOP Dukla) - mjr Wacław Majchrowski

Dowódca II batalionu (Batalion KOP Komańcza) - mjr Karol Piłat

dowódcy kompanii i plutonów wskazani w linkach do poszczególnych batalionów^[9]

Uwagi

1. Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425
2. W dziele "Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej", tom I "Kampania wrześniowa 1939", cz. I, w tabeli XXIV - Wykaz oddziałów liniowych mobilizowanych przez KOP, batalion KOP „Żytyń” figuruje jako III batalion pułku KOP „Karpaty II”.

Przypisy

1. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXLII.
2. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 73.
3. Rozkaz o sformowaniu 2 p KOP „Karpaty” ↓, s. 2.
4. Rozkaz o sformowaniu 2 p KOP „Karpaty” ↓, s. 4.
5. Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 6.
6. Prochwicz 2003 ↓, s. 133.
7. Prochwicz 2003 ↓, s. 134.
8. Prochwicz 2003 ↓, s. 135.
9. Pięciak i Sadowski 2020 ↓, s. 55.

Bibliografia

• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Ryszard Dalecki, Armia "Karpaty" w wojnie obronnej 1939 r., Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8.
• Władysław Steblik, Armia "Kraków" 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W", Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3, s. 267.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Rozkaz organizacyjny w sprawie utworzenia 2 Pułku Korpus Ochrony Pogranicza „Karpaty” → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Krzysztof Pięciak, Piotr Sadowski: Brygady Górskie Strzelców cz. 2. seria Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939, tom nr 53. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Polska S.A., 2020. ISBN 978-83-8164-446-4.