Los Almoads (en arabi الموحدون (al-Muwaḥḥidun), en Berbèr ⵉⵎⵡⴻⵃⵃⴷⴻⵏ (Imweḥḥden)) « que proclama l’unitat divina », o Banu Abd al-Mumin[1] (en arabi: بنو عبد المؤمن), son un movement religiós fondat al començament del sègle XII, qu'es eissit la dinastia eponima d'origina berbèra que govèrna lo Magrèb e Al Andalús entre la mitat del sègle XII e lo XIII
Lo movement religiós dels Almoads es fondat vèrs 1120 a Tinmel per Ibn Tumart, piejat per un grop de tribús masmodanas de l'Autatlàs marrocan[2], subretot de Masmodas. Ibn Tumart presica alara una reforma morala puritana e se lèva contre los Almoravids al poder a partir de son fèu de Tinmel[3].
A la mòrt d'Ibn Tumart vèrs 1130, Abd al-Mumin pren la relèva, consolida sa posicion personala e instaura un poder ereditari, se piejant suls Comias de la region de Nedroma dins l'oèst argerian e tanben los Ilalians[4]. Jos Abd al-Mumin, los Almoads capviran los Almoravids en 1147, puèi conquista lo Magrèb central ammadid, l'Ifriqiya (alara partejada dempuèi la casuda dels Zirids) e los Taifas. Alara, lo Magrèb e l'al Andalús son entièrament jos dominacion almoada a partir de 1172.
Après de la batalha de Las Navas de Tolosa en 1212, los Almoads son aflaquits e lor empèri se troceja al benefici dels reis de las Taifas dins al Andalús dels Zianids del Magrèb Central e dels Afsids, e vei l'emergéncia dels Merinids al Magrèb al-Aqsa que prenon Fès en 1244. Los Almoads, que devon alara pagar lo tribut als Merinids e contraròtlan pas pus que la region de Marraquèsh, son fin finala eliminats per aqueles en 1269.
Fondacion del movement almoad
Lo movement almoad es fondat, al començament del sègle XII, per ibn Tumart, un reformador de l’Antiatlas. S’opausant al rite malequita practicat pels Almoravids, Ibn Tumart presica le retorrn a las fonts religiosas de l’islam; format en Orient e influencia pel chiisme, reprocha a aqueles d’aver daissat l’estudi de l'Alcoran per un juridisme excessiu; denóncia tanben lor concepcion antropomorfa de Dieu, contrari al principi fondamental de l’unitat divina. Sa vertadièra originalitat foguèt dins lo metòde de difusion de sa doctrina mai que lo quita contengut. Son libre "aazou ma youtlab" (lo melhor que se pòsca cercar), constituís la referéncia explicant sa doctrina.
Depuèi los monts de l'Autatlàs, organiza una comunautas militara e religiosas a l'entorn d’un islam austèr e regde e, en 1121, se proclame mahdi (lo plan guidat, salvador esperat pels musulmans, es un òme providencial que segon los sunnits deurà combatre lp ''Dajjâl'' ("l'impostor")[5] e precedir la venguda de Jèsus o Issa).
Lo « Mèstre del Sos » reconegut en Abd al-Mumin, qu'encontra a Bejaiat (Argerie), l'òme predestinat: « La mission sus que repausa la vida de la religion triomfarà pas que per Abd al-Mumin, lo flambèl dels Almoads » Ibn Tumart, « l'Impeccable », ensenharà a son discípol preferit lo dògme de l'« unicitat » divina e le mena cap al Marròc fins a son vilatge natal d'Igli[6].
Abans sa mòrt, lo fondator aviá estat rejonh per diferentes tribús berbèrs.
Conquistas e establiment de l'empèri
Per evitar que los Almoads, l'endeman d'una desfacha, volguèsse esartar Abd al-Mumin, que demorava pasmenst un estrangièr, foguèt amagada longtemps la mòrt d'Ibn Tumart - mai de dos ans, assegura Ibn Khaldoun[7] - lo temps de preparar sa pojada al poder al sen dels Almoads[8], prenguèt lo cap d'una armada e lancèt la guèrra santa, o jihad, contra lo Magrèb almoravid. Tlemcen, Oran, Fès puèi Marraquèsh casèron en 1147. Après aver conquistat lo Sud puèi lo Nòrd de l'empèri almoravid, se dirigiguèt amb son armada cap a Tlemcen. Abd al-Mumin, après aver roïnat Tlemcen e aver fach chaplar sos abitants, auça las muralhas e invita d'autres populacions a i domorar[9] puèi se dirigiguèt cap a l'èst fins a la Tripolitània.
Lo movement almoad dotat d'una poderosa armada formada amb de tribús berbèras[10] trai Abdul-Mu'min (1130-1163) al cap d’un empèri englobant l'ensemble del Magrèb fins a la Tripolitània e l'Andalosia occidentala (presa de Còrdoa en 1148 e de Granada en 1154).
Se proclama califa, rebutant atal la sobeiranetat dels Abbassids, e impausa lo principi d'ereditat dinastica pauc abans sa mòrt.
Son filh, Abu Yaqub Yusuf (1163–1184) eissit de son union amb la filha d'una linhada de Masmoda de Tinmel[11] li succedís. Aquel darrièr e lo sieu filh, Abu Yusuf Yaqub al-Mansur chafrat « lo Victoriós » (1184–1199) e tresen califa, contunha son òbra e espandís lor autoritat a l'ensemble d'Andalosia en infligís una desfacha a Alfons VIII de Castelha a la batalha d'Alarcos en 1195. En Africa capitèron a caçar las garnisons plaçadas dins des vilas costièras pels reis normands de Sicília.
Quand los Almoads ocupèron Cadis, aguèron a lor disposicion la poderosa flòta dels Beni Maimon. Lo Berbèr Iosof, qu'aviá servit sus las naus del rei de Sicília Rogièr II, puèi aviá estat nomenat amiral per Abu Iaaqoub, aviá fach de l'esquadra del califa la primièra de la Mediterranèa. Atal Saladin demandèt, en 1190, son ajuda per arrestar los reis crestian sul camin de Siria, mas es possible que l'obtenguèt pas, que sa complicitat amb Qaraqouch èra pas facha per li tirar la benvolénça d'Abu Iaaqoub[12].
Ibn Tumart, fondator del movement Almoad, èra un berbèra nascut vèrs 1080 a Igilliz dins la tribú dels Argas, al penjal septentrional de l'Antiatlàs. Èra lo filh del cap d'aquel vilatge amghar. Abd al-Mumin Ibn Ali, son discípol, es un Zénèt, filh d'un tornejaire del vilatge de Tadjra, localitat situada al nòrd-èst de Tlemcen, près de la vila de Nedroma. Ibn Tumart foguèt caçat per la populacion de Bejaia a causa dels trebles que provocava, e se refugièt près de la Zaoia de Mellala, amassant de discípols coma Abd al-Mumin, qu'estudiava alara a Bejaia, capitala ammadida, ont èra anat cercar la sapiéncia. L'empèri almoad s'espandiguèt de la Libia actuala al nòrd de l'Espanha e aguèt per capitala Marraquèsh, o los Almoravids (Morabiton o Molethemin - « velats ») èran al poder. Los Almoads prenguèron Marraquèsh de las mans dels Almoravids en 1147, e sos defensors chaplats e tanben totes los representants de la linhada almoravida, coma lo jove emir Ishaq. Vengut mèstre de Marraquèsh, Abd al-Mumin decidèt d'auçar sus las roïnas de Dar al Ajar, la mosquèta Cotobia.
Declin e casuda de la dinastia[13]
Lo principi d'ereditat dinastica desplai als caps de tribús, los cheics. Après una sevèra desfacha près de Tunis en 1187, l'emir deu se ligar amb Saladin.
A la seguida de l'irrupcion en Berbèria Orientala dels fraires Ali e Iaia Ben Ghania, descendents dels Almoravids qu'Abd el-Moumin aviá despossedits après aver passat l'Argeria en venceires. Los dos fraires s'èran talhat un principat dins lo Djerid, Ali foguèt tuat, mas son fraire Iaia comença la conquista del centre e del nòrd de l'Ifriqiya. Capita a prene Mahdia, Cairoan e Tunis en 1202, fasen prisonièrs lo gvenaire almoad e enfants. Ben Ghania pilha las vilas, sos jardins e sos animals.
Dins aquela situacion plena de perilhs, lo califa Al Nacir, que regnava a Marraquèsh s'anèt a la reconquista de l'Ifriqya. Dintrèt, en febrièr de 1206, a Tunis abandonada per l'enemic e i demorèt un an per restablir l'autoritat almoada sus l'ensemble del territòri. Abnas de tornar confièt lo govèrn de la província a un dels sieus fidèls luòctenents, Abdel Oaid Abu Afs el Hentati (forma arabizada del nom berbèr Faska u-Mzal Inti).
Lo nòu govèrn aviá estat investit dels podes mai espandits: recrutava de tropas que li èran necessari per la patz e per la guèrra, nomenèt los fonctionaris de l'Estat, los cadis. Foguèt un cap intelligent e energic. Après sa mòrt, son filh Abu Zakariya li succedís en 1228.
Los Estats crestians d'Espanha (Castelha, Leon, Aragon e Navarra) e del Portugal s'organiza per la Reconquista, infligisson a El-Nasir la desfacha de Las Navas de Tolosa (16 de julhet de 1212).
Al Magrèb, de las dinastias localas s'impausan. En 1229, un an après sa nominacion, Abo Zakariya se proclamèt independent del califa de Marraquèsh jol pretèxte qu'aquel aviá causit lo sunnisme, instaurant la dinastia hafsida. Los Abdalwadids, governaires del Magrèb central al nom dels Almoads, se proclaman tanben independents en 1239. o encara los Merinids que prenon en 1244 de Meknès dins lo Magrèb occidental.
Al meteis temps, la Reconquista progressa fòrça. Còrdoa, la vila simbòl de l'islam espanhòl, tcai en 1236, Valéncia en 1238, Sevilha en 1248. Sol l'emirat de Grenada demora, governat per la dinastia dels Nasrids.
Al Magrèb al-Aqsa, los Merinids, prenon Fès e Meknès en 1244 e impausan lor sobeiranetat als Almoads que contraròtlan pas pus que Marraquèsh. En 1269, los Merinids dintran a Marraquèsh e destituisson lo darrièr Califa, Abu al-Ula al-Wathiq Idris, la dinastia almoada es acabada.
En arquitectura produch fòrça caps d'òbra coma tres mosquetas pro remarcablas per la similitud de lor minaret (basa carrada e decoracion) que se nomena las tres sòrres: la Giralda de Sevilha, la Cotobia de Marraquèsh e le minaret inacabat de la mosqueta Assan à Rabat.
Persecucions religiosas
"Los Almoads van subte cambiar las condicions de vida dels dhimmis josieus e crestians[14]", los forçant a se convertir, en infraccion, segon Michel Abitbol, amb la tradicion musulmana, qu'aviá fins ara reservat a las "gents del Libre" un estatut particular. De milièrs de josieus e de crestians se convetiguèron contra se a l'islam; de milièrs d'autres fugiguèron; fòrça foguèron tuats, en Africa del Nòrd coma en Espanha[15].
Dins Al Andalús, lo sègle XII es considerat coma la fin de l'edat d'aur de la cultura josièva dins la peninsula Iberica.
Selon Adnan Husain, l'aveniment del radicalisme austèra portat pels Almoads es viscut coma una catastròfa en mai pels josieus e crestians, tanben, en Espanha, pel musulmans d'Al Andalús[16].
Autodafés dels libres e persecucions contra los sabents
Las universitats rebutan las coneissenças de la Grècia e la Roma antica e tanben l'ensenhament de filosòfs coma Averroès que los Almoads faguèron brutlar las òbras per las plaças, après aver enebit la filosofia e lo recors a la rason. Mai d'uns grands filosòfs de totas religions foguèron persecutadas jos aquela dinastia. Averroès, filosòf musulman, e Maimonides, filosòf josieu, son los mai coneguts. Averroès foguèt acusat d'eretgia e exiliat pendent un an e mièg (abans d'èsser de nòu cridat al Marròc). Per èsser pas constrench d'abjurar sa religion, Maimonides deguèt emigrar definitiaement; se refugia en Egipte a la cort de Saladin, rei musulman dubèrt e tolerant.
A l'epòca dels Almoads, los musulmans, qu'avián estat los primièrs d'organizar las formas de lor comèrci segon las necessitats del trafec internacional, avián perfeccionat los metòdes, que los crestians s'inspirèron. Malgrat las diferéncias de religion e lo desvolopament de la corsa, que lo contraròtle escapava als sobeirans africans, los rapòrts e escambis entre crestians e musulmans acaban pas de se desvolopar. Lo Grand Magrèb trafica pas sonque amb l'Espanha. Tunis, Bejaia, Constantina, Tlemcen, Ceuta escambiavan de mèrças amb Pisa, Gènoa, Venècia, Marselha[17].
- 1121 : Ibn Tumart s'installa a Tinmel dins l'Autatlàs al sud de Marraquèsh, amb sos fidèes « Almoads », Al-Mowahidoun, tenents de l’unicitat de Dieu.
- 1129 : Abdul-Mumin venç dabans Aghmat las tropas almoravidas qu'esejavan de prene Tinmel e los rebuta fins a Marraquèsh.
- 1130 : Ibn Tumart morís, e 3 ans mai tard son discípol Abdul-Mumin se proclama « califa » e imam dels Almoads.
- 1140 : Los Almoads prenon d'oasis del sud puèi de Taza, s'encalan dabant Ceuta mas prenon pauc après Melilla e Alhucemas. La dinastia fondamentalista de l’islam dels Almoads daissarà pas als Josieus que la causida entre la conversion e la mòrt.
- 1145 : Victorioses debant Tlemcen, segonda capitala dels Almoravids, los Almoads percaçan l’Almoravid Tachfin Ben Ali fins a Oran ont es tuat. Oran, Tlemcen, Ojda e Meknès cason en seguida, tot coma Fès que la garnison almoravida es chaplada. Salat e Ceuta se someton. Los Almoads destuson las principalas comunautats josievas d’Al Adalús. Los Josieus son constrench d’adoptar l’islam e pòdon practicar lo judaïsme a l'amagat, se nmenarà enseguisa los Anoussim.
- 1147 : Abdul-Mumin pren Marraquèsh, e torna prene al Andalús, la dinastia dels Almohads succedís a aquela dels Almoravids. Construccion de la mosqueta Cotobia.
- 1152 : Abdul-Mumin comença la conquista del Magrèb oriental ont vòl escartar la menaça dels nomads arabs ilalians. Bejaia, es tanben conquerida.
- 1157 : Las Almoadas tornan prene Almeria als cestians
- 1159 : Novèla campanha d’Abdul-Mumin dins l’èst del Magrèb. Tunis, Sfax et Trípol son presas e la garnison normanda de Mehdiya se retira en Siciília e conquista de l'Ifriqya, los Almoads unisson lo Magrèb.
- 1160 : Abdul-Mumin passa l'estrech de Gibartar e lo fa fortifcar. Un dels sièus luòctenent venç los Castelhans près de Badajoz.
- 1163 : Abdul-Mumin morís a Salé, son filh Abu Iaqub Iusuf es proclamat emir.
- 1163 : Los Almoads unifican le Magrèb; Sevilha ven la capitale d’al Andalús.
- 1177 : Alfons VIII de Castelha pren Cuenca. L’an seguent, lo rei de Portugal fa una incursion fins a Sevilha. La permanéncia de la menaça crestiana mena los Almoads a tornar a l’ofensiva.
- 1181 : Victòria almoada sus la flòta crestiana (Lisbona), Évora es de nòu presa pels Almoads.
- 1184 : Abu Yaqub Yusuf es mortalament nafrat al combat debant la vila portuguesa de Santarém. Son filh Abu Yusuf Yaqub al-Mansur li succedís coma califa Almoad.
- 1184 : Construccion de la Giralda de Sevilha.
- 1195 : Los Almoads son victorioses de las tropas crestianas d’Alfons VIII de Castielha a l'eissida de la batalha d'Alarcos mas Toledo resistí a totes los assalts.
- 1196: Construccion de la Torre Hassan a Rabat.
- 1199: Abu Yusuf Yaqub al-Mansur morís, son filh Muhammad an-Nasir li succedís.
- 1202: Victòria dels Almoads contra los Almoravids a Tunis, las Balearas son tanben conqueridas, la « patz almoada » regne de Sevilha al Sud marrocan e de l’Atlantic a Tunis.
- 1212: La victòria de las tropas crestianas ligadas de Castelha, Aragon e Navarra sus las fòrças almoadas a la batalha de Las Navas de Tolosa decidís de l’eissida de la Reconquista e anóncia la fin d’al Andalús.
- 1213: Muhammad an-Nasir morí dins d'escasenças escuras, son filh Yusuf al-Mustansir li succedís a l'edat de 16 ans. Sens d’autoritat, Yusuf al-Mustansir daissa l’Empèri almaoad plan fèble a sa mòrt en 1223.
- 1223: Yusuf al-Mustansir mòrt, son filh Abd al-Wahid al-Makhlu li succedís, mas morís escanat ongan.
- 1223: Abu Muhammad al-Adil es cauit coma califa almoad après de l'assassinat d'Abd al-Wahid al-Makhlu.
- 1227: Abu Muhammad al-Adil morís negat dins un bacin del palais. Dos pretendents li succediguèron, Iaia al-Mutasim, filh de Muhammad an-Nasir e sostengut pels cheics de Marraquèsh e son rival, Idris al-Mamun, sostengut pel sobeiran crestian Ferrand III de Castelha.
- 1229: Iaia al-Mutasim, califa almoad a Marraquèsh morís.
- 1233: Son rival, Idris al-Mamun morí sul camin de retorn cap a Marraquèsh.
- 1233: Abu Muhammad ar-Rachid Abd al-Wahid succedís a son paire Idris al-Mamûn, torna prene Marraquèsh, caça de Fès los rebèls Beni Mari (Merinids, nomads zenèts venguts de l'Èst) mas las revòltas localas se multiplican.
- 1235: los Zianids se desclaran independants e fan de Tlemcen lor capitala. Le Magrèb central se desliga de l'autoritat Almoada.
- 1236: Còrdoa, la vila simbòl de l'islam espanhòl se rend a Ferrand III de Castelha.
- 1236: Lo governaire d’Ifriqiya, Abu Zacharia, se declara independent e fonda la dinastia dels Hafsids.
- 1238: Pèrda de Valéncia.
- 1242: Abu Muhammad ar-Rachid Abd al-Wahid morís, son fraire Abu al-Hasan as-Said al-Mutadid li succedís. Restablís l’autoritat almoada sul Marròc, escarta del Magrèb central los Hafsids de Tunis.
- 1245: Los Merinids començan la conquista del Marròc septentrional e fan Fès lor capitala, menats per Abu Iaia ben Abd al-Haqq que, ocupant tanben los oasis saharianas, isola Marraquèsh e trenca sas relacions comercialas amb lo Sud.
- 1246: Presa de las províncias espanhòlas de Jaén e Arjona pel rei de Ferrand III de Castelha.
- 1248: Presa de Sevilha pel rei Ferrand III de Castelha venent acabar la « Granda Reconquista », ja començada amb presa de Còrdoa en 1236 e de Valéncia en 1238.
- 1248: Pres dins une embuscada, Abu al-Hasan as-Said al-Mutadid es tuat. Son successor, Abu Hafs Umar al-Murtada, un rèire felen d'Abu Iusuf Iaqub al-Mansar regna pas pus que sus Marraquèsh e sa region e paga lo tribut als Merinids.
- 1266: Abu Hafs Umar al-Murtada es capvirat e tuat per son cosin Abu al-Ula al-Wathiq Idris, e se proclama califa.
- 1269: Presa de Marraquèsh pel Merinid Abo Iossef Iacob e casuda de l'Empèri almohad.
- 1276: Presa Tinmel pel Merinid Abo Iossef Iacob, que chapla los darrièrs almoads.
Lista dels califas almoads 1147–1269
- 1147–1163 : Abdul-Mumin (primièr califa de la dinastia)
- 1163–1184 : Abu Iaqub Iusuf
- 1184–1199 : Abu Iusuf Iaqub al-Mansur
- 1199–1213 : Muhammad an-Nasir
- 1213–1223 : Iusuf al-Mustansir
- 1223-1223 : Abd al-Wahid al-Makhlu
- 1223–1227 : Abu Muhammad al-Adil
- 1227–1229 : Iaia al-Mutasim (primièr pretendent a la succession, filh de Muhammad an-Nasir e sostengut pels cheics de Marraquèsh)
- 1227–1233 : Abu al-Ala Idris al-Mamun (segond pretendent a la succession, sostengut pel sobeiran crestian Ferrand III de Castelha).
- 1233–1242 : Abu Muhammad Abd al-Wahid ar-Rachid
- 1242–1248 : Abu al-Hasan as-Said al-Mutadid
- 1248–1266 : Abu Hafs Umar al-Murtada
- 1266–1269 : Abu al-Ula al-Wathiq Idris
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
