Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

De dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, voorheen bekend als een obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis^[1] (OCPS) of obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis^[2] en in het classificatiesysteem ICD-10 van de Wereldgezondheidsorganisatie anankastische persoonlijkheidsstoornis^[3] genoemd, is een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door algemene psychologische inflexibiliteit, zeer strikte naleving van regels en procedures, perfectionisme, en overmatige ordelijkheid.

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
Classificatie
Specialisme	Psychiatrie
Coderingen
DSM-5-TR	301.4
ICD-11	6D11.4 Eerdere versies ICD-10: F60.5 ICD-9: 301.4
DOID	10932
MedlinePlus	000942
MeSH	D003193
Portaal    Geneeskunde

Kenmerken

Mensen met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis zijn bijvoorbeeld vaak overdreven zuinig met geld^[4], houden hun huis perfect op orde, of willen taken niet delegeren omdat ze bang zijn dat deze niet correct worden uitgevoerd. Ze zijn soms rigide in hun morele opvattingen, met weinig 'grijstinten'; ze vinden iets óf volledig goed, óf volledig fout. Zelf zijn ze meestal gewetensvol.^[4] Hun persoonlijke relaties verlopen moeizaam, omdat ze te hoge eisen stellen aan vrienden, partners, en kinderen.

Het hebben van een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis is voor de patiënt erg vermoeiend en kan daarom leiden tot klachten zoals stress, angst, paniek, somberheid en overspannenheid.^[5] Daarbij hebben personen met deze persoonlijkheidsstoornis gemiddeld vaker een eetstoornis zoals Anorexia nervosa.^[5]

Een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis wordt vaak verward met de obsessieve-compulsieve stoornis (OCS). Deze laatste aandoening is in de DSM-5 gecategoriseerd als een van de obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen. Een persoon met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis hebben over het algemeen niet de neiging om rituele handelingen uit te voeren, terwijl dit juist een specifiek kenmerk van OCS is. Personen met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis streven bovenal naar perfectie, en voelen zich gespannen zolang dingen niet 'goed' of 'ordelijk' zijn.

Oorzaken

De exacte oorzaak van een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis is een combinatie van genetische, psychologische en biologische factoren. Hoe het verder tot ontwikkeling komt is onbekend.^[6] Mogelijke psychologische oorzaken zijn een kille, kritische, of strenge houding van de opvoeders, en een omgeving die de nadruk legt op verantwoordelijkheid of schuld, en weinig ruimte biedt voor spel en gevoel. Psychosociaal kan de oorzaak ook worden gezocht in een omgeving die overmatig streeft naar prestatie.