From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo gat (var. cat, chat), de nom scientific Felis silvestris catus, es un pichon mamifèr carnivòr amb un morre cort e rebon. Caçaire crepuscular que se noirís principalament de rosigaires, d'aucèus, de conius e d'insèctes, foguèt probablament domesticat tre l'aparicion de l'agricultura en Orient Mejan per protegir lei resèrvas de gran còntra lei rats o lei mirgas. Relativament intelligent e sociable, es tanben vengut un animau de companhiá fòrça apreciat.
Originari d'Egipte, d'Anatolia ò de Mesopotamia, lo gat s'es pauc a pauc difusat dins lo mond entier. Capable de s'adaptar a d'environaments climatics variats e de caçar mai d'un milier d'espècias, a colonizat la quasi totalitat dei tèrras emergidas. Ansin, en 2008, sa populacion èra estimada entre 200 e 600 milions d'individüs.
Lo gat domestic porta lo nom scientific de Felis silvestris catus. Es un mamifèr carnivòr de la familha dei Felidae, de la sosfamilha dei Felinae, dau genre Felis e una sosespècia de Felis silvestris. Pasmens, divèrsei felins de talha pichona e de morfologia similara a aquela dau gat domestic son tanben correntament dichs « gat » coma lo gat dei paluns, lo gat deis arenas ò lo gat deis Andes. De mai, existís l'expression « gat fèr » que designa l'ensems dei gats de l'espècia Felis silvestris.
Lo gat es una espècia capabla de s'adaptar a de mitans fòrça variats (desèrt, montanha, seuva, tondra... etc.) que se difusèt dins lo mond ambé l'expansion dei societats umanas sedentàrias. Se troba donc sus totei lei continents, franc d'Antartida, e sus la màger part deis ensems insulars, compres d'illas que son plus abitadas per l'èsser uman. Dins mai d'una region, especialament en Oceania, lo gat es donc una espècia invasiva qu'es a l'origina de problemas per la subrevida d'espècias localas en causa de la caça (disparicion dei predas), dei malautiás ò de l'ibridacion ambé d'espècias localas de felins.
Un gat pesa generalament entre 2,5 e 4,5 kg e mesura entre 46 e 51 cm sensa la coa (entre 20 e 25 cm). Dins aquò, divèrseis excepcions existisson que certanei raças pòdon passar 10 kg. Lei gats fèrs son generalament pus pichons que lei gats domesticats car an un accès pus limitat ai fònts de norridura.
Lo pelatge cuerb tot lo còrs e assegura l'isolacion termica de l'animau. Es format de tres jaç principaus compausats de peus lòngs que donan son aspèct au pelatge, de peus corts e de peus foletins[1]. Lo jaç pus exterior pòu presentar mai d'una color (blanc, negre, brun, ros, gris... etc.) formant de còps de motius (tacas, raiaduras, pigalhas... etc.). Pasmens, per de rasons geneticas, lo pelatge dei mascles es generalament limitat a una ò doas colors diferentas.
L'esquelèta dau gat es compausat de 250 òs. Sa caracteristica principala es la soplesa que li conferís la preséncia vertèbras cortas, l'atrofia dei claviculas permetent un movement independent de cada espatla e una colona vertebrala plegativa. Presenta tanben d'adaptacions au mòde de vida carnivòr de l'espècia coma d'arpas retractilas, una maissèla poderosa ò una dentadura de 30 ò 32 dents ambé de cròcs lòngs e fòrts e de carnassièras.
La musculatura es fina e poderosa. Lei patas anterioras an cinc dets (quatre que tocan lo sòu e un poce que demora en despart) e lei posterioras quatre. An de coissinets soples e elastics permetent una marcha silenciosa. Aquò dona a l'animau una soplesa importanta e una destenda ampla. Per exemple, pòu sautar a una autor cinc còps pus granda que sa talha. Pòu agantar una velocitat de 40 km/h mai son endurança es febla. Enfin, au contrari d'una idèa espandida, lo gat es un bòn nadaire.
Coma per l'esquelèta e la musculatura, lei sens dau gat son adaptats a la caça e son superiors a aquelei de l'èsser uman. Son odorat es ansin fòrça pus desvolopat e es sensible ai substàncias azotadas. Son gost es egalament relativament precís e capable de destriar entre diferenteis aliments.
Sa vista es excellenta. Li permet de mesurar precisament lei distàncias e d'observar una zòna larga amb un camp visuau de 280° (solament 200° dins l'òme). Lo gat es capable de distinguir lei colors (franc dau roge probablament). Sa retina a un nombre fòrça important de bastonets, de cellulas sensiblas a la lutz, çò que li conferís una vision nocturna e crepusculara remarcabla (fòrça superiora a aquela de l'èsser uman). De mai, l'uelh es dotat d'un jaç reflector (dich tapetum lucidum) que fonciona coma un mirau e que permet d'aumentar la quantitat de lutz passant per la retina. En revènge, sa vista es mens eficaça de jorn (e probablament inferiora a la vision umana).
Son audicion cuerb una plaja de frequéncia que va de 55 a 79 000 Hz. Un ensems de 27 muscles li permet d'orientar lo pavalhon de son aurelha per estimar l'origina e la distància de la fònt d'un bruch. De mai, sei mostachas reagisson au mendre contact. Enfin, lo gat a un sens de l'equilibri de remarca.
Lo gat a un sistèma digestiu relativament cort qu'es pauc adaptat a la diversitat alimentària (diarrèas e vòmits frequents). Lo procès de digestion comença generalament dins l'estomac car lo gat mastega pas (ò gaire). L'estomac a un volume feble (aperaquí 300 mL) e un pH fòrça acid qu'a un ròtle primordiau dins la prevencion deis infeccions digestivas. Lo budèu prim a una longor mejana d'aperaquí un mètre e lo budèu gròs de 20 a 40 centimètres. Lo transit es donc rapide (entre 12 e 14 oras) e lo gat dèu manjar sovent (entre 10 e 16 repàs quotidians) de quantitats pichonas.
Se totei lei gats domestics son de Felis silvestris catus, existís plusors raças depintadas per d'estandards precís establits diferenteis associacions (FIFé, LOOF... etc.). Una raça donada recampa totei leis individüs amb una conformacion fisica identica, amb una origina comuna e una inscripcion sus lei registres de pedigree. Certanei son ancianas e naturalas coma lo siamés mai la màger part son relativament recentas e aparegudas après un trabalh de seleccion menat per l'òme[2]. Dins aquò, maugrat la multiplicacion dei raças de gat dins lo corrent dau sègle XX[2], lei gats de raça son fòrça minoritaris au sen de la populacion felina (aperaquí 5% en França).
Lo gat es generalament un animau fòrça independent en despiech d'excepcions que despendan de la raça e de l'educacion. Es un animau rituau, casanier e territòriau que presa lei situacions recurrentas. La sauvagarda de son luòc de vida es donc un aspèct fondamentau de seis interaccions ambé leis autreis individüs. Pasmens, es pas estrictament solitari e, segon l'espaci e lei ressorsas alimentàrias disponiblas, de grops ò de colonias de gats pòdon se formar.
Lei gats comunican principalament entre elei ambé de feromònas ò de posicions corporalas. D'efèct, a mai d'una glanda odorosa que son situats a l'entorn de l'anus, de la coa, de la boca, dins lei gautas, entre lei coissinets e dins lo sistèma urinari. Son a l'origina de feromònas duradissas que pòdon èsser depausadas d'un biais volontari (marcatge dau territòri, contactes sociaus... etc.) ò non (marcatge dei gatons per la maire, feromònas sexualas... etc.). Leis expressions corporalas son basadas sus la posicion generala dau còrs, lei movements de la coa, lei mimicas facialas, la posicion deis aurelhas e l'aspèct deis uelhs.
En revènge, lo miaular, crit caracteristic dau gat, es rarament utilizat levat dei comunicacions entre la maire e sei gatons. Pasmens, lo miaular se desvolopa au contacte de l'èsser uman. Lo gat sembla alora utilizar un registre especific qu'es probablament aquistat durant sa vida. Segon leis individüs, aqueu registre es compausat d'un desenau a plusors centenaus de sòns diferents.
Lo gat es un mammifèr unicament carnivòr. Son metabolisme a besonh de taurina, un derivat d'acid aminat present dins la carn, que son organisme pòu pas produrre d'un biais sufisent. Una caréncia entraïna dei trèbols oculars, cardiacs, un afebliment dei defensas immunitàrias e dei problemas de reproduccion.
La caça es donc una activitat importanta dau gat. Sei predas principalas son lei rosigaires de talha pichona, leis aucèus de talha pichona, lei lagramusas, leis insèctes, lei conius e, pus rarament, lei granolhas, leis esquiròus ò leis eiriçons. Utiliza doas estrategias de caça : la caça a l'apròchi que necessita de se raprochar de la preda avans l'ataca e la caça a l'espèra que comporta una fasa atentiva e immobila avans l'ataca. Lei metòdes utilizats semblan pas especifics a l'espècia caçada. La preda es generalament tuada amb una mordedura au cotet que li romp la colona vertebrala.
L'instint de caça es solidament ancorat en lo gat. Ansin, lei jòcs de caça son una activitat fòrça importanta per la sociabilizacion dei gatons. De mai, un gat adult, « corrèctament domesticat » e ben norrit, contunia de caçar e de tuar de predas.
Lo gat a besonh d'entre 12 e 16 oras de sòm jornadier. Pasmens, en generau, dormís mai, siá entre 15 e 18 oras cada jorn. A respèct de la màger part deis espècias de mamifèrs, son sòm se caracteriza per una proporcion relativament important de fasas de sòm paradoxau (entre 180 e 200 mn). Aquelei fasas son fòrça importantas per la santa mentala dau gat. Consistisson en una activitat electrica dau cervèu qu'es similara a un estat revelhat e en una atonia musculària causada per l'inibicion dei centres motors[3]. Correspond probablament a un periòde de seleccions deis informacions memorizadas per lo sistèma nerviós ò d'evocacion de percepcions ancianas.
La maduretat sexuala se situa entre cinc e sièis mes per lo mascle e entre sèt e dètz mes per la femèla. Lei calors an luòc de la prima a l'autona. La gata pòu s'acoblar ambé diferents gats e lei gatons d'una meteissa portanha pòdon aver de paires diferents. D'idridacions entre lei gats domestics (Felis silvestris catus) e d'autreis espècias de felins son possiblas. Una ventrada compta generalament entre quatre e cinc gatons amb un nombre maximau de uech.
La gestacion dura 63 a 65 jorns. A partir dau 35en jorn, lei mamèlas grossisson e rosejan. Vèrs sèt setmanas, la gata acomença de cercar un endrech suau e convenent per gatonar. La gaton lava immediatament sei pichons per estimular sa respiracion. Puei, manja lo placentà, qu'es fòrça nutritiu, e copa lo cordon ombilicau.
A sa naissença, un gaton pesa entre 100 e 110 gramas e es bòrni e sord. Son pelatge porta tanben de raiaduras fantaumas que dispareisson ambé la possada dei pèus lòngs. Leis uelhs se duerbon entre lo 8en e lo 12en jorn. Son de color blau e prenon son aspèct definitiu vèrs lo segond mes. La gata apren a sei pichons de se lavar, de se norrir, de tuar de predas e de caçar. L'emancipacion a luòc entre uech e dotze setmanas e la separacion familiala entre sièis e uech mes.
Au sen dei colonias de gats, i a sovent una sincronizacion dei calors entre lei femèlas dau grop. Aquò permet una educacion comunitària e, dins lo cas de disparicion d'un dei maires, lei gatons orfanèus son elevats per d'autrei femèlas (ò per de gats esterilizats).
L'esterilizacion es una operacion cirurgicau frequenta destinada a empachar la reproduccion de l'animau. En lo mascle, es dicha castracion e consistís en l'ablacion dei testiculs. Dins la femèla, consistís en l'ablacion deis ovaris. En fòra de l'aplant de la reproduccion, l'esterilizacion modifica lo comportament e la fisiologia de l'animau. En particular, aquò demenís lo comportament territòriau (urina, arpadas... etc.) e aumenta de còps l'estocatge dei matèrias graissosas.
En fòra de la cirurgia, de pilulas ò d'injeccions contraceptivas existisson. Permèton de blocar lo cicle de reproduccion e lei calors. Pasmens, son incompatibles amb un estat de gestacion e fau leis administrar avans lei periòdes de calors, sota pena d'infeccions. De mai, son benlèu a l'origina d'efècts segondaris comportamentaus e cancerigèns.
Lo gat domestic a una longevitat qu'aganta regularament 12 a 18 annadas[4]. Pasmens, pòu èsser victima de divèrsei parasitas e malautiás. Entre lei parasitas pus frequents, se pòu citar de nieras (Ctenocephalides felis), d'acarians, de protozoaris (Toxoplasma gondii) ò de vèrmes que s'installan dins lo sistèma digestiu. Certanei son a l'origina de malautiás grèvas.
Lei malautiás pròprias au gat son relativament comunas mai lo risc de lei contractar pòu èsser demenit per la vaccinacion ò l'esterilizacion. Una partida es liada a la domesticacion coma l'obesitat ò lo diabète. D'autrei son transmissiblas a l'èsser uman, coma la ràbia, la tuberculòsi, diferenteis epatitas viralas ò la brucellòsi. Lei pus grèvas son l'objècte de programas de susvelhança e d'una legislacion especifica (vaccinacion obligatòria, lucha còntra lei populacions de gats errants... etc.). Enfin, se fau citar tres malautiás (la leucemia felina, lo sindròm de l'immunodeficiéncia felina e la peritonita infecciosa felina) que son relativament frequentas au sen dei populacions felinas (30% dei gats portan lo virús de la leucemia). Normalament benignas ò necessitant de duradas lòngas per menaçar la santat dau gat (entre 5 e 10 ans per lo SIDA felin), pòdon se transformar en malautiás cronicas tocant lei sistèmas immunitaris ò digestiu que s'acaban ambé la mòrt de l'animau.
Leis originas de la domesticacion dau gat son fòrça conegudas. D'indicis arqueologics escampilhats indican una origina anciana, benlèu vèrs 7 500 av. JC, en Mesopotamia ò en Mar Mediterranèa Orientala. Seriá una consequéncia dau desvolopament de l'agricultura e de la sedentarizacion car lei gats serián venguts s'installar dins lei vilatges umans per i caçar lei rosigaires atrachs per lei resèrvas de gran.
L'òme auriá donc pas agut de ròtle dirècte dins la domesticacion dau gat. Pasmens, l'animau foguèt rapidament adoptat coma l'indica la descubèrta d'un òme enterrat amb un gat dins una tomba de Chipre vèrs 7 000 av. JC. Leis etapas d'aqueu raprochament son desconegudas mai sembla subretot regardar lo gat fèr d'Africa (Felis silvestris lybica) que seriá a l'origina dau gat domestic actuau, probablament gràcias a un caractèr mens ferotge que leis espècias de gat fèr.
Se lei premiereis etapas de la domesticacion dau gat son mau conegudas, l'istòria e l'arqueologia mòstran qu'èra acabada quand emergiguèt la civilizacion egipciana anciana. Lo gat i aquistèt un estatut d'animau sacrat, personificat per la divessa Bastet e protectritz dau fogau, divessa de la feconditat. Lei gats mòrts èran donc momificadas e enterrats dins de cementèris de gats coma la necropòli de Bubastis (centre dau culte de Bastet).
A partir de la Mediterranèa Orientala, lo gat domestic se difusèt pauc a pau dins lo rèsta dau mond car èra sovent embarcat sus lei naviris dei marchands egipcians e fenicians per protegir lei cargaments. En Mediterranèa, son succès foguèt important en Euròpa durant lo periòde roman. Vèrs l'èst, se propaguèt ais Índias, en China (vèrs 1000 av. JC) e, finalament, dins leis illas japonesas (vèrs l'an 1000). Puei, au començament de la Renaissença, foguèt introduch en America per de colons europèus.
Son imatge èra alora variabla segon lei regions. En China, èra considerat coma un simbòl de patz e èra fòrça respectat per son ròtle de caçaire de rosigaires. En Japon, aguèt un estatut similar e de lèis de proteccion dei gats foguèron adoptadas au sègle XVIII (enebiment de son comèrci, defensa de l'embarrar). Dins l'Escandinàvia pagana dei Vikings, èra associat a Freyja, divessa de la beutat, de l'amor e de la feconditat. Per lei musulmans, podiá èsser l'incarnacion de creaturas maleficas coma lei jinns. Pasmens, gardèt generalament un imatge positiu au sen dau mond musulman en causa de l'afeccion de Maomet per son gat.
En revènge, per l'Inquisicion Catolica, èra associat au Diable e ai mascas en causa de sa vida nuechenca. Ansin, lo gat, especialament lei gats negres, foguèt condamnat per leis autoritats ecclesiasticas. L'idèa d'una transformacion dei mascas en gats venguèt relativament frequenta e foguèt evocada dins mai d'un afaire de mascariá fins ai sègles XVI e XVII[5]. Pasmens, demorèt un animau frequent en Euròpa, compres dins lei monastèris, per protegir lei resèrvas de gran. La resurgéncia deis epidemias de pèsta dins lo corrent dau sègle XIV melhorèt la vision occidentala de l'animau. Dins aquò, la reabilitacion foguèt lenta e durèt fins au sègle XIX[6].
Lo gat foguèt frequentament representat dins l'art estatuari e picturau de l'Egipte Antica e de l'Empèri Roman. Pasmens, après la crestianizacion de Roma e la disparicion de l'Empèri d'Occident, dispareguèt dei representacions artisticas fins a la Renaissença tardiva. En revènge, apareguèt dins l'art asiatic, especialament a partir dau periòde Song. En Japon, la popularitat de l'animau li permetèt d'èsser regularament representat en pintura, compres per d'artistas importantas coma Hiroshige (1797-1858) ò Utagawa Kuniyoshi (1797-1861).
En Euròpa, lo gat reapareguèt a partir dau sègle XVII en França, en Anglatèrra, en Flandra e en Itàlia. Pasmens, demorèt un element dau decòr fins au sègle XVIII e son introduccion au premier plan (coma personatge segondari) per Jean-Baptiste Perronneau. Lo retorn dau gat coma personatge important deis òbras artisticas aguèt luòc au sègle XIX e lei representacions de gats son d'ara endavant relativament banalas (Delacroix, Manet, Renoir, Toulouse-Lautrec, Franz Marc, Raoul Dufy, Théophile Steinlen, Paul Klee, Balthus, Léon Huber, Louis Wain... etc.) e fòrça variadas (element dau decòr, personatge segondari, personatge principau, gats « normaus » ò antropomorfizats... etc.).
Lo gat foguèt introduch dins la musica au començament dau sègle XVII ambé leis òbras d'Adriano Banchieri (Contrapunto bestiale), de Carlo Farina (Capriccio stravagante, Il gatto) e d'Hans Werner Henze (La gata anglesa). Per la seguida, coma en literatura, l'adopcion de gats coma animau de companhiá per un nombre creissent de musicians entraïnèt una multiplicacion deis ocurréncias dau felin dins leis òbras musicalas. Ansin, au sègle XX, mai d'un artista (Brassens, Nougaro, Freddie Mercury, Renaud... etc.) ò d'un grop important (The Cure, Téléphone... etc.) compausèron de cançons centradas sus de gats.
La preséncia dau gat dins la literatura demorèt lòngtemps discrèta, especialament dins l'Euròpa Medievala. Au sègle IX, Hildegard de Bingen ne'n faguèt un retrach relativament negatiu dins son Libre dei subtilitats dei creaturas divinas : « lo gat demora sec e freg. Lo gat rèsta pas volentiers ambé l'òme, levat d'aqueu que lo noirís ». Totjorn durant l'Edat Mejana, Tibert, lo gat dau Roman de Renart, apareis coma un personatge fin e ipocrita. La reabilitacion acomencèt a partir de la Renaissença e lo gat venguèt l'animau de companhiá de mai d'un autor famós (Petrarca, Joachim Du Bellay...). Puei, au sègle XIX, foguèt l'animau simbòl deis escrivans romantics qu'introduguèron de gats dins sei racòntas. Enfin, dempuei lo sègle XX, se son multiplicadas leis òbras amb un gat coma personatge important.
Aquela evolucion es fòrça visibla dins lei fablas e la poèsia. Ansin, dins leis òbras de Rabelais ò de La Fontaine, lei gats son sovent considerats coma de caçaires de ratas fins, maliciós e profechaires. Puei, au sègle XIX, mai d'un artista coma Victor Hugo ò Champfleury, autor d'un libre famós dich Lei Gats : istòria, mors, observacions, anecdòtas (1869), donèron una gròssa importància au gat.
Dins lei còntes, lo gat garda generalament un imatge pus misteriós intermediari entre lo personatge medievau trébol e lo gat reabilitat per lei poètas dau sègle XIX. Dins lo Gat Calçat, es un eiretatge benurós que dona la richessa a son mèstre per engana. Autre exemple, dins Leis Aventuras d'Alícia au País dei Meravilhas, lo gat de Cheshire es un personatge nihilista, dotat per lei discussions filosoficas, qu'apareis ò dispareis segon sa volontat d'un biais misteriós.
Aquel aspèct misteriós s'observa tanben dins lei romans. Lo Gat negre, roman fantastic d'Edgar Allan Poe depinta dos gats negres que son a l'origina de la foliá dau personatge principau. Pasmens, la diversificacion deis estiles romanescs entraïnèt una diversificacion dei ròtles donats ai gats, especialament dins lo corrent dau sègle XX. Ansin, de gats son venguts lei personatges principaus e certaneis òbras depintan de societats entierament compausadas de gats. Aquela tendància s'observa tanben dins la benda dessenhada ambé de serias coma Garfield.
Aparegut a la fin dau sègle XIX, lo cinèma utilizèt rapidament de gats coma actor de film ò personatge de seria animada. Coma per leis autrei formas d'arts dei sègles XX e XXI, lo gat pòu tenir de ròtles variats que van d'aparicions brèvas coma element dau decòr a personatge principau. Plusors gats de ficcion son venguts fòrça famós, especialament Tom dei dessenhs animats Tom e Jerry.
Lo gat es l'objècte de mai d'una supersticion, especialament en Asia e en Euròpa. En Japon, s'utiliza d'amulets dichs maneki-neko que representan un gat amb una pata darrier l'aurelha. Segon divèrsei legendas, serà capables de preveire lo temps. En Tailàndia, la benvolença dau dieu Indra es demandada amb un rituau que consistís a aspergir d'aiga un gat embarrat dins una gàbia.
En Euròpa, lo gat èra dins lo corrent de l'Edat Mejana lo representant de Satan. Aquò aguèt per consequéncia d'entraïnar l'aparicion de mai d'una legenda regardant lei gats negres. Per exemple, dins plusors regions Occitània (Gasconha, Lengadòc e subretot Provença), la legenda dau matagòt depinta un gat negre magic ofèrt a un masc per lo Demòni en cambi de son arma. En França, lei gats negres son supausats portar lo malastre e foguèron lòngtemps tuats a la naissença. En revènge, dins leis Illas Britanicas, son au contrari considerats coma d'amulets.
Lei gats son a l'origina d'una importanta activitat economica liada ai besonhs dei gats domestics ò a son utilizacion coma norridura ò pelissa. D'efèct, la populacion mondiala de gats domestics, estimada entre 200 e 600 milions, a entraïnat la creacion d'un mercat especializat d'alimentacion (35 miliards de dolars en 2003) e d'un sector dedicat de suenhs veterinaris (18,5 miliards de dolars en 2006). En causa de la creissença dei populacions felinas dins lei país desvolopats (+11% en França entre 2012 e 2014[7]), aquelei dos mercats son fòrça dinamicas e dominats per de grandei companhiás multinacionalas coma Nestlé ò Colgate-Palmolive.
En fòra d'aquelei sectors, existís d'autreis activitats economicas liadas ai gats domestics. Son generalament pus localas e l'estimacion de son importància economica es pus malaisada. Gropan leis activitats de norrigatge, de netejatge, de dreiçatge, de garda e de pension. Dins certanei país, de servicis coma d'asseguranças acomençan d'aparéisser per finançar lei despensas de santat deis animaus.
Pasmens, dins mai d'un país, lo gat es pas unicament un animau de companhiá. D'efèct, en China, en Asia dau Sud-Èst e dins certanei regions africanas (Lesotho... etc.), la carn de gat es regularament consumada[8] e se vend sus lei mercats. La pelissa de gat es tanben l'objècte d'una demanda de l'industria de la mòda. Pasmens, en causa de la generalizacion progressiva dau mòde de vida occidentau au rèsta dau mond, aquelei practicas regressan lentament. Per exemple, l'exportacion e l'importacion de pelissas de gat es enebida en Euròpa en 2009[9]. Lo comèrci de la carn de gat i es tanben enebit.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
