Russisk er eit av dei indo-europeiske språka, på den slaviske språkgreina saman med mellom andre polsk, ukrainsk, tsjekkisk, slovakisk, bulgarsk, slovensk og serbo-kroatisk. I lag med ukrainsk og belarusisk utgjer russisk dei tre austslaviske språka. Russisk er det mest utbreidde slaviske språket. Nyare overslag for russisktalande varierer mellom 145 og 160 millionar menneske.
- For andre tydingar av oppslagsordet, sjå Russisk (fleirtyding).
| Russisk русский язык, russkij jazyk | ||
| Klassifisering | Indo-europeisk Slavisk Austslavisk Russisk | |
| Talarar | russarar | |
| Bruk | ||
| Tala i | Russland og til ein viss grad dei tidlegare sovjetiske statane. | |
| Russisktalande i alt | 145 031 000[1] | |
| Rangering | 8. plass | |
| Skriftsystem | Kyrillisk | |
| Offisiell status | ||
| Offisielt språk i | Russland, Belarus, Kasakhstan, Kirgisistan, Abkhasia (Georgia) | |
| Normert av | Det russiske språkinstituttet | |
| Språkkodar | ||
| ISO 639-1 | ru | |
| ISO 639-2 | rus | |
| ISO 639-3 | rus | |
Ortografi
Russisk språk blir skrive med kyrilliske bokstavar,
Utbreiing
Russisk blir tala i Russland og av etniske russarar og andre russiskspråklege (ukrainarar, belarusarar, polakkar, jødar, tatarar og andre som nyttar russisk) i andre tidlegare delar av Sovjetunionen og/eller Tsar-Russland. Tilhøva i grannelanda Belarus og i Ukraina er særskilt forvite å fylgja med på sidan ukrainsk, belarusisk og russisk er nærskylde aust-slaviske grannespråk med mykje felles historie. I Belarus er russisk det dominerande språket, òg mellom etniske belarusarar. Ukraina har russisktalande i heile landet, men færrast i vestre og eit tyngdepunkt i austre helvta av landet. Her er det òg flest etniske russarar. Alt i alt skal Ukraina ha 17,3 % etniske russarar, og mellom 29,6 % og 43-46 % russiskspråklege.
I tillegg til Russland har russisk òg offisiell status i Belarus, Kasakhstan, Kirgisistan, den autonome republikken Krim i Ukraina og i den ikkje godkjende utbrytarrepublikken Transnistria i Moldova. Russisk er eit av dei seks offisielle språka i Dei sameinte nasjonane (SN).
Om russisk skal få offisiell status er eit splittande spørsmål i ukrainsk politikk. Sameleis i Latvia (med 41 % russiskspråklege).
I Noreg blir det undervist i russisk som andre framandspråk på eit fåtal vidaregåande skular. Universiteta i Bergen, Oslo, Tromsø og Trondheim og høgskulen i Finnmark underviser i russisk språk.
Grammatikk
Fonologi
Russisk har seks vokalar, som vist i tabellen nedanfor. Det er det klassiske femvokalsystemet i, e, a, o, u, pluss ein lukka midtre urunda vokal, som blir skrive ы.
| fremre | midtre | bakre | |
|---|---|---|---|
| lukka | i | ɨ | u |
| halvopen | e | o | |
| open | a |
Russiske konsonantar:
| bilabial | labio- dental |
alveolar | post- alveolar |
palatal | velar | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Plosivar | p b | t d | k g | |||
| Affrikatar | ts | tʲʃʲ | ||||
| Nasalar | m | n | ||||
| Vibrantar | r | |||||
| Frikativar | f v | s z | ʃ ʒ | x | ||
| Approksimantar | j | |||||
| Lateralar | l |
Morfologi
Russisk har, til indoeuropeisk språk å vere, ein relativt konservativ morfologi. Substantiva og dei andre nominale ordklassene blir bøygd i seks kasus, verba i person og tal. Spesielt for russiske verb er grammatikaliseringa av perfektivitet: Kvart verb er eigentleg eit par av to ulike verb, der det eine blir brukt til å referere til avslutta og det andre til uavslutta handlingar.
Dialektar
I den europeiske delen av Russland finst det tre store regionale dialektgrupper: nord-, mellom- og sørrussisk. Desse regionale gruppene kan så vidare delast inn i meir lokale dialektar. I høve til dei store avstandane i Russland er det etter måten mindre variasjon enn i mange andre europeiske land, men nokre dialektar er likevel så forskjellige at det er vanskeleg å forstå einannan.
Nordrussisk
Nordrussisk kan avgrensast av ei nordaustleg linje frå Ladogasjøen via Novgorod og Jaroslavl til Josjkar-Ola. Denne dialekten har ein klar uttale og ustemt «o» (оканье – okanje), guttural «g» og ein hard «t». Dei nordrussiske dialektane kan grovt klassifiserast etter geografisk område:
Mellomrussisk
Mellomrussisk vert tala i eit område som ligg mellom Sankt Petersburg, Novgorod, Jaroslavl og Tsjeboksary i nord, til Velikije Luki, Moskva og Penza i sør. Men det er ikkje skarpe grenser og dette området er farga både av nord- og sørrussisk. I vest finn ein ustemt «o». Mellomrussisk vert ofte delt i fyljande geografiske dialektar:
Sørrussisk
Sørrussisk vert tala i områda sør for Velikije Luki, Rjazan og Tambov. Her vert ustemt «o» uttala som «a», dei har frikativ-«g» og blaut «t». Sørrussisk vert delt i dei geografiske dialektane:
Kjelder
Bibliografi
Sjå òg
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
