Toermalijn
groep van mineralen Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
groep van mineralen Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Toermalijn of Tourmalijn is een groep van mineralen. Het zijn allemaal cyclosilicaten. De toermalijnen hebben een overeenkomstige molecuulformule:
| Toermalijn | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Mineraal | ||||
| Chemische formule | AX3Y6(BO3)3 Si6O18(O, OH, F)4 | |||
| Streepkleur | wit | |||
| Hardheid | 7 - 7,5 | |||
| Gemiddelde dichtheid | 3,31 kg/l | |||
| Glans | glasglans | |||
| Opaciteit | doorschijnend tot opaak | |||
| Breuk | ruw, klein schelpvormig, bros | |||
| Splijting | onduidelijk | |||
| Kristaloptiek | ||||
| Kristalstelsel | trigonaal | |||
| Kristalvlakken | trigonaal langgerekt met driehoekige doorsnede en afgeronde zijden, duidelijk lengtestreping | |||
| Brekingsindices | 1,614 - 1,666 | |||
| Dubbele breking | -0,017 tot -0.032 | |||
| Pleochroïsme | rode t.duidelijk; rood; bruine t.duidelijk; donkerbruin, lichtbruin; groene t. sterk; donkergroen, lichtgroen; blauwe t.sterk; donkerblauw, lichtblauw | |||
| Overige eigenschappen | ||||
| Veredeling | bestralen, verhitten | |||
| Bijzondere kenmerken | piëzo-elektrisch en pleochroïsch | |||
| Lijst van mineralen | ||||
| ||||
De A kan calcium of natrium zijn, de X kan aluminium, ijzer, lithium of magnesium zijn en de Y is normaal gesproken aluminium, maar kan ook chroom of ijzer zijn. Op de positie van A kan kalium voorkomen, mangaan kan in X voorkomen en vanadium kan in Y worden aangetroffen, maar deze elementen komen niet vaak voor in de molecuulformule van de toermalijngroep.
Hoewel toermalijn al in de oudheid bekend was in het gebied om de Middellandse Zee, werd het pas in 1703 door Hollanders vanuit Sri Lanka ingevoerd in West-Europa. Zij noemden de nieuwe edelsteen met een Singalees woord Turmali, wat zoveel betekent als 'steen met gemengde kleuren'. Er werden van oudsher rubellieten, of roze toermalijn, door kunstenaars als edelstenen gebruikt, die voor hun een amulet waren omdat ze hun creativiteit zouden vergroten.
Alle toermalijnen zijn een cyclosilicaat en hebben een trigonaal kristalstelsel. Ze zijn pleochroïsch, wat betekent dat het kristal donkerder van kleur is gezien langs de langste as van het kristal, dan gezien loodrecht op die as. Toermalijnen zijn piëzo-elektrisch, als een kristal wordt verhit of samengedrukt, ontstaat er een elektrisch potentiaalverschil tussen de beide kanten van het kristal en als er een elektrische potentiaal op het kristal wordt gezet, vibreert het.
De vier bekendste en meest voorkomende toermalijnmineralen hebben verschillende kleuren en hebben een verschillende opaciteit. Zo is elbaiet doorzichtig en is het een waardevolle edelsteen. Schorl, waar veel ijzer in zit, komt van de toermalijnen het meest voor en is zwart en opaak. Het wordt vooral in pegmatieten gevormd, de ganggesteenten van magma dat heel langzaam afkoelt. De twee andere toermalijnen die regelmatig voorkomen zijn draviet en uviet. Draviet is doorgaans bruin doorschijnend en kan erg groot worden. Uviet is groen doorschijnend tot opaak.
Toermalijn komt voor in de zandfractie uit het Kwartair van het sediment in Nederlandse rivieren. Het is onder andere een kenmerkend bestanddeel van Maaszanden. In de zware-mineraalanalyse zoals dat in Nederland bij de Rijks Geologische Dienst gedurende de tweede helft van de twintigste eeuw plaatsvond, wordt het mineraal ingedeeld bij de zogenoemde stabiele groep.[1]
Toermalijn komt in pegmatieten, metamorfieten en magmatieten voor en in alluviale afzettingen.
Naar de kleur worden in de handel de volgende variëteiten onderscheiden:
Tegenwoordig gebruikt men in plaats van de variëteitsnamen steeds vaker een kleuraanduiding, bijvoorbeeld gele en roze toermalijn.
Toermalijnen worden in de mineralogie op basis van hun chemische samenstelling onderscheiden. Er komen de volgende namen voor:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
