Remove ads
Joan Baptista Fabre (Someire, lo 28 de març de 1727 – Cèlanòva, 1783) èra un abat de profession. Mai que mai reconegut a l'ora d'ara coma essent un dels autors màgers de la lenga occitana deu sègle XVIII, aguèt ua abondosa òbra literària, anant deu burlesc cap a de genres que poirián èsser considerats coma essent mei erudits. Ua de las suas òbras, l'Istòria de Joan-l’an-pres es considerat uèi coma una de las òbras principalas de la literatura occitana. D'en mai d'aqueste ròtle d'òme de letra, ho tanben un actor actiu dens las discussions filosoficas deu temps seu, notadament coma detractor de Voltaire.
| Joan Baptista Fabre | |
|---|---|
 Retrach de l’abat Joan-Baptista Fabre | |
| Pseudonim | Abbé Fabre, Fabre de Saint Castor, Castor Fabre |
| Naissença | 28 de març de 1727, Someire |
| Decès | 6 març de 1783, Cèlanòva |
| Ocupacion | Prèire, professor e escrivan |
| Genre | Pròsa e teatre burlesc |
| Òbras | |
| Istòria de Joan l'an pres, Lo siège de Cadaroussa, L'Operà d'Aubais | |
Remove ads
L’abat Fabre qu’èra gessit d’un mitan au còp intellectuau e praube. Lo son pair, Claudi Fabre, originari de Montpelhièr qu’èra regent a Someire on vadó Joan Baptista, mentre qui la soa mair e hasèva çò medish a l’escòla de hilhas. Praube a capdet, que ho tonsurat a l’etat de 12 ans e aus 18 qu’estudiè en çò deus jesuistas de Montpelhièr. En 1751 qu’èra au seminari de Nimes per estar ordonat lo 27 de mai de 1752 en la glèisa deus Penitents d'aquesta ciutat. Lo 20 de gener de 1755 qu’èra vicari d’Aubais puish de la Vaunaja. Enter 1755 e 1756 que ho curat a Vic de la Gardiòla, a Miraval puish a Castèlnòu en 1756. Que dehenó la soa tèsi de filosofia a Montpelhièr e arron que'u nomen professor de retorica au Collègi Reiau de Montpelhièr, institucion qui remplaçava l’escòla deus jesuitas horabandits pauc avant, çò qui èra l’encausa de vivas tensions au Clapàs. Dens aqueth contexte tienut, non demorè pas longtemps professor e que tornè estar curat al Crèç, Sant Miquèu de Montels e Cèlanòva. Durant la soa vita que muishè ua grana afeccion peu son nebot qui’s hasó aperar Chivalier de Sant Castor. Lo quite Joan Baptista qu’ensagè d’anoblir lo son nom en Fabre de Sant Castor per l'ajudar. Lo "chivalier" que's causí l’aute camin deus capdets : que’s hasó militar e que desapareishó de l’istòria en America en bèth deishar la soa hilha, Adelaïda, au suenh de l’onco abat.
Remove ads
A maugrat de la soa importància per la literatura occitana, l’òbra en òc de l’abat non ho pas estampada avant lo sègle XIX (en francés, au contra, qu'estampé Acidalie ou la Fontaine de Montpellier suber l'inauguracion de l'aqueduc deus Arcèus). Durant la soa vita, la resta de la soa òbra que circulè en forma manescrita.
Tau com la soa òbra en occitan, l'òbra en francés qu'ei abondosa; ne cau destacar ua ataca contra Voltaire : Réponses précises au prétendu licencié Zapata.
Que compausè tanben en latin.
En occitan, Lo Sèti de Cadarossa (òbra burlesca) que conegó succès deus grans quan ho estampat a la debuta deu sègle XIX. Burlesques tanben que son L'Odissèa travestida e L'Eneïda de Celanòva. L'abat que compausè tanben mantua pèça peu teatre com ne son las soas comèdias L'Opèra d'Aubais (suu tema deu maridatge forçats) e Lo Tresaur de la Substanciacion.
De segur, la soa òbra màger qu'ei Istòria de Joan-l’an-pres, e aquò tan per la soa fòrma (qu'avem pauc de novelas en pròsa escritas en occitan per aquesta epòca), l'estil de l'autor, lo son humor, los sons messatges filosofics e mei que mei per'mor deus espiars especificament occitans deu narrator omniscient (un deus purmèrs de la literatura occitana modèrna) e deu protagonista (qui non son pas la medisha persona).
Aquí un extrait d'un fragment de l'Odissèa d'Omèr, tradusida en occitan. Es la descripcion d'un repais. Telemac en çò de Calipso reçaup Minerva sota la forma de Mentor, la saluda :
- E sans ie dire una paraula,
- La prend e la fai metre a taula
- Lo repais seguèt fin e bèu :
- Avián[1] fach la sopa ambe[2] un lèu[3]
- Assasonat[4] d'una codena
- Qu'auriá[5] bercat una lesena ;
- Puòi presenteron tres missons[6]
- Un sanquet e quatre garrons,
- Aquí lo gras. E per lo magre
- Fòrça merluça en de vinagre.
- Quauques[7] arengs d'un gost exquist,
- Un bèu plat de coralhs confits,
- Una gròssa escarpa salada.
- Una aumeleta un pauc brutlada.
- Per de fruit, s'agèsson[8] pogut.
- Sans dobte n'aurián[9] ben[10] agut,
- Mas coma èrem vèrs Pentacosta[11]
- lo dessèrt seguèt una crosta.
Remove ads
Robèrt Lafont qui l'apera lo "curat umanista" que soslinha las soas paradòxas: simpatia peu pòble e recèrca de l'empara deus rics e poderós, estil e umor volterian en bèth estar antivolterian, erudit qui's trufa de l'erudicion... Joan l'an-pres qu'illustra hèra plan aquestas paradòxas estant que's trufa au còp deu pòble e de la noblessa (e mei que mei deu son paternalisme e deu son mespretz de cap au pòble). La soa grana contribucion filosofica com autor umanista e occitan que ho dilhèu de contestar l'espiar estret e l'idealisme de las Lutz francesas de cap a un monde qui demora complèxe a maugrat de las bonas intencions normalizairas deus filosòfs.
Remove ads
- Barral, Peire. J.-B. Favre: sa vie, son œuvre;essai sur le burlesque dans la littérature occitane. Montpelhièr, Universitat Paul Valéry, 1971. Los escrits de Peire Barral que son fondators dens la critica modèrna de l'òbra de l'abat).
- Gardy, Felip. Lectures de Jean-Baptiste Castor Fabre. Montpellier : Revue des Langues Romanes, 1987.
- Lafont, Robèrt. Nouvelle histoire de la littérature occitane. P.U.F. : París, 1970.
- Leroy Ladurie, Emmanuel. L’argent, l’amour et la mort en pays d'oc (analisi antropologica de l'òbra de Fabre precedida deu texte deu roman dens la soa grafia originau acompanhat de l'arrevirada de Gardy). Paris : Seuil, 1980.
Love, death, and money in the Pays d'oc. New York : Braziller, 1982 (dab l'arrevirada en anglés de la traduccion francesa de Gardy).
- Rotland Pecot. Agach occitan, « Joan Batista Fabre » (61-66). Gap : Universitat de Montpelhièr, 2004.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads