Loading AI tools
ziekte veroorzaakt door mazelenvirus Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Mazelen is een van de meest besmettelijke ziekten, en wordt veroorzaakt door een infectie met het mazelenvirus. De ziekte treft alleen mensen en komt vooral voor bij heel jonge kinderen. Mazelen is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van sterfte bij jonge kinderen. De ziekte kan gepaard gaan met ernstige complicaties. Iedereen die niet eerder mazelen heeft gehad, niet is ingeënt of ondanks een inenting geen immuniteit heeft opgebouwd, kan de ziekte oplopen. De ziekte verspreidt zich via de luchtwegen van mens op mens. Er is geen medicijn tegen mazelen. Wel is er in het kader van preventie sinds 1963 een vaccin beschikbaar. Het mazelenvirus behoort tot de virusfamilie paramyxoviridae, genus morbilli. Het is een enkelstrengs RNA-virus.
| Mazelen | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Coderingen | ||||
| ICD-10 ICD-9 |
B05.- 055 | |||
| DiseasesDB | 7890 | |||
| MedlinePlus | 001569 | |||
| eMedicine | derm/259 | |||
| ||||
Mazelen wordt veroorzaakt door een zeer besmettelijk virus met een basaal reproductiegetal tussen zestien en achttien, dat alleen bij mensen voorkomt. De tijd tussen het besmet raken en ziek worden is zeven tot veertien dagen en meestal rond de tien dagen.[1] Een patiënt is ongeveer vier dagen eerder al besmettelijk en dit duurt tot vijf dagen na het optreden van huiduitslag.
Het virus van mazelen zit in de neus en keel van besmette personen en wordt verspreid via de lucht (hoesten, niezen, praten).
Mazelen heeft een verloop in twee fasen. Het virus nestelt zich eerst in de luchtwegen. Daarna komen de met het virus geïnfecteerde lymfocyten in het bloed en verschijnen rode cirkelvormige vlekjes op de huid.
Meestal begint het ziekteverloop met verschijnselen die lijken op een stevige griep of een verkoudheid: koorts, hoesten, loopneus, ontstoken ogen. Mazelen wordt vaak pas herkend als de kenmerkende rode vlekjes vanachter de oren zich over het gezicht en in de hals verspreiden. Voordat de huiduitslag verschijnt, zijn er bij een op de drie patiënten kleine witte vlekjes op het mondslijmvlies te zien, de 'vlekjes van Koplik'. Deze worden gevolgd door verder stijgende koorts en de voor mazelen typische licht jeukende paarsrode vlekjes. De koorts kan een tweede keer hoog oplopen, en vervolgens zakt de huiduitslag via de romp naar armen en benen. De grote en kleine rode vlekken gaan geleidelijk op in een egale roodheid.
Er bestaat geen medicijn tegen mazelen. Na een week verdwijnen meestal de symptomen van mazelen vanzelf doordat het eigen lichaam antistoffen heeft aangemaakt.
Ernstige complicaties kunnen vermeden worden met ondersteunende zorg, zoals juiste voeding, voldoende vochtinname en zo nodig bij uitdroging orale rehydratieoplossing. Antibiotica kunnen zo nodig voorgeschreven worden om eventuele, door een verzwakte afweer, bijkomende, bacteriële oog- en oorinfecties en longontsteking te behandelen.[2]
De WHO adviseert alle kinderen met mazelen in ontwikkelingslanden standaard twee doses vitamine A-supplement te geven, met een tussenpoos van 24 uur. Dit kan oogbeschadiging en blindheid helpen voorkomen. Aangetoond is dat toediening van vitamine A-supplement sterfgevallen met 50% vermindert.[2] De reden hiervan is dat in ontwikkelingslanden mensen vaak tekort aan vitamine A hebben.[3] Het is in 2024 niet bekend wat het exacte werkingsmechanisme is van vitamine A op het verloop van de ziekte.[4]
Bij 10 tot 20% van de gevallen treden complicaties op, zoals middenoorontsteking of longontsteking. Bij 1 op de 1000 gevallen treedt hersenontsteking op. Een patiënt kan dan in coma geraken.[5] Zeldzamer is de subacute scleroserende panencefalitis, die wordt veroorzaakt door een langzaam voortschrijdende mazelenvirusinfectie in de hersenen.
Een ernstige complicatie kan tot overlijden leiden. Mazelen is wereldwijd een van de belangrijkste oorzaken van sterfte bij jonge kinderen.[2] Hersenontsteking kan blijvende schade opleveren.
Hele jonge kinderen, vooral jonge baby’s van moeders die niet gevaccineerd zijn en nooit mazelen hebben gehad, hebben een verhoogde kans op ernstige ziekte en overlijden. Bij volwassenen geldt hoe ouder iemand is, hoe groter de kans op ziekenhuisopname. Kinderen met een ernstig verminderde afweer lopen het risico op een zeer ernstige, mogelijk dodelijke infectie. Bij zwangere vrouwen die niet gevaccineerd zijn en nooit mazelen hebben gehad kan de ziekte in zeldzame gevallen tot een miskraam of vroeggeboorte leiden. Mazelen veroorzaakt bij een geïnfecteerd kind geen aangeboren afwijkingen.[6]
De sterfte aan mazelen in een ontwikkelingsland als Nigeria is met 5-10 %[7] veel hoger dan in een land als Duitsland, waar sinds het jaar 2000 ongeveer 1 op 10.000 geïnfecteerden[8] (dat zijn 1 à 2 personen per jaar) aan mazelen stierf.
Onderzoekers van onder meer het Wellcome Sanger Institute in Cambridge (VK), het Amsterdam UMC en het Erasmus MC toonden in november 2019 aan dat een mazeleninfectie het risico op secundaire, bacteriële infecties vergroot, doordat de infectie het immuunsysteem onderdrukt. Mensen met mazelen verliezen een deel van hun eerder opgebouwde resistentie tegen ander ziekten. De onderzoekers toonden aan dat een mazeleninfectie 11 tot 73 procent van de opgebouwde antilichamen kan verwijderen, tot twee maanden na de infectie. Het herstel van het immuunsysteem duurt maanden, bij sommigen jaren.[9][10][11][12]
Het is mogelijk zich te laten vaccineren met het BMR-vaccin (bof, mazelen, rodehond). Het vaccin beschermt voor 95% na de eerste vaccinatie en voor 98% na het tweede vaccin.[13] Het vaccin biedt ook nog bescherming als het binnen drie dagen na contact met het mazelenvirus wordt toegediend.
Vaccinatie tegen mazelen is sinds 1963 mogelijk en werd in 1976 opgenomen in het Nederlandse Rijksvaccinatieprogramma (toegediend in de leeftijd van veertien maanden én negen jaar), dat uitgevoerd wordt door de Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureaus en GGD’s).[14] Ook onder meer in België wordt een vaccin aangeboden.[15] In het Vlaamse vaccinatieprogramma van Kind en Gezin raadt men vaccinatie aan op een leeftijd van twaalf maanden en een tweede tussen tien en dertien jaar.
De WHO stelt dat een vaccinatiegraad van 95% van de mensheid nodig is, om mazelen-uitbraken te voorkomen. In 2000 kreeg wereldwijd 73% van alle kinderen in het eerste levensjaar een eerste mazelenvaccin toegediend. In 2015 was dat gestegen tot 85%. Door vaccinaties zijn in de periode 2000-2015 naar schatting 20,3 miljoen sterfgevallen aan mazelen voorkomen. Niettemin stierven er in 2015 wereldwijd nog steeds 134.200 mensen aan de mazelen. Het ging hierbij vooral om kinderen jonger dan vijf jaar.[16] Ten gevolge van ondervoeding is de mortaliteit het hoogst bij kinderen uit ontwikkelingslanden, vooral in delen van Afrika en Azië.[17]
In 2017 werd in Italië inenting tegen mazelen bij schoolgaande kinderen verplicht. In Duitsland werden in datzelfde jaar kinderdagverblijven verplicht te melden als ouders niet kunnen aantonen dat hun kinderen gevaccineerd zijn. De ouders kunnen dan een geldboete krijgen.[18]
Zie BMR-vaccin voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De BMR-inenting geeft meestal weinig bijwerkingen. Als ze voorkomen, zijn ze mild en duren ze kort. Bijwerkingen beginnen pas 5 tot 12 dagen na de vaccinatie.
Een Perzische arts beschreef in de 9e eeuw een ziektebeeld dat bij mazelen past.[4] De Schotse arts Francis Home kon in 1757 aantonen dat de ziekte werd veroorzaakt door een infectie die in het bloed aanwezig was. In 1912 introduceerde men in de V.S. een meldingsplicht voor mazelen. Er werden de eerste 10 jaren gemiddeld 6000 doden per jaar gemeld.[4] In 1954 isoleerden Enders en Peebles het mazelenvirus. Op basis daarvan kwam er begin jaren 1960 een levend verzwakt vaccin beschikbaar dat effectief bleek te zijn.[4]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
