From Wikipedia, the free encyclopedia
Una inondacion (var. inondament) ò un aigat (var. aigada)[1] es un fenomène de submersion dei terrens pròches d'un cors d'aiga en causa d'una montada dei aigas. Lo tèrme es sovent estendut ai desbordaments d'aiga en provenença d'obratges artificials ò de rets d'assaniment.
En rason dau sieu caractère marcant, li a un nombre important de sinonimes enregistrats dins lu diccionaris per designar una inondacion ò un aigat : aiga gròssa, aigas, aiguàs, còp (d'aiga), creguda, creis, creissuda, desbòrd, desbordament, enaigament, grandas aigas, molaia, mortalaia, montaa, montada deis aigas, neguèra, venguda deis aigas[1][2][3]. Au niveu local, una inondacion congreada per una ribiera especifica pòu finda portar un nom especific. Per exemple, lu aigats destructors de Tarn ò de Vidorle son dichs « tarnada » e « vidorlada » per lu abitants[2].
Li inondacions de zòna an generalament luec dins de regions plati que non pòdon absorbir ò eliminar un excès d'aiga. Li planas, li depressions e lu bacins endoreïcs ne'n favorizan la formacion, mas la natura dau sòl, la presença d'una jaça freatica pauc prefonda e la quantitat d'aiga presenta son de paramètres importants. Aqueu tipe d'inondacion pòu durar longtemps car l'evacuacion ò l'evaporacion de l'aiga son sovent lenti.
Lu desbordaments de cors d'aiga, probablament lo tipe d'inondacion pus conoissut, es la consequença d'un excès d'aiga dins lo lièch d'un cors d'aiga. Presentan una fòrta diversitat en causa de la variabilitat extrèma dei cors d'aiga (rotas betonadi, oeds de desèrt, rius de montanha, flumes majors, etc.) e pòdon congrear d'autru fenomènes catastrofics coma de coladas de fanga ò de movements de terren. Totun, aqueli inondacions son pus frequenti dins li valadas estrechi, a l'entorn dei flumes aguent un bacin versent estendut e dins li regions somesas a de precipitacions importanti (ciclònes tropicals, mosson, chavanas violenti, etc.). La durada dau desbordament es generalament brèva, sovent quauqui oras, mas l'inondacion pòu durar pus longtemps dins d'endrechs plats dont a la possibilitat de si transformar en inondacion de zòna.
.jpg)
_en_crue.jpg)
Li submersions marini son d'inondacions temporari provocadi per la mar durant d'episòdis meteorologics ò oceanografics inabituals (tempèstas, marea, tsunami, etc.)[4][5]. An luec quora lo deferlament dei ondas passa la cresta dei acumulacions litorali. Pòu de còps engendrar de transferiments de sediments e modificar la linha dau front de mar[6][7]. Son diferenti dei transgressions marini que son de submersions duradissi après un afaissament de terrens emergits[8].
Li inondacions catastrofiqui son la consequença d'un defalhiment d'una infrastructura (rompedura d'un restanc, etc.) ò d'un fenomène natural extrème (erupcion volcanica, tsunami, rompedura d'un restanc natural, etc.). Aqueli inondacions son de còps acompanhadi per d'autri catastròfas coma de lahars e pòdon engendrar de degalhs considerables.
.jpg)
Una inondacion es la consequença d'un ensemble de factors que menan a una acumulacion d'aiga a un endrech. Li condicions meteorologiqui e lu paramètres geologics son donc sovent lu elements primordials, mas presentan una certana diversitat. Per exemple, l'aiga pòu provenir dei precipitacions, d'un tsunami, de la rompedura d'installacions umani, dei efèctes dau desgèl, etc. Dau sieu caire, la geologia pòu favorizar la formacion d'inondacions en demenissent l'evacuacion ò l'absorpcion de l'aiga. Per exemple, lo lièch d'un cors d'aiga pòu si redurre dins un passatge estrech ò lo terren pòu aver de proprietats impermeabli que limitan l'absorpcion de l'aiga. En Occitània, li zònas argiloï son ensinda reputadi per si curbir rapidament d'aiga en cas de pluèia.
Totun, li activitats umani pòdon agravar li possibilitats de formacion e lu efèctes d'una inondacion. D'efècte, lo rescaufament climatic aumenta lo niveu dei mars e l'intensitat dei fenomènes climatics extrèmes, cen que pòu agravar lei pluèias causadi per un ciclòne ò una chavana. Mas lu efèctes dei activitats umani son mai que mai importants au niveu de l'escorrement de l'aiga. Un promier ensemble d'activitats limita la circulacion de l'aiga dins lu rius. Per exemple, una mancança d'entretenença pòu permetre la formacion de restancs de brigas, cen que demenisse lo debit. Un segond ensemble, coma la betumatge dei vilas ò lo desboscament, limita l'absorpcion de l'aiga. Lòng dei litorals, la disparicion dei mangròvias a d'efèctes similars au desbocament car aquelu ecosistèmas pòdon blocar lu còps de mar e redurre lu efèctes dei tsunamis. Aquò pòu aumentar considerablament li quantitats d'aiga presenti dins una aglomeracion. La conjugason d'aquelu factors es, despí lo sègle XIX, a l'origina d'inondacions grèvi dins mai d'una region dau monde. En Occitània, foguèt lo cas dins la vau de Durença dont la disparicion dei seuvas provoquèt una tiera de catastròfas emb de debits estimats entre 5 000 e 6 000 m³/s en lo 1843, lo 1856, lo 1882 e lo 1886[9].
Li inondacions an un important poder destructor e fan part dei desastres naturals pus murtriers car un corrent d'aiga important a largament la fòrça necessària per destruir de zònas agricoli, d'infraestructuras, de construccions, de seuvas ò de releus[10]. Pòdon finda tocar de regions importanti e aver de consequenças duradissi. Per exemple, en lo 1931, lo Flume Jaune inondèt 122 000 km² de territòri chinés e tuèt entre 400 000 e 4 milions d'abitants durant la catastròfa ela mema ò durant li faminas e li epidèmias causadi per la disparicion dei recòltas e la preséncia d'aiga estagnanta[11]. D'efècte, un ensemble larg de malautias infeccioï son favorizadi per aqueli aigas coma lo colera, l'epatiti A, l'epatiti E, la gastroenteriti e divèrsi diarreas. Dins la societat modèrna, la destruccion dei rets d'aiga potabla pòu agravar aqueu risc epidemic[12].
Lo tableu aquí sota resumisse li inondacions pus grèvi de l'istòria :
| Nombre de victimas | Eveniment | Annada |
|---|---|---|
2 500 000-3 700 000 | Inondacions dau 1931 en China | 1931 |
900 000-2 000 000 | Inondacion dau Flume Jaune | 1887 |
500 000-700 000 | Inondacion dau Flume Jaune | 1938 |
Au manco 239 000 | Tifon Nina e rompedura dau restanc de Banqiao Dam | 1975 |
230 000 | Tsunami dau 2004 | 2004 |
145 000 | Inondacions dau Flume Blau | 1935 |
Au manco 100 000 | Inondacion de la Sant Feliç | 1530 |
100 000 | Inondacion dau Flume Roge | 1971 |
100 000 | Inondacion dau Flume Blau | 1911 |
Li inondacions an finda d'impactes positius. Permèton de transportar de sediments que fertilizan li tèrras ò d'aigar de zònas aridi. Lo cas pus conoissut son probablament li inondacions annuali de Nil qu'an permés l'emergença de l'Egipte antica. Mas de fenomèns similars son estats observats en Mesopotamia, dins la valada d'Indus, dins la valada de Ganges e en China. Lu organismes aqüatics profièchan egalament li inondacions per ganhar d'abitats noveus e li planas inondadi pòdon formar d'endrechs fòrça favorables a la reproduccion dei peis gràcias a la presença de quantitats importanti de nutriments. Aquò explica l'existença de populacions separadi d'una mema espècia dins de bacins idrologics diferents. Indirectament, de populacions d'auceus pòdon finda profichar la creissença dei populacions de peis.
L'informacion preventiva es la promiera estapa dau procèssus de prevencion e de proteccion dei populacions e dei bens còntra li inondacions. Lo sieu objectiu es d'informar li populacions, li autoritats e l'ensemble dei partidas interessadi dei riscs encorreguts. Aquò necessita au prealable de menar d’evaluacions precisi d'aquelu riscs. D'organizacions dedicadi son generalament encargadi de realizar e de metre a jorn aquelu estudis. Per exemple, dins la màger part d'Occitània, aquò pilha la forma dau Plan de prevencion dau risc inondacion (PPRI) qu'es definit per la lèi francesa[13]. Pi, aqueu plan es declinat dins lu autru plans que dictan l'urbanisme. Au niveu pus local, de paneus d’afichatge son sovent utilizats per informar lo public dins li zònas pus perilhoï.
Una autra condicion necessària per dispausar d'un sistèma d'informacion eficaç es finda d'aver un sistema d'alarma eficaç. Aquò demanda d'èsser en mesura de realizar de previsions meteorologiqui pron precisi per determinar li regions menaçadi. En lu país menaçats per de tsunamis, li previsions necessitan una ret de sismografes. Dins toi lu cas, cau aver un sistema d'alarma per avertir li populacions d'un perilh imminent. En lu país pus avançats, d'entraïnaments son regularament organizats per renforçar la preparacion dei populacions.
_-_2021-07-10_-_1.jpg)
Li a doi tipes d'estrategias e de mejans de lucha còntra li inondacions : preventiva e curativa. Preventivament, l'objectiu es generalament de restaurar l'escorrement dei aigas de pluèia ò li zònas d'extension naturala dei inondacions. Aquò permet de redurre lo risc de formacion d'una inondacion dins una zòna poblada ò economicament importanta. Demenir l'importància dei regions menaçadi es finda una estrategia eficaça en organizant l'implantacion umana dins de zònas non inondabli. D'exemples de tecnicas de prevencion son l'entretenança dei cors d'aiga (curatge...), la creacion de canals de derivacion e de bacins destinats a conservar un excès d'aiga, la limitacion de l'impermeabilizacion dei tèrras, l'acreissement de l'infiltracion dei aigas e la restauracion dei espacis vèrds.
Au niveu curatiu, li solucions de lucha se concentran sus lo blocatge dei aigas e sus l'evacuacion dei populacions menaçadi. Per blocar li aigas, cau installar de restancas temporari que pòdon èsser completadi per de pompas. Li pompas son finda fòrça utili per evacuar l'aiga dins li zònas inondadi. Totun, aquò non es totjorn sufisent per protegir li vilas. Ensinda, l'evacuacion dei populacions ò l'acuèlh dei refugiats es una necessitat. Per la preparar, cau dispausar d'equipaments especifics (lièchs, noiridura, etc.) e de luecs per lotjar provisoriament aqueli personas.
.JPG)
En Occitània, li a doi tipes principals d'inondacions. Lo promier s'obsèrva mai que mai dins li regions mediterraneï. D'efècte, lu relèus dei Cevenas e dei Preaups pòdon blocar li intradas maritimi umidi en provenéncia dau sud. Aquò pòu blocar li chavanas dins una region determinada e li concentrar li pluèias. La consequéncia es una montada dei aigas rapida e violenta que pòu ravatjar li valadas dei flumes costiers mediterranèus e dei ribieras de la valada de Ròse. Caracteristics de Lengadòc, de Provença e dau País Niçard, aquelu fenomènes son respectivament dichs chavanas cevenòli e chavanas mediterraneï. De còps, s'obsèrvan de fenomènes similars dins lu Pireneus, mas es pus rare. Lo segond tipe d'inondacions a luec dins lei valadas de Ròse e de Garona. Es la consequéncia d'una aumentacion dau debit d'aquelu flumes que collèctan lei aigas de bacins idrologics importants. Es possible d'observar lu dos tipes d'inondacion a la seguida emb d'episòdis mediterranèus engendrant una montada dei aigas de Ròse.
.jpg)
De traças d'inondacions son estadi observadi a la susfàcia de Mart. D'efècte, de quantitats importanti d'aiga èran probablament en circulacion sus la planeta roja durant lo Noaquian, un periòde geologic que data de 3,7 miliards d'annadas. D'aqueu temps, Mart avia probablament un cicle de l'aiga complet e desvolopat. Durant lu periòdes seguents, la quantitat d'aiga en circulacion demenissèt e lo clima venguèt pus frèi. Aquò trebolèt lo cicle de l'aiga que semblèt de s'organizar a l'entorn de cicle de formacions de glaç e de fusion rapida d'aqueli massas. Aquò engendrèt d'inondacions importanti, susceptibli de tocar de zònas fòrça estendudi. Encuèi, aquelu fenomènes an dispareissut car la preséncia duradissa d'aiga liquida a la susfàcia marciana actuala es impossibla. Totun, dins li regions eqüatoriali, d'escorrements sasoniers son estats observats per li sondas Mars Reconnaissance Orbiter, Mars Odyssey e Mars Express. Aqueu fenomène non es encara ben explicat, mas porria èstre la consequéncia d'escorrents d'aiga saumastra de quaucu mètres de larg (100 m maximom)[14].
La preséncia de liquide es finda atestada a la susfàcia de Titan, lo satellite pus important de Saturne. Aqueu liquide seria principalament compausat de metane e d'etane. Forma una ret de lacs que foguèt observada per la sonda Cassini en lo 2007. Lu mecanismes de formacion d'aquelu lacs non son conoissuts, mas l'abséncia de cratèrs d'impacte permet d'imaginar l'existéncia d'un mecanisme eficaç de renovalement de la susfàcia. Dins aqueu cas, l'existéncia de pluèias de metane es possibla, cen que porria engendrar d'inondacions a la susfàcia de Titan[15].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
