Canal (via navegabla)

En engenheriá, un canal idraulic (tanben canal fluvial, o mai simplament canal; var. canau, chanal, chanau)^[1] es un riu artificial navegable destinat al transpòrt de fluids —generalament utilizat per portar d'aiga. Dins la sieuna acceptacion ampla, un canal es d'aiga doça, però los canals de Corint e Suèz, que non passan pas lo nivèl de la mar, son salats.

Canal de las Doas Mars, prèp de Tolosa

Pòt èsser una estructura totalament artificiala, un flum o un riu canaliza, tot o parcialament del sieu cors. L'òme modifica las caracteristicas geometricas e idraulicas d'un flum, per de curatges, de cavaments, de correccions e/o d'alargaments. Las canalizacions dels principals rius (Ren, Ròse) foguèron acompanhadas per lo claufiment de las vòutas o "cabeluts" per canalizar l'aiga dins un riu principal constrench. S'es agit de lo far mai drech per facilitar la navegacion al prejudici de la natura e riquesa ecologica e foncionala de las zònas umidas presentas anteriorament.

Dempuèi l'Antiquitat, puèi a l'Edat Mejana,^[2] las ribas se son bastidas per evitar las inondacions dins lo cas d'aigats, per fin de facilitar la traccion (alatge) e l'arrambatge, per lo bastiment d'embarcadors, cais e camins d'alage, puèi per la creacion d'enclusas, ascensors e quitament de vaissèls, ponts canals o passatges de tunèls qu'an facilitat la circulacion e, fin finala, per las "estacions d'aiga", ponches de virament de vaissèls e pòrts fluvials.

Amb l'invencion del motor, e per luita contra la desgradacion de las ribas per las ondadas causadas per la velocitat de las gabarras e dels batèls de motor, fòrça canals an uèi de ribas de beton o de «palplacas» d'acièr.

Tipologia

Canals naturals

Depression naturala dins l'escòrça terrèstra.

Canals d'asagatge

Vias faitas per conduir l'aiga finas a las zona ont es necessària una aportaicon complementària d'aiga.

Canals de navigacion

Canals de drenatge

Articles connèxes

• Canal del Miègjorn

Referéncias

1. «Canal» (en francés). Multidiccionari Occitan Dicodòc. Congrès permanent de la lenga occitana.
2. (fr) Bencheikh A & Marié M (1994) Grands appareillages hydrauliques et sociétés locales en Méditerranée : actes du séminaire de Marrakech (octobre 1993). Presses de l’école nationale des ponts et chaussées.