From Wikipedia, the free encyclopedia
La Glèisa Ortodòxa, oficialament la Glèisa Catolica Apostolica Ortodòxa, es una branca del cristianisme preponderanta subretot en Euròpa Orientala (mai que mai en Grècia, a Chipre, en Macedònia del Nòrd, Bulgaria, Serbia, Montenegro, Romania, Moldàvia, Ucraïna, Bielorussia, Russia e Georgia) e dins lo nòrd d'Asia (Siberia). Son sèti es lo Patriarcat Ecumenic de Constantinòple, a Istambol.
La Glèisa Ortodòxa es una de las doas confessions crestianas –amb la Glèisa Catolica Romana– eissidas de la scission del cristianisme en 1054.[1] Eventualament s'utiliza las denominacions Glèisa Crestiana Ortodòxa, Glèisa Ortodòxa Orientala (sa basa istorica es dins l'èst de la Mediterranèa mai es una glèisa d'implantacion universala), o encara Glèisa dels sèt concilis. [2] Mai son nom mai tradicional formala es «Glèisa Una, Santa, Catolica e Apostolica» (aquí cau comprene "Catolica" dins son sens d'origina, çò es "generala, universala") (Ware, p. 307; la formula es contenguda dins lo Crèdo de Nicèa e se pòt utilizar pereu per designar d'autrei glèisas amb d'autrei tradicions qu'emplegan tanben aqueu crèdo dins sa liturgia).
La Glèisa Ortodòxa s'organizèt au començament, dins l'Empèri Roman, a l'entorn dei patriarcats d'Antiòquia, Jerusalèm, Constantinòple, Alexàndria e Roma, e tanben dei Glèisas que se fondèron directament a sa seguida, en inclusent de maniera non exclusiva lei Glèisas d'Armenia, Georgia, Russia, Etiopia e d'autras, sus la basa dei concilis ecumenics que se succediguèron[3].
Leis ortodòxes considèran qu'amb leis esquismas successius, l'"ortodoxia" (au sens generau dau mot) coneguèt la sortida:
Es de notar que lo protestantisme, e mai venga d'una rompedura amb lo catolicisme au sègle XVI, s'es pas unit amb l'ortodoxia.
Dempuei lo sègle XX, pasmens, lo dialòg ecumenic a permés de raprochaments parciaus deis ortodòxes amb lei miafisitas ("monofisitas"), lei protestants e lei catolics.
Lei subdivisions primàrias de la Glèisa Ortodòxa son administrativas e pas teologicas. Se fan segon de diferéncias geograficas, nacionalas e sovent lingüisticas. La glèisa primitiva construguèt sei jurisdiccions segon leis ancians districtes e país romans: ne derivan una part dei subdivisions actualas.
Lo Patriarcat Ecumenic de Constantinòble, a Istambol, es l'organisme centrau de l'organizacion de la fe ortodòxa; es establit dempuei l'Empèri Bizantin. A sa tèsta i a lo patriarca de Constantinòble qu'es lo representant de l'ortodoxia: a l'ora d'ara, es Bartomieu I de Constantinòble. Aqueu d'aquí es lo menaire legau dins un certan nombre de domenis de la Glèisa Ortodòxa, per exemple pòt consagrar leis evesques e establir de monastèris dins d'autrei districtes canonics. Ansin es eu l'evesque dirècte e lo "menaire Espiritau" dau mont Athos.
Pasmens, lo Patriarcat de Constantinòble s'acòrda amb una organizacion "conciliara" e descentralizada dins l'ensems de l'ortodoxia: consistís en divèrsei glèisas nacionalas que partejan una fe, una istòria, una tradicion e una veneracion comunas mai que se govèrnan caduna amb sei concilis e evesques pròpris: es una diferéncia importanta amb l'autoritat centralizada dau Papat dins lo catolicisme (Timothy Ware, p 23)[5].
Au quatren concili ecumenic de Calcedònia, en 441, leis evesques enoncièron lo canon XXVIII que ditz que l'evesque de la "Nòva Roma", valent a dire lo patriarca de Constantinòble, a lo meteis onor que l'evesque de Roma, lo papa, e qu'es encargat d'ordenar lei metropolitans (menaires dau clergat dins de zonas especificas) de Pònt, Asia, Tràcia e atanben leis evesques barbars[6] [7].
Aquela decision, atribuida a 150 evesques presents au concili, la Glèisa Catolica Romana la contèsta mai fins ara lei Glèisas Ortodòxas mantenon, per definicion, la comunion amb lo Patriarcat Ecumenic de Constantinòble[8][9].
A l'ora d'ara, lo sèti materiau dau Patriarcat Ecumenic se tròba dins l'immens Collègi Grèc Ortodòxe dau Fanar, a Istambol, bastit de 1881 a 1883.
Au sègle XXI, quatre patriarcats ancians deis originas rèstan intactes (Ware pp. 127, 133 & 134)[9].
Lo patriarcat de Roma, qu'existís encara tecnicament a travèrs dau papa e de Vatican, es sortit de l'ortodoxia (segon lo ponch de vista ortodòxe) dempuei lo Grand Esquisma de 1054. Se considèra pas eu meteis coma un patriarcat e donc se vei pas coma l'egau deis autrei patriarcats ancians.
Lei regions jurisdiccionalas incluson tanben d'autrei divisions autocefalas e autonòmas. Una glèisa autocefala (autocefal significa «amb sa tèsta pròpria») pòt nommar son evesque (o metropolitan) pròpri e s'autogovèrna. Una glèisa autonòma (autonòm significa «amb sa lei pròpria») receu un metropolitan o evesque qu'es consagrat (e donc nommat) per una autra jurisdiccion mai totun s'autogovèrna en granda part.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.