País Tòi

Dens era grana Gasconha, era petita Bigòrra qu'intègra eth País Tòi dab eth bacin deth Gave de Gavarnia (Varètge, Gèdre...) en Lavedan dens eths Hauts Pirenèus.

Eth País Tòi

Vista deth còth deth Tormalet de cap era vath de Varètja

Aqueth tèrme tòi que vien de petitòi pichinet en gascon, e qu'èra un escais d'autis còps utilizat per era gents deth piemont enta designar eths abitants deras hautas vaths pirenencas.

Eth País Tòis que s'estend suber 43 302 ectaras deras gòrjas de Pèirahita ath còth deth Tormalet e era Ola de Gavarnia^[1].

Istòria

Eth 13 de noveme de 1272, Raimond Garcie VII dit Masièra, senhor de Castelobon, qu'escàmbia dab Esquivat o Assisvat de Chabanas, comte de Bigòrra, era vath de Varètja e eth sos detz e set viltages dab totas eras soas apartenéncias^[2]. Eras contrapartias d'aqueth escambi que son eras tèrras de Préhac, Bages, Vier, Andrest e Troinhan una renta de Vint e tres sòus morlans. Eths detz e set vilatges dera vath de Barèjas qu'èran amassats en quate vics, eth vic deth plan, eth vic debat, eth vic darrèrlaiga e eth vic de Labadsus.

Dita Tòi

Un tòi non cranh que Dieu, eth pericle e era lit.

16 comunas

• Lutz e Sent Sauvaire qu'ei era capitala deth País Tòi.
• Eth País Tòi que compren eras 16 comuns seguentas, totas situadas dens eth departament deths Auts Pirenèus :

Comuna	Populacion (2012)	Superficia (km²)	Altitud (mini)	Altitud (maxi)	Illustracion
Varètja	175	45.84	1070	3087
Bèthpuei	111	16.2	899	2854
Shèsa	55	10.07	520	2309
Esquiesa e Cèra	383	1.52	659	1126
Estèrra	195	1.74	720	1987
Gavarnie-Gèdre	382	227.08	905	3298
Grust	46	4.8	816	2527
Lus e Sent Sauvaire	980	50.38	677	3194
Saligòs	92	4.51	596	2390
Sassís	87	174	658	840
Sasòs	118	29.38	640	2965
Sers	105	29.91	928	2872
Vielar	73	3.14	772	1987
Biei	26	6.24	787	2390
Biscòs	43	6.52	520	2139
Visòs	40	2.56	705	2163

Idrologia

• Eth Bastan que travèrsa 8 comunas Varètge, Sers, Bèthpuei, Biei, Vièla, Estèrra, Lutz e Sent Sauvaire, Esquiesa e Cèra.

En heurèr de 2013, un lit qu'encombra eth Bastan a era autor deths Tèrmes de Varètja : eth vilatge qu'ei evacuat. Eth 31 de mai de 2013, era nèu que s'ei acomolada e un aute lit, en contrabàs de Lienz, que recobrís suber prèp de 200 mètres eth lièit deth Bastan.

Un aigat istoric qu'ei constatat ets  18 e 19 de junh de 2013 : plojas incessantas que provòcan una pojada deras aigas associada a era fonduda deras nèus. Frenadas per eras rèstas deth lit de fin de mai, eras aigas deth Bastan qu'empòrtan era rota situada suber era sua riba dreita. Arribat a era autor deths Tèrmes (ont i aguèt eth lit de heurèr de 2013), Bastan empòrta era plaça de Varètja, puish eth parking HLM, eth camping, set ostaus ; pas cap damnatge corporau dens era populacion. Eth vilatge qu'ei evacuat eth 19 de junh gràcias a ua dubertura excepcionala deth Còl deth Tormalet totjorn ennevat.

• Eth Gave de Pau que travèrsa Gavarnia-Gèdre, Lutz e Sent Sauvaire, Sassís, Esquiesa e Cèra. A era joncion d'aqueras tres darnièras comunas Bastan que's ven gitar dens eth Gave.

Espòrt

L'Altitoy qu'ei ua competicion d'esquí-alpinisma qui se debana ath mei aut deth País Tòi.

Nòtas e referéncias

1. Hautes-Pyrénées de plaines en vallées, Éditions de Plaines en Vallées, janvier 2007 ISBN: 2-9528222-0-4
2. M. Marie Armand Pascal d'Avezac - Essais historiques sur le Bigorre: accompagnés de remarques critiques, de pièces justificatives, de notices chronologiques et généalogiques, Volume 2 - Editeur J.M. Dossun, 1823 - Lire en ligne.

Vejatz tanben

Articles connèxes

• Comunautat de comunas del País Tòi
• Espacis protegits dels Pirenèus
• País de las Vals dels Gaves