Pianosonate nr. 5 (Beethoven)

De pianosonate nr. 5, opus 10 no. 1 is een driedelig werk van Ludwig van Beethoven en maakt deel uit van de 32 pianosonates die gedurende zijn leven heeft geschreven. Het is opgedragen aan gravin Anna Margarete von Browne, over wie verder weinig bekend is. Het werk is een compositie uit Beethovens eerste periode en kan als zodanig als een voorloper van de meer bekende werken in c mineur worden beschouwd zoals de Pathetique, en de vijfde symfonie qua energieke nervositeit.

Pianosonate nr. 5
Componist	Ludwig van Beethoven
Soort compositie	pianosonate
Gecomponeerd voor	pianoforte
Toonsoort	c mineur
Opusnummer	10 n°1
Compositiedatum	1796/98
Opgedragen aan	Gravin Anna Margarete von Browne
Duur	ca. 15'
Vorige werk	Pianosonate nr. 4 (Beethoven)
Volgende werk	Pianosonate nr. 6 (Beethoven)
Oeuvre	Oeuvre van Ludwig van Beethoven
Portaal    Klassieke muziek

Delen

• Molto allegro e con brio. Het eerste deel is in driekwartsmaat en in C mineur, hoewel door de vele incidentele verhogingen, verlagingen en herstellingen sommige passages een majeur karakter krijgen. Zo is bijvoorbeeld de herhaling van het mineure openingsthema in de 106e maat (de herhaling meegerekend: 212e maat) voor het gehoor een omwerking naar C majeur, terwijl 13 maten later de verlagingen weer hun intrede doen. Het deel is als geheel, al vanaf het begin, een dynamische compositie met grote contrasten, waarin grote akkoorden en felle, subiete frasen naar hoge staccato-klanken worden opgeheven door kalme en bescheiden overgangen naar lagere, langere rustakkoorden. Sommige passages zijn lyrisch of zelfs frivool, terwijl andere onrustig of zelfs naargeestig zijn. De baslijnen hebben zonder meer de meeste dynamiek en verklanken de onrustige stemming die pas in het derde deel van de sonate weer zal terugkeren.
• Adagio molto. Het tweede deel is in tweekwartsmaat en in As majeur. Bijna het gehele deel is lyrisch, rustig en gelijkmatig. De eerste 28 maten zou men zelfs "voortkabbelend" kunnen noemen, terwijl de daaropvolgende maten slechts verschillen door enkele vlugge septolen en andere ritmische complexiteiten. Halverwege wordt de kabbelende structuur alleen doorbroken door de toepassing van triolen in enkele passages.
• Finale, prestissimo. Het derde deel is in 2/2 geschreven en in C mineur. Het is zonder meer, technisch beschouwd, het moeilijkste voor de uitvoerende musicus. Niet alleen vergen de vlugge en lange zinnen ervaring, maar ook de opbouw van de compositie -afwisselende tempi, grote toonsprongen- vereist training en inzicht. Op het eerste gehoor maakt de compositie een stormachtige indruk, hoewel de nervositeit naar het einde toe afvlakt en de slottonen in vergelijking met de rest van het deel rustig en kalm zijn.

Externe links

• Opname door Paavali Jumppanen, piano^{[dode link]} van het Isabella Stewart Gardner Museum
• Voor een 'public domain' opname van deze compositie, zie Musopen

Pianosonates uit het oeuvre van Ludwig van Beethoven

1. f, opus 2-1
2. A, opus 2-2
3. C, opus 2-3
4. Es, opus 7 (Grand Sonata)
5. c, opus 10-1
6. F, opus 10-2
7. D, opus 10-3
8. c, opus 13 (Pathétique)
9. E, opus 14-1

10. G, opus 14-2
11. Bes, opus 22
12. As, opus 26 (Dodenmars)
13. Es, opus 27-1 (Quasi una fantasia)
14. cis, opus 27-2 (Mondschein)
15. D, opus 28 (Pastorale)
16. G, opus 31-1

17. d, opus 31-2 (Sturm)
18. Es, opus 31-3
19. g, opus 49-1
20. G, opus 49-2
21. C, opus 53 (Waldstein)
22. F, opus 54
23. f, opus 57 (Appassionata)
24. Fis, opus 78 (À Thérèse)

25. G, opus 79
26. Es, opus 81a (Les adieux)
27. e, opus 90
28. A, opus 101
29. Bes, opus 106 (Hammerklavier)
30. E, opus 109
31. As, opus 110
32. c, opus 111