Spoorlijn Luzern - Interlaken

De spoorlijn Luzern - Interlaken Ost is een Zwitserse spoorlijn van de voormalige spoorwegonderneming SBB Brünig. De Brünigbahn was tot 31 december 2004 het enige metersporige spoorwegnetbedrijf van de Zwitserse Federale Spoorwegen (SBB-CFF-FFS).

Brünigbahn Luzern - Interlaken Ost
Totale lengte	74 km
Spoorwijdte	1.000 mm
Aangelegd door	Jura-Bern-Luzern-Bahn (JBL)
Geopend	1888 / 1914
Huidige status	in gebruik
Type tandstaaf	Riggenbach
Geëlektrificeerd	ja
Aantal sporen	1
Treindienst door	Zentralbahn
Traject
Legenda Vierwaldstättersee Luzern oud station tot 1897 0,0 Luzern Aansluiting aan normaalspoornet (436m) richting Olten < oud traject en station tot 1887 1,9 ex aftakking Eichwald normaalsporige goederenlijn KLB 2,3 aftakking Rösslimatt normaalsporige goederenlijn KLB 2,4 Rösslimatt < Allmendtunnel Luzern Allmend/Messe 3,4 Kriens Mattenhof 4,3 aftakking Horw goederenlijn SBB 4,5 Horw (441 m) 7,4 Hergiswil Matt (445 m) 8,7 Hergiswil (449 m) naar Engelberg Lopper I (1186 m) Pilatusbahn 13,2 Alpnachstad (435 m) 14,9 Alpnach Dorf (452 m) 18,7 Kerns-Kägiswil 20,6 Sarnen (473 m) 23,4 Sachseln (471 m) Ewil Maxon 29,3 Giswil (485 m) begin tandstaaf eind tandstaaf 32,2 Kaiserstuhl (698 m) Tschoren 44 m 35,8 Lungern (752 m) begin tandstaaf Käppeli 146 m eind tandstaaf 37,8 Käppeli (896m) begin tandstaaf 40,1 Brünig-Hasliberg (1002 m) 42,1 Brunnenfluh (810m) naar Innertkirchen MIB 0.2 Meiringen MIB (K) < verbindingsspoor 45.5 0.0 Meiringen Brünigbahn (K) eind tandstaaf 50,8 Unterbach 53,2 Brienzwiler (575 m) 57,8 Brienz Brienz-Rothorn-Bahn Brienzdorf 895 m 59,3 Brienz West (581 m) Dorni 361 m 61,9 Ebligen (582 m) Bolaui 134 m 65,0 Oberried am Brienzersee (589 m) Kehlengraben 187 m Grütgraben 55 m 68,3 Niederried (578 m) Platten 26 m Lehnen 53 m 71,0 Ringgenberg (596 m) Bürgli 50 m Rotegg 348 m Aarebrücke bij Ringgenberg (Be) richting BLS werkplaats Böningen < bovenleiding loze verbindingspoor BOB van Grindelwald/Lauterbrunnen 74,0 Interlaken Ost 567 naar Spiez

De Brünigbahn omvat de lijn van Interlaken Ost via Brienz, Meiringen, de Brünigpas, Giswil en Alpnachstad naar Luzern. Op 1 januari 2005 werd de Brünigbahn samengevoegd met de LSE om verder te gaan onder de naam Zentralbahn.

Geschiedenis

De lijn werd aangelegd door de Jura-Bern-Luzern-Bahn (JBL). Die opende de sectie tussen Brienz over de Brünigpas naar Alpnachstad in 1888. Aanvankelijk wordt op het meer van Brienz en op het meer van Luzern met stoomboten gevaren. In 1889 werd de lijn Alpnachstad – Luzern geopend. Met de overdracht van JBL aan SBB in 1903 werd de lijn het hele jaar door operationeel. Pas in 1914 kwam het laatste deel tussen Brienz en Interlaken in bedrijf.

De Brünigbahn begint in Interlaken op een station gedeeld met de Berner Oberland-Bahnen (BOB). In Brienz is het beginpunt van de Brienz-Rothorn-Bahn (BRB) naast het station van de Brünigbahn. Een historische stoomtrein van de Ballenberg Dampfbahn AG verzorgt in de zomermaanden enige ritten van Interlaken Ost over de Brünigpass naar Giswil. Voor deze ritten zijn een tandrad- en een normale stoomlocomotief uit het jaar 1910 resp. 1913 beschikbaar. De Meiringen-Innertkirchen-Bahn (MIB) begint bij station Meiringen en loopt over enige afstand parallel aan de Brünigbahn. Alpnachstad is uitgangspunt van de Pilatusbahn (PB). Het gedeelte tussen Hergiswil en Luzern wordt gedeeld met de LSE.

Op 30 juni 2004 heeft de Zwitserse Federale Raad de SBB gemachtigd de Brünigbahn te verkopen aan de Luzern-Stans-Engelbergbahn (LSE). Op 1 januari 2005 werd de Brünigbahn samengevoegd met de LSE om verder te gaan onder de naam Zentralbahn.

De sporen van de Brünigbahn, LSE, BOB en MIB zijn op elkaar aangesloten, hoewel de laatste twee gebruikmaken van verschillende stroomsystemen, zodat de locomotieven niet kunnen worden gedeeld. Er zijn geen Meersysteemlocomotieven of -treinstellen.

De Zentralbahn bouwde sinds 24 februari 2008 tussen Station Luzern en Station Kriens Mattenhof een twee kilometer lang dubbelsporig traject met de Allmendtunnel van 475 meter. Het traject is op 12 november 2012 in gebruik genomen en het Station Luzern Allmend/Messe is op 9 december 2012 geopend.^[1]

Tandradsysteem

De Brünigbahn maakt gebruik van het tandradsysteem Riggenbach. Riggenbach is een tandradsysteem ontwikkeld door de Zwitserse constructeur en ondernemer Niklaus Riggenbach (1817-1899).

Profiel

De lijn kent veel hoogtewisselingen, met name tussen Giswil en Meiringen. Op dit traject van zeventien kilometer klimt de lijn van 485 meter boven zeeniveau naar 1002 meter, om weer vervolgens te dalen tot 595 meter. Onderstaande afbeelding toont het profiel van de lijn:

Aansluitingen

In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting van de volgende spoorlijnen:

Luzern

• Bern - Luzern, spoorlijn tussen Bern en Luzern
• Luzern - Immensee, spoorlijn tussen Luzern en Immensee
• Luzern - Lenzburg, spoorlijn tussen Luzern en Lenzburg
• Zug - Luzern, spoorlijn tussen Zug en Luzern
• Olten - Luzern, spoorlijn tussen Olten en Luzern
• Luzern - Engelberg, spoorlijn tussen Luzern en Engelberg

Elektrische tractie

De Brünigbahn werd in 1941 en 1942 geëlektrificeerd met 15.000 volt 16 2/3 Hz wisselspanning.

Literatuur

• Eisenbahnatlas Schweiz. Schweers + Wall, Aachen 2004, ISBN 3-89494-122-7.

Zie ook

• Meiringen-Innertkirchen-Bahn (MIB)
• Brienz-Rothorn-Bahn (BRB)
• Zwitserse spoorwegen
• Lijst van Zwitserse spoorwegmaatschappijen
• Tandradspoorweg
• Tandradsysteem

Externe links

• Zentralbahn
• Ballenberg Dampfbahn AG
• (de) (en) (fr) (it) SBB CFF FFS

Mediabestanden

Zie de categorie Brünig railway line van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

1. (de) 06.02.2012 - Zentralbahn schon Ende 2012 auf dem neuen Trassee^{[dode link]}

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Brünigbahn op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Treinen van de Zentralbahn (ZB)

de voormalige spoorwegondernemingen SBB Brünigbahn en Luzern-Stans-Engelbergbahn (LSE)

Stoomlocomotief:	G 3/3 (101-110) · G 3/4 (201-208) · HG 2/2 (1001-1013) · HG 3/3 (1051-1068
Elektrische locomotief:	HGe 101 (961-968)
Voormalige locomotief:	Deh 4/6 (901-916) · HGe 4/4 I (1991-1992) · HGe 4/4 II (1951-1952)
Elektrisch treinstel:	BDeh 4/4 (1-8) · ABe 130 (001-010) · ABReh 150 (ABeh 150 001-004) · ABeh 160 + ABeh 161 (ABeh 160 001-006 en ABeh 161 011-015)
Rangeerlocomotief:	HGm 104 001 · Te I (198-199) · Tm II (596-598 + 980-984) · Te III (201-203) · Tmh (985-986)
Sneeuwfrees:	Xrotm (51)
Spoorwegrijtuig:	ABt8 (941 - 943) · EW III Brünigbahn · Panoramawagen Golden Pass-Express