Loading AI tools
księga Starego Testamentu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Druga Księga Machabejska – księga historyczna wchodząca w skład katolickiego i prawosławnego kanonu Starego Testamentu jako księga deuterokanoniczna. Przez wyznawców judaizmu i Kościoły protestanckie zaliczana do ksiąg apokryficznych[1]. Nie jest dalszym opowiadaniem Pierwszej Księgi Machabejskiej, lecz opisuje wypadki jej pierwszych siedmiu rozdziałów.
Bibliści przyjmują, że Druga Księga Machabejska została napisana po grecku przez pisarza żydowskiego, który znacznie lepiej niż autor Pierwszej Księgi Machabejskiej znał instytucje i osobistości świata hellenistycznego swojej epoki. Jak podaje sam autor księgi, poza zamieszczonymi listami do Żydów w Egipcie, literackim materiałem użytym podczas redagowania było dzieło Jazona z Cyreny. Hieronim ze Strydonu uważał tę księgę za grecki oryginał. Dla Dalmaty o greckim rodowodzie księgi świadczyć miał przede wszystkim jej styl[2].
Tekst 2 Mch zachował się w Kodeksie Aleksandryjskim i Kodeksie weneckim oraz w różnych minuskułach. Niestety, cześć księgi z Kodeksu Synajskiego zaginęła. Józef Flawiusz w swych Dawnych dziejach Izraela odnosi się raczej do treści 1 Księgi Machabejskiej, ignorując zupełnie księgę drugą. Autorem zawartego w Wulgacie łacińskiego tłumaczenia tekstu 2 Księgi Machabejskiej nie jest św. Hieronim, gdyż dla niego Księgi Machabejskie nie były księgami kanonicznymi[2].
Żydowscy bibliści raczej datują redakcję księgi na 1 poł. I wieku p.n.e., zaś szkoła katolicka na ostatnie lata II wieku p.n.e. Dzieło zredagowano w koine w środowisku żydowskim w Aleksandrii w Egipcie, zapewne po 124 p.n.e.[2] Autor ma na celu pobudzenie swojej aleksandryjskiej wspólnoty żyjącej w diasporze do miłości do Świątyni Jerozolimskiej i braci żyjących w Ziemi Świętej (termin użyty w księdze[3]). Świątynia jest dla niego centrum życia religijnego Narodu Wybranego, przez co stanowi przedmiot nienawiści dla pogan. Dzieło, chociaż jest zaliczane do ksiąg historycznych Starego Testamentu, posiada przede wszystkim wymowę parenetyczną[2].
Narracja prowadzona jest prozą. Na samym początku autor-redaktor zamieścił dwa listy żydowskie. Przed opisem śmierci Antiocha Epifanesa przytoczony został list króla do Żydów, zapewne pierwotnie skierowany do obywateli Antiochii, następnie przez Jazona z Cyreny uczyniony glosą dla potrzeb swojego dzieła (por. przypis Mch 9,19[4]). Oprócz tego przytoczone zostały jeszcze cztery mniejsze listy: Lizjasza, dwa Antiocha V Eupatora oraz legatów rzymskich (por. 11,16-38)[2].
Literaturoznawcy zwracają uwagę na patetyczny styl tekstu Drugiej Księgi Machabejskiej – charakterystyczny dla literatury hellenistycznej, ubogacony cudownościami i idealizmami. Tekst zawiera oratorskie antytezy i dyskursy retorskie, zachowujące reguły ustanowione przez Izokratesa[5]. W okresie, gdy powstawały Księgi Machabejskie za wypowiadanie imienia Bożego groziła kara śmierci, autor zastępował Tetragram słowem „Niebo”[6].
Druga Księga Machabejska przedstawia dzieje walk Izraelitów prowadzonych przeciwko Seleucydom. Żydzi wystąpili zbrojnie, by odzyskać wolność religijną i polityczną. Narracja 2 Mch częściowo jest równoległa z narracją 1 Mch. Opisano okres od wydarzeń z końca panowania Seleukosa IV Filopatora aż do upadku Nikanora w 160 roku p.n.e.. Obejmuje on 15 lat, które w 1 Mch opisane zostały zaledwie w pierwszych siedmiu rozdziałach. W 2 Mch zastosowany został żydowski sposób liczenia czasu, analogiczny do babilońskiego, wyjątkiem są listy cytowane w rozdz. 11, datowane według sposobu macedońskiego[2].
Można wyróżnić cztery zasadnicze części księgi[2]:
Świątynia Jerozolimska stanowi niejako oś przesłania księgi[7]. W księdze jest mowa o ustanowieniu dwóch świąt hebrajskich związanych ze świątynią:
Według katolickich egzegetów Druga Księga Machabejska jako pierwsza i jedyna w całym Starym Testamencie ukazuje naukę o czyśćcu i jako pierwsza ukazuje naukę o zmartwychwstaniu[1][9] (por. 2 Mch 12, 44-45; 2 Mch 6, 18-31; 2 Mch 7, 1-42) oraz modlitwę żywych za umarłych i odwrotnie[9][6]. W Septuagincie trzykrotnie użyto słowa taũta („je otrzymałem”, „je oddaję”, „je otrzymam”), które jest odnoszone do ciała męczennika, a tym samym wprowadza w Biblii ideę zmartwychwstania w ciele[1].
Podobnie jak w przypadku Pierwszej Księgi Machabejskiej, tytuł Drugiej jest odniesieniem do przydomka pierwszego przywódcy powstania przeciwko Seleucydom, tzn. Judy Machabeusza. Nazwa Machabeusz w języku hebrajskim oznacza tyle co „młot”. Działania zbrojne Judy Machabeusza były mocne jak uderzenie młota. Przydomek przeszedł również na pozostałych braci[2].
Wydarzenie/fakt[10] | 2 Mch | 1 Mch | Propozycja datacji[11] |
---|---|---|---|
Heliodor w Jerozolimie za Seleukosa IV Filopatora | 3 | – | 187-175 |
Wydarzenie/fakt[12] | 2 Mch | 1 Mch | Propozycja datacji |
---|---|---|---|
działania arcykapłanów Jazona i Menelaosa | 4 | 1,10-15; 8,17; 3,38 | 175-172 |
(2.) wyprawa Antiocha IV do Egiptu, splądrowanie świątyni w Jerozolime |
5,1-23 | 1,16-19; 1,20-24 | 168 |
mizarcha Apoloniusz w Judei | 5,24-26 | 1,29-37 | |
Juda Machabeusz na pustyni | 5,27 | 1,53+2,28 | |
nasilenie hellenizacji za Antiocha IV | 6,1-17 | 1,45-51; 1,60-61; 2,29-38 | |
męczeństwo Eleazara | 6,18-31 | – | 167-164 |
męczeństwo siedmiu braci | 7 | – | 167-164 |
wybuch powstania | 8,1-7 | 3,3-9 | |
wyprawa Nikanora i Gorgiasza | 8,8-11 | 3,28-4,25 | |
zwycięstwo nad Nikanorem | 8,12-29 | 3,48nn | |
zwycięstwo nad Tymoteuszem i Bakchidesem | 8,30-33 | – | |
powrót Nikanora do Antiochii | 8,34-36 | – | |
śmierć Antiocha Epifanesa | 9 | 6,1-16 | 164 |
oczyszczenie świątyni przez Judę Machabeusza | 10,1-8 | 4,36-61 | 15 grudnia 164 |
Wydarzenie/fakt[13] | 2 Mch | 1 Mch | Propozycja datacji |
---|---|---|---|
panowanie Antiocha V Eupatora | 10,9-13 | 6,17 | 164 |
potyczki Gorgiasza z Żydami | 10,14 | – | |
wojska Judy w Idumei | 10,15-23 | 5,1-8 | |
zdobycie Gezeru | 10,24-38 | 13,43-48 | |
pierwsza wyprawa Lizjasza | 11,1-12 | 4,26-35 | |
listy traktatowe | 11,13-38 | 6,57-61 | 164 |
walki w Jafie i Jamne | 12,1-9 | – | 164 |
walki w Gileadzie | 12,10-37 | 5,24-54 | |
ofiara za zmarłych | 12,38-45 | – | |
wyprawa Antiocha V Eupatora i Lizjasza | 13,1-8 | 6,30 | jesień 163 |
zwycięstwo w Modin | 13,9-17 | 4,36; 6,43nn | |
negocjacje króla z Żydami | 13,18-26 | 6,48-63 | |
Demetriusz w Trypolisie | 14,1-2 | – | wiosna 161 |
wystąpienie arcykapłana Alkimosa | 14,3-10 | 10,30nn | |
Nikanor wodzem w Judei | 14,11-14 | 7,27-28.31 | |
zdrada Nikanora | 14,26-36 | 7,29-30.33-38 | |
obława na Razisa | 14,37-46 | – | |
bluźnierstwa Nikanora | 15,1-5 | – | |
mowa i sen Judy Machabeusza | 15,6-16 | – | |
przygotowania do bitwy | 15,17-24 | 7,40-42 | |
klęska i śmierć Nikanora | 15,25-36 | 7,43-50 | marzec 160 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.