Monson

Una monson es tradicionalament definida coma un vent sasonièr cambiadís acompanhat de precipitacions ^[1], mas lo tèrme es emplegat uèi per descriure los cambiaments sasonièrs de circulacion atmosferica e de precipitacion^[2]. Los sistèmas màgers de monsons del mond son aqueles d'Africa e d'Asia-Austràlia. L'inclusion de las monsons nòrd e sud-americanas es discutida amor de sos vents parcialament cambiadisses.

Mapa dels climas mondials

Lo tèrme foguèt d'en primièr utilizat en anglés en Índia, Bangladèsh, Paquistan, e dins los païses vesins per tal de designar los grands vents sasonièrs que bufan de l'Ocean Indian e de la Mar d'Arabia dins lo sud-oèst en carrejar de pesugas casudas de pluèja dins la region^[3]. En Idrologia, se considèra qu'una casuda de pluèja es una monson quand se produtz dins una region que recep la majoritat de sas pluèjas pendent una sason particulara. Aquò daissa la possibilitat que d'autras regions del mond sián dichas region de monson^[4].

Etimologia e definicion

Monson dins la sèrra de Vindhya, al centre d'Índia

Lo mot monson ven de l'arabi mawsim (موسم «sason»). Lo mot d'origina aràbia mausam (मौसम, موسم) es tanben lo mot per «temps» en indi, ordo, e mantuna autra lenga del nòrd d'Índia^[5].

La definicion inclutz de sistèmas de vents màgers que càmbian de direccion sasonièrament.

«Fòrça monsons d'estiu an una compausanta dominanta oèst e una fòrta tendéncia ascendenta e a produire de grandas quantitats de pluèja (pr'amor de la condensacion de la vapor d'aiga dins l'aire pujant). L'intensitat e la durada, pasmens, son pas egalas cada an. Las monsons d'ivèrn per contrast an una compausanta dominanta èst e una fòrta tendéncia a divergir, davalar e causar la secada.»