2 Pułk Artylerii Motorowej

2 pułk artylerii motorowej (2 pamot^[1]) – oddział artylerii motorowej Polskich Sił Zbrojnych.

2 pułk artylerii motorowej

Proporczyk pułku
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1943
Rozformowanie	1947
Tradycje
Rodowód	1 pułk artylerii ciężkiej
Dowódcy
Ostatni	ppłk Ignacy Prosiński
Działania zbrojne
Front zachodni
Organizacja
Dyslokacja	Haddington, Johnstone
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	1 Dywizja Pancerna

Szlak bojowy pułku w składzie 1 DPanc

Historia, formowanie i zmiany organizacyjne

Z dniem 1 listopada 1943 roku dotychczasowy 1 pułk artylerii ciężkiej został przeformowany w 2 pułk artylerii motorowej^[2]. 24 listopada 1943 roku pułk przeniósł się z Haddington do Johnstone. Prowadzono szkolenie na posiadanych 8 haubicoarmatach 25-funtowych z własnego III dywizjonu. W styczniu 1944 roku pułk otrzymał przekazane przez 1 pamot. działa 25-funtowe. W marcu dokonano remontu posiadanego sprzętu artyleryjskiego oraz wymieniono samochody opancerzone Scout-Car Dingo na Humber^[3].

Działania bojowe pułku

2 Pułk Artylerii Motorowej po przetransportowaniu do Francji osiągnął rejon ześrodkowania w rejonie Meuvaines. Od 7 sierpnia w ramach artylerii ogólnego działania wspólnie z kanadyjskim pułkiem artylerii średniej był podporządkowany dowódcy artylerii dywizyjnej.

Bitwa o Normandię

W dniu 8 sierpnia wykonał marsz w kierunku frontu w kolumnie dowódcy artylerii. Po przybyciu pułku w rejon stanowisk ogniowych, pułk odtwarzał zdolność bojową. W dniu 8 i 9 sierpnia prowadził ostrzał pozycji nieprzyjaciela na korzyść 10 BKPanc. 10 sierpnia prowadził ostrzał na korzyść zgrupowania 3 BS. Nocą 10/11 sierpnia pułk zmienił stanowiska ogniowe na południe od Cauvicourt. Dodatkowo 10 i 11 sierpnia pułk wspierał sąsiednią 3 Kanadyjską Dywizję Piechoty podczas walk o las Quesnay^[4]. W trakcie walk w okresie od 8 do 12 sierpnia pułk utracił 1 działo^[5]. W dniu 16 sierpnia pułk współdziałał ze zgrupowaniem ppłk. Koszutskiego, wspierając grupę taktyczną podczas walk o opanowanie Barou i Louvagny^[6]. W dniu 18 sierpnia pułk wspierał ogniem prowadzone na wzg. 258 i 240 natarcie grupy taktycznej mjr. Stefanowicza (1 pułk pancerny i część bspodh)^[7]. 19 sierpnia pułk zajął stanowiska na polach w odległości 750 m od Montreuil-la-Cambe, skąd na niemalże "maksymalnych celownikach" wspierał zgrupowania bojowe mjr. Zgorzelskiego i mjr. Stefanowicza^[8]. 23 sierpnia pułk odchodzi na odpoczynek na zaplecze frontu.

Pościg we Francji i Belgii

Od 29 sierpnia 1944 roku pułk wykonywał marsz, a następnie pościg w siłach głównych dywizji w ugrupowaniu 3 BS. Doraźnie wspierał bataliony strzelców podczas walk o miasta na pograniczu francusko-belgijskim. Od 15 września II dywizjon prowadził ostrzał artyleryjski niemieckich zgrupowań na północ od Gandawy w ramach grupy płk. Deca^[9].

Walki na pograniczu belgijsko-holenderskim

16 września I dywizjon wspierał ogniem artyleryjskim prowadzący natarcie 9 bs w kierunku Axel. W dniu 17 września I i III dywizjony prowadziły walkę ogniową, likwidując stanowiska artylerii niemieckiej i punkty obserwacyjne w rejonie Axel. 18 i 19 września pułk całością sił intensywnie wspierał 3 BS w walce o uchwycenie przyczółka na kanale Axel-Hulst oraz o zdobycie Axel. Po południu wszystkie dywizjonu zajęły stanowiska ogniowe na północ od zdobytego Axel ostrzeliwując porty u ujścia Skaldy. 20 września pułk całością sił wspierał w trakcie walk zgrupowanie 8 bs^[10]. Od 21 do 27 września pułk przebywał na wypoczynku na opanowanych pozycjach w pobliżu Axel. Od 29 do 30 września 1944 r. wspomagał ogniem natarcie 3 BS na Merxplas. Następnie wspierał bój o przeprawy oraz 1 października walki o zdobycie Zonndereigen. Natomiast 3 października pułk wspierał walki w rejonie miasta i o miasto Baarle-Nassau^[11]. 4 października 1 pamot wspierał ogniem artyleryjskim walki zgrupowań dywizji o lasy na północ i północny zachód od Baarle-Nassau i linię kolejową do Tilburga. Nazajutrz wspierał walki o Alphen, lasy na zachód od miasta oraz o miejscowości Terover i Houdseind. W okresie walk pułk wykonywał również oznaczenie białymi dymami własnych pozycji dla współdziałającego lotnictwa taktycznego. Od 6 do 26 października pułk osłaniał oddziały dywizji ogniem artyleryjskim podczas działań obronnych^[12]. 27 października 1944 r. 2 pułk całością sił wspierał ogniowo natarcie 10 BKPanc. w kierunku Vijfhuizen i Gilze. Po opanowaniu Bredy przez 3 BS i część 10 BKPanc. od 31 października do 2 listopada pułk wspierał walki w rejonie rzeki i kanału Mark wystrzeliwując tylko w dniu 1 listopada 7774 sztuki granatów^[13]. Od 3 listopada pułk wspierał ogniem bspodh. podczas forsowania kanału Mark oraz opanowania i utrzymaniu przyczółka. 4 listopada 2 pamot. wspierał Podhalan w natarciu mającym na celu poszerzenie przyczółka. W godzinach przedwieczornych pułk zajął stanowiska ogniowe na przyczółku^[14]. W dniach 6 i 8 listopada pułk wspierał 3 BS w walce o ufortyfikowane przedmoście i miasto Moerdijk, prowadząc nawały ogniowe na umocnienia wroga^[15].

Obrona i dozorowanie odcinka frontu nad Mozą

W okresie od 9 listopada 1944 roku do 7 kwietnia 1945 roku pułk przebywał na stanowiskach nad Mozą. Współdziałał głównie z pododcinkiem 3 BS, prowadząc walkę artyleryjską z bateriami niemieckimi oraz niszcząc wskazane punkty ogniowe wroga. Dodatkowo wcielano uzupełnienia osobowe i sprzętowe, prowadzono szkolenie i udzielano urlopów. W dniach 31 grudnia 1944 roku i 6-7 stycznia 1945 r. wspierał własny 9 batalion strzelców podczas walk o wyspę Kapelsche Veer. Następnie w dniach 13-31 stycznia 1945 r. współdziałał z oddziałami 47 RM Comando i kanadyjskiej 4 DPanc. w walkach o ostateczne zlikwidowanie tego przyczółka^[16].

Walki we wschodniej Holandii i w Niemczech

W trakcie marszu z rejonu Bredy w kierunku frontu w dniach 7-9 kwietnia 1945 roku dywizjony 2 pułku artylerii motorowej zostały przydzielone do dwóch OW maszerujących na czele dywizji OW nr 1 ppłk. Zgorzelskiego II dywizjon, a I dywizjon do OW 2 ppłk. Complaka. Od 11 kwietnia pułk współdziałał całością sił z 3 BS prowadzącą natarcie nad rzeką Ems. Od 16 kwietnia 2 pamot. (bez dywizjonu) został skierowany do walk o Küstenkanal w ramach 10 BKPanc^[17]. Biorąc szczególnie udział w walkach o jego sforsowanie 19 kwietnia. 20 i 21 kwietnia pułk wspierał walki o Papenburg. 22 kwietnia II dywizjonem grupę ppłk. Nowaczyńskiego. 24 i 25 kwietnia pułk wspierał ogniem walki 10 p drag. o sforsowanie kanału Hault-Fehn, zdobycie Posthausen i forsowanie rzeki Leda^[18]. Od 27 kwietnia 2 pamot. współdziałał z 3 BS wspierając ją w prowadzonych walkach^[19]. Ostrzeliwał cele w rejonie Posthausen, nad rzeką Jümme, w rejonie Detern, Bokel, Hollen, Apen i Westerstede. W dniu 4 maja i nocą 4/5 maja prowadził ostrzał artyleryjski pozycji niemieckich, a rano wykonał 19 minutową nawałę artyleryjską na pozycje niemieckie, wstrzymując ogień o godz. 7.59 5 maja 1945. Od tej chwili obowiązywała kapitulacja wojsk niemieckich przed frontem 1 DPanc^[20].

Artylerzyści motorowi po wojnie

5 maja 1945 roku 2 pułk artylerii motorowej zajął jako garnizony okupacyjne w składzie grup bojowych: gb "Kazimierczak" bspodh. (bez dwóch kompanii), szwadron 24 puł. III dywizjon 2 pamot. w miejscowościach Etzel i Hohemoor, gb "Kochanowski" miejscowość Rutterelfeld II dywizjonem 2 pamot. i 1 samodzielny szwadron ckm. Reszta pułku pozostała na zajętych dotychczas terenie. Działania okupacyjne na tym terenie batalion pełnił do 20 maja 1945 roku. Zadaniem jego było oczyszczanie terenu z niedobitków, rozbrajanie osób i terenu z broni i amunicji, wyłapywanie przebranych żołnierzy i funkcjonariuszy hitlerowskich, egzekwowanie zarządzeń i warunków kapitulacji w tym ustalonej godziny policyjnej^[21]. W trakcie walk we Francji, Belgii, Holandii i na terenie Niemiec z szeregów pułku poległo 21 żołnierzy, 68 zostało rannych. Utracono jako zniszczonych 2 czołgi, 6 ciągników artyleryjskich, 2 transportery gąsienicowe Carrier, 8 jeepów. Wzięto do niewoli 100 jeńców. Wystrzelono 192 918 granatów. Otrzymano odznaczeń polskich: 21 Krzyży VM Vkl, 124 KW, 94 KZ z M, zagranicznych: 1 DSO, 2 MC, 2 MM, 2 Croix de Guerre i inne^[22].

Swoje święto pułk obchodził 20 sierpnia, w rocznicę walk pod Bourdon w 1944.

Żołnierze pułku

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 2 Pułku Artylerii Motorowej.

Grób płk. Karola Marescha na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie

Dowódcy pułku

• ppłk Adam Józef Riedl^[23] (10 IV – 18 XI 1943 → zastępca dowódcy Artylerii Dywizyjnej 1 DPanc^[24])
• ppłk Karol Maresch^[23] (18 XI 1943 - I 1946)
• ppłk Tadeusz Jan Wiszniewski (do 23 III 1947)
• ppłk Ignacy Prosiński (do VI 1947)

I zastępcy dowódcy pułku

• ppłk Edward Rykiert (do 17 XI 1943^[25])
• mjr Tadeusz Jan Wiszniewski^[26](od 17 XI 1943^[24])

II zastępcy dowódcy pułku

• kpt. Zenon Małłysko (do 18 XI 1943)
• kpt. Kazimierz Wójcikowski (od 18 XI 1943^[24])

I dywizjon

• dowódca dywizjonu - kpt. Władysław Krupowicz^[26]
• zastępca dowódcy dywizjonu - kpt. Roman Barbacki^[26]
• dowódca 1 baterii - por. Stanisław Kurpiel^[26]
• dowódca 2 baterii - por. Kazimierz Kula^[26]

II dywizjon

• dowódca dywizjonu - kpt. Stanisław Pokorny^[26]
• zastępca dowódcy dywizjonu - kpt. Józef Kortylewski^[26]
• dowódca 3 baterii - por. Tadeusz Stępień^[26]
• dowódca 4 baterii - kpt. Kazimierz Kasprzycki^[26]

III dywizjon

• dowódca dywizjonu - kpt. Kazimierz Szydłowski^[26] (od 6 X 1943)
• zastępca dowódcy dywizjonu - kpt. Bohdan Skarbek-Borowski^[26]
• dowódca 5 baterii - por. Stanisław Wejslog^[26]
• dowódca 6 baterii - por. Marian Kasprzak^[26]

Skład organizacyjny

Struktura w 1 DPanc^[27]:

• 3 x dywizjon artylerii
  • 2 x bateria artylerii
    • 4 działony

Symbole pułkowe

Sztandar 2 Pułku Artylerii Motorowej

Sztandar

Angielska haubicoarmata 25-funtowa

Sztandar ufundowało społeczeństwo miasta Derby w W. Brytanii i wręczyło go pułkowi 3 listopada 1945.

Na tarczach - wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Barbary, herb miasta Derby i odznaka pamiątkowa pułku. Na czerwonym tle kraje i daty kampanii wojennych pułku.

Obecnie sztandar eksponowany jest w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie^[28].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka posiada formę stylizowanego orła trzymającego w szponach proporzec w barwach pułkowych (czarno - szmaragdowy), na którym umieszczona jest oznaka rozpoznawcza 1 Dywizji Pancernej. Nad proporcem na piersi orła cyfra 2. Wykonana w białym metalu, metodą głębokiego tłoczenia; wym. 62 x 32 mm. Mocowana do górnej, lewej kieszeni munduru nakrętką tłoczoną w blasze. Brak znaku firmowego^[29].

Barwy

Proporczyk czarno-zielony (szmaragdowy).

Znak na pojazdach

Przypisy

1. W rozkazie dziennym posługiwano się skrótami: „1 P.A.C.”, „2 P.A.Mot.” lub „2 Pułk Art. Mot.”
2. Rozkazy dzienne 1943 ↓, s. 257.
3. Tym i 20/2015 ↓, s. 38-39.
4. Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 239, 242.
5. Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 263.
6. Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 348-354.
7. Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 407.
8. Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 421.
9. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 160-161,216.
10. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 161-162, 216-238.
11. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 250-251.
12. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 251-252.
13. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 299.
14. Tym, Kutzner i 27/2015 ↓, s. 33-52.
15. Tym, Kutzner i 27/2015 ↓, s. 60-65.
16. Tym, Kutzner i 27/2015 ↓, s. 68-70.
17. Tym i 29/2015 ↓, s. 7-19.
18. Tym i 29/2015 ↓, s. 23-34.
19. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 376-383.
20. Tym i 29/2015 ↓, s. 3565.
21. Tym 2011 ↓, s. 157-158.
22. Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 486-487.
23. Szczurowski 2001 ↓, s. 122.
24. Rozkazy dzienne 1943 ↓, s. 261, 275.
25. Rozkazy dzienne 1943 ↓, s. 275.
26. Gaj 2015 ↓, s. 117.
27. Szczurowski 2001 ↓, s. 59.
28. Murgrabia 1990 ↓, s. 122.
29. Zatwierdzona rozkazem NW Nr 4 z 15 czerwca 1945, poz. 43, L. dz. 806/w. Og./ 45

Bibliografia

• Rozkazy dzienne 1 Pułku Artylerii Ciężkiej i 2 Pułku Artylerii Motorowej 1943 rok. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. R.14. [dostęp 2024-09-13].
• Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-918-X.
• Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk : Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.
• Jan Partyka: Odznaki i oznaki Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1945 : (wojska lądowe). Rzeszów: Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
• Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947 : geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
• Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
• Juliusz S. Tym: Śladami Polskich Gąsienic. Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 20. Artyleria Dywizyjna 1 Dywizji Pancernej. Warszawa: Edipresse Kolekcja sp.z.o.o., 2015. ISBN 978-83-7989-099-6.
• Juliusz Tym, Jacek Kutzner: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 27. Walki 1. Dywizji Pancernej w rejonie Bredy i Moerdijk X-XI 1944 roku.. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-126-9.
• Juliusz Tym: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 29. Działania Polskiej 1. Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-128-3.
• Grzegorz Korczyński (red.): 1.Dywizja Pancerna w walce. Czarna Kawaleria gen. Maczka od Caen do Wilhelmshaven. Relacje dowódców i żołnierzy. Warszawa, repr. Bruksela: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2013. ISBN 978-83-89533-81-4.
• Juliusz S. Tym: Zarys działań polskiej 1 Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945 roku. Przegląd Historyczno-Wojskowy 12 (63)/3 (236), str. 129-166. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe, 2011.
• Krzysztof Gaj: 1. Dywizja Pancerna (organizacja wielkiej jednostki pancernej PSZ na Zachodzie - sierpień 1944 r.). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-283-0.