From Wikipedia, the free encyclopedia
L'aiga doça es una aiga que la salinitat fèbla permet la consomacion. Es l'aiga dels rius, dels lacs, de la pluèja, dels glacièrs, de las torbièras, etc. al contari de l'aiga de mar. Es un critèri de potabilitat essencial que de l'aiga qse lèva malaisidament lo sal en solucion. Una aiga es dicha doça se conten en general mens d'un grama de matèrias solidas dissolgudas (coma los sals, metals e elements nutritius) per litre. Per comparar, l'aiga de mar na conten mai de trenta e lo sérum fisiologic ne conten 9 g/litre (0,9 %).
En aquariofilia, l'expression « aiga doça » es utilizada per destriar una aiga non salada de l'« aiga de mar » e de l'aiga saumastra.
L'aiga doça es pas l'invèrs d'una aiga dura que, ela, se definís coma una aiga contenent d'ions magnèsi e/o calci. Atal, d'aiga salada (contenent de clorur de sòdi dissolgut) es ni doça ni dura.
Las aigas doças coma abitats naturals son los ecosistèmas qu'abrigan las espècias aquaticas terrèstras, dicha dulçaquicòla e que provesisson una granda partida de l'aiga potabla o buguda pel mond. La biodiversitat de las aigas doças sembla aver estat sosestimada dins mai d'una regions del mond, quitament son gra de menaça[1]. Unas espècias (amfibians, insèctes) podent aver una fasa de vida aquatica e una autra terrèstra.
Una novèla mapa mondiala, de las ecoregions d'aiga doça foguèt producha en 2010 a partir de las donadas de reparticion de 13 300 espècias de peissons. La crusada d'aquestas zonas amb de zonas sensiblas terrèstras de biodiversité es fréquent, subretot en region tropicala; aquestas zonas de fòrta congruéncia poiriá meritar d'eforces de conservacion integrada mai importants e priorizats, pledeja un estudi publicat en 2010[2].
Los ecosistèmas d'aiga doça son victimes de fòrça fonts de pollucion, individualas e collectivas, urbaina e industrialas (pollucions accidentalas, efluents insufisament depuradas, escuratge per las chavanas), agricòlas (nitrats, phosfats, erosion font de turbiditat, pesticids). Los filtraires netejan l'aiga e melhoran sovent la qualitat dels sediments, mas pòdon tanben bioconcentrar de contaminants, al benefici de la qualitat de l'aiga, mas amb de riscs de bioconcentracion e de perturbacion. Los sediments pòdon i concentrar fòrça polluents (coma los elements de traças metallics[3], mai o mens durablement, coma dins las regions industrialas o dins las zonas tocadas per la pollucion rotièra o urbana.
Mai qu'en mar ont las barrièras fisicas artificialas son raras, la barrièra ecologica per de grandas paissièras impassablas, lo caufament o la pollucion contribuisson a empachar la liura circulacion dels organismes aquatics, que los peissons migrators. E localament, dins las zonas umidas e sus lors penjals, los plombs de pèsca e de caça perduts son una font de saturnisme pels animals, los ausèls d'aiga essent mai tocats. Son tanben una font de pollucion durabla dels sediments.
Fin finala, las aigas regolantas sus de sectors tocats per las guèrras: camps, lacs, paluns, braces mòrts, poses que pòdon èsser polluits per de toxics coma las municions abandonada o perdudas.
Las aigas caudas tendon a perdre lor oxigèn que se disòlv naturalament melhor dins l'aiga freja. Lo caufament mejan, nocturn subretot, dins la zonas caudas e temperadas es un factpr suplementari de degradacion de la biodiversitat. Facilita la dissolucion del CO2 de l'aiga, e la fa mai acida.
Fòrça peissons d'aiga doça fan partit de las espècias que mermant di gaireben totes los païses desvolopats e lo venent, quitament los amfibians considerats coma de bons indicators de qualitat de las aigas doças.
.jpg)
Après l'apareisson de la vida, lo cicle de l'aiga foguèt modificat per son utilizacion per las plantas e los animals. Suls mitan emergats, l'aiga doça es vitala per gaireben totas las espècias. Ven de la condensacion de vapor d'aiga atmosferica. Ela meteissa es eissida de l'evaporacion de las aigas marinas e terrèstras, mas tanben de la novèla condensacion ciclica de l'evapotranspiracion e de la respiracion / transpiracion de las plantas e animals. Ven tanben dels cicles de nòva evaporacion del rosal e de las aigas meteoricas que s'evaporèron abans de rejónher los jaces freatics o los cors d'aiga que provesisson los lacs interiors, los rius e fumes, coma los jaces d'aiga sosterranhas prigondas, o dirèctament, o a la seguida de la fonda de las nèus o glaçs (vejatz lo cicle de l'aiga). Sus Tèrra, 97 % de l'aiga de superfícia es salada; los 3 % autres constituisson las sèrvas d'aiga doça de la planèta.
L'accès a l'aiga doça es un problèma sempre mai critica per la subrevida de fòrça espècias (« estrès idric »), ye tanben per l'èsser uman, subretot dins los desèrts e autres contradas aridas, polluidas, o dins las zonas en via de salinizacion après desboscament, l'assagatge o l'assecament.
L'aiga doça essent plan inegalament espandida e accessibla sus la Tèrra, es una de las grandas fonts d'inégalitat ecologica e de conflictes per l'avenir segon l'ONU.
L’agricultura es tanben la font de pression sul provisament que lèva gaireben 70 % de l’aiga doça planetària (fins a 90 % dins gaireben totes los païses mens desvelopats)[4].
En aquariofila, l'expression « aiga doça » es tanben utilizada per designar una aiga non salada en oposicion a l'« aiga de mar » e l'aiga saumastra per destriar tres tipes d'aqüaris qu'utilizan d'equipaments diferents, dich alara « aqüaris d'aiga doça », « aqüari d'aiga saumastra » e « aqüari d'aiga de mar ».
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
