Paleis Lange Voorhout

Het Paleis Lange Voorhout is een voormalig stadspaleis aan het Lange Voorhout in de Nederlandse stad Den Haag.

Paleis Lange Voorhout
Locatie
Locatie	Lange Voorhout 74
Coördinaten	52° 5′ NB, 4° 19′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	paleis
Huidig gebruik	museum Escher in Het Paleis
Start bouw	1760
Bouw gereed	1764
Verbouwing	1991-1992
Architectuur
Bouwstijl	Lodewijk XV-stijl
Bouwinfo
Architect	Pieter de Swart
Eigenaar	gemeente Den Haag
Erkenning
Monumentstatus	rijksmonument
Monumentnummer	17723
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

Prinsjesdag 1959: koningin Juliana, prinses Irene en prins Bernhard op het balkon van Paleis Lange Voorhout

Geschiedenis

Het Paleis Lange Voorhout is in 1764 gebouwd door Pieter de Swart voor Anthony Patras, gedeputeerde van Friesland en burgemeester van Sloten. Patras overleed kort na de oplevering van het huis ('Huize Patras'), waarna het in handen van de koopmansfamilie Hope kwam. In 1811 verbleven de Franse keizer Napoleon Bonaparte en zijn vrouw Marie Louise van Oostenrijk twee dagen in het huis tijdens een officieel bezoek aan Den Haag. De toenmalige eigenaar, de bankier Archibald Hope, was lid van de Haagse municipale raad en had het daartoe ter beschikking gesteld aan het stadsbestuur.^[1][2][3][4]

In 1845 werd het huis door koning Willem II voor één miljoen gulden gekocht van Johan Gijsbert baron Verstolk van Zoelen en werd het een koninklijk paleis. De koopsom hoefde pas vanaf februari 1847 betaald te worden, in vijf termijnen. Naderhand kreeg het pand pas de naam Paleis Lange Voorhout.^[5] Willems jongste zoon prins Hendrik heeft er gewoond en na zijn dood kwam het in eigendom van zijn zuster prinses Sophie, gehuwd met groothertog Karel Alexander van Saksen-Weimar-Eisenach. Koningin-regentes Emma heeft het aan het einde van haar tweede regentschap van de groothertogin gekocht en verbleef 's winters in het paleis. Ook koningin Wilhelmina heeft het paleis na haar abdicatie als winterpaleis benut. Het hofpersoneel woonde in die tijd deels op de derde (kap-) verdieping van het paleis, die in opdracht van koningin Emma was verbouwd tot personeelsvertrekken. Het overige deel vond een onderkomen in de bovenste etage van het naastgelegen Russenhuis, dat via een doorbraak op de hoogste verdieping met het paleis was verbonden.

Tijdens de regeerperiode van koningin Juliana was het paleis het begin- en het eindpunt van de stoet op Prinsjesdag en diende het als werkpaleis. Ook koningin Beatrix heeft de locatie nog gebruikt als werkpaleis, tot het moment dat Paleis Noordeinde in 1984 geschikt was gemaakt als werkpaleis.^[6]

Culturele bestemming

Prinses Juliana verkocht het paleis in 1990 aan de gemeente Den Haag.^{[7][8][9][10]} Aan deze verkoop werd de belangrijke voorwaarde verbonden dat het gebruikt moet worden voor culturele activiteiten. Het paleis bleek in vervallen toestand; zo was er geen verwarming en het dak moest worden vernieuwd. Daarnaast moesten er voorzieningen worden aangebracht in verband met brandveiligheid, zoals een brandtrap en vluchtwegen. Omdat het budget niet al te ruim was, zouden sommige zaken niet meteen kunnen worden gerealiseerd. Zo bleef aanvankelijk een luchtvochtigheidsinstallatie achterwege.^[11]

In de winter van 1991/1992 vond de intensieve verbouwing plaats. De salon van koningin Emma werd in zijn geheel overgebracht naar Paleis Het Loo, slechts de originele betimmeringen bleven behouden. De toenmalig directeur van het Haags Gemeentemuseum, Rudi Fuchs, kreeg voor de inrichting veel vrijheid. Hij liet de Amerikaanse kunstenaar Donald Judd patronen voor de nieuwe parketvloeren ontwerpen.^[12] Tevens liet hij 18e- en 19e-eeuwse ruimten, op plaatsen waar wandbespanningen hadden gezeten, verven met harde kleuren, waaronder marineblauw, hardrood, citroengeel en grasgroen.^[13] Fuchs liet ontwerper Walter Nikkels enkele ruimten inrichten, waaronder de museumwinkel, publieksruimten en de ruimte waar de kaartverkoop plaatsvindt.^[14] In de achtertuin liet Fuchs drie grote beelden van André Volten plaatsen.^[15] De vervallen gebeeldhouwde engelfiguren in de fronton op de voorgevel, werden wegens geldgebrek niet vervangen door nieuwe gebeeldhouwde beelden, maar door kunststof afgietsels.^[13]

Sinds 1992 is het paleis in gebruik als museum. Aanvankelijk waren er wisselende tentoonstellingen, maar sinds 2002 is er het museum Escher in Het Paleis gevestigd, gewijd aan de grafische kunst van M.C. Escher.

Galerij

• 
  Eisenhower bij de ingang van Paleis Lange Voorhout, met op de rug gezien prins Bernhard, 6 oktober 1945 (Nationaal Archief)
• 
  Kabinetscrisis. Koningin Juliana verlaat het Paleis na besprekingen met politici, 20 mei 1955 (Nationaal Archief)
• 
  Opening Staten-Generaal, aankomst bij Paleis Lange Voorhout, 15 september 1964 (Nationaal Archief)
• 
  VVD-fractieleider Hans Wiegel bij Paleis Lange Voorhout tijdens de kabinetsformatie door koningin Juliana, 5 november 1977 (Nationaal Archief)
• 
  Prinses Juliana, de voorzitster van het Europees parlement Simone Veil en koningin Beatrix in Paleis Lange Voorhout, 30 september 1980 (Nationaal Archief)
• 
  Joop den Uyl bij de ingang van Paleis Lange Voorhout, tijdens de kabinetsformatie door koningin Beatrix, 29 mei 1981 (Nationaal Archief)
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Bronnen, noten en/of referenties

---

Bronnen

• Thera Coppens, Hortense: de vergeten koningin van Holland, Meulenhoff Boekerij B.V., 2015, ISBN 9789402304596

Verwijzingen:

1. Gemeente Den Haag, 's-Gravenhage: maandblad der gemeente 's-Gravenhage, Volume 15, 1960
2. Alain Chappet, Roger Martin, Alain Pigeard, Le Guide Napoléon: 4 000 lieux de mémoire pour revivre l'épopée, pagina 593, Uitgeverij Editions Tallandier, 2005, ISBN 9782847342468
3. Trudy van der Wees, Emma's winterpaleis wordt museum, Haagse Courant, 24 oktober 1992
4. Dr. H.E. van Gelder, De Regeering van 's Gravenhage 1795-1851, Jaarboek Die Haghe, pagina 246, Uitgeverij Mouton & Co, Den Haag, 1908
5. Woelderink, Bernard (2010) Geschiedenis van de Thesaurie. Twee eeuwen Thesaurie en thesauriers van het Huis Oranje-Nassau, 1775-1975, p. 70
6. Geschiedenis van Paleis Lange Voorhout op de website van museum Escher in het Paleis
7. Gemeente koopt paleis aan Lange Voorhout, NRC Handelsblad, 10 januari 1990
8. Beeldende kunst, Tijdschrift Ons Erfdeel, Jaargang 36, Nummer 2, 1993, pag. 289-290
9. Paleis Lange Voorhout wordt deel van het Haags Gemeentemuseum, De Telegraaf, 11 januari 1990
10. Te weinig geld opknapbeurt Haagse paleis, De Telegraaf, 19 oktober 1991
11. Danny Verbaan, Geldgebrek overschaduwt opknappen van Paleis Voorhout, Haagsche Courant, 1991
12. Kunstzinnige parketvloeren in museum Paleis Lange Voorhout, in: Stedenbouw en Architectuur, 9e jaargang, nr. 6, 1992
13. Herman Rosenberg, Schraperige restauratie geeft koninklijk krot nieuwe allure, Haagsche Courant/Het Binnenhof, 24-10-1992
14. Ella Reitsma, Rudi Fuchs verbouwt Juliana's werkpaleisje, Vrij Nederland, 1992
15. M.R. Ziegler, Paleis Lange Voorhout werd Prachtig museum, De Telegraaf, 27-01-1992

Mediabestanden

Zie de categorie Paleis Lange Voorhout van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Nederlands koninklijk paleis

Huidig paleis:	Paleis Huis ten Bosch · Paleis Noordeinde · Paleis op de Dam
Woning van het Koninklijk Huis:	Villa Eikenhorst · Noordeinde 66 · Huis Het Loo · Kasteel Het Oude Loo · Drakensteyn
Voormalig koninklijk paleis:	Bronbeek · Huis Huguetan · Paleis Kneuterdijk · Paleis Lange Voorhout · Paleis van Lodewijk Napoleon (Utrecht) · Paleis Het Loo · Oranje Nassau’s Oord · Paleis-Raadhuis · Paleis Soestdijk · Kasteel Vaeshartelt
Voormalige woning:	De Ruygenhoek

Bibliografische informatie

• Bibliothèque nationale de France: cb135129071 (data)
• Gemeinsame Normdatei: 5090046-8
• Library of Congress Control Number: n94018955
• Nationale Bibliotheek van Israël: 987007290636805171
• Rijksmonument: 17723
• Système universitaire de documentation: 075681633
• Virtual International Authority File: 268242660
• WorldCat (via VIAF): 268242660