Loading AI tools
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een rijbewijs is een document waarmee een bestuurder van een motorvoertuig kan aantonen dat hij/zij beschikt over voldoende kennis, inzicht en vaardigheid om een motorvoertuig van een bepaalde categorie te kunnen en mogen besturen. Het woord rijbewijs is inmiddels standaardtaal geworden, maar het begon als een afkorting van rijvaardigheidsbewijs. Moderne rijbewijzen zijn meestal kunststof kaartjes in creditcardformaat. In veel landen, waaronder de lidstaten van de Europese Unie, is de basiskleur ervan roze.
.jpg)
In de Europese Unie zijn de regelingen geharmoniseerd door de richtlijn over het Europees rijbewijs. De hierna in detail besproken regelingen voor Nederland en België zijn niet meer dan concrete uitwerkingen van deze richtlijn, die dus slechts licht verschillen. In België is dit een bevoegdheid van de gewesten en kunnen er daar onderling ook kleine verschillen zijn.
Het rijbewijs is eigendom van de staat. Op het rijbewijs kan men onder andere lezen wie de houder is, waar diegene woont ten tijde van afgifte (bij nieuwe rijbewijzen in creditcardformaat wordt het adres niet meer vermeld) en voor welke categorie voertuigen het rijbewijs geldig is. Naast de functie als legitimatiebewijs (het bewijs van de bevoegdheid tot het besturen van een voertuig) dient het rijbewijs in verschillende landen ook als identiteitsbewijs, in Nederland dient alleen een Nederlands rijbewijs als identiteitsbewijs. In overige landen wordt het Nederlandse rijbewijs alleen als rijbewijs gezien en niet als identiteitsbewijs. In Noord-Amerika is het rijbewijs zelfs het voornaamste identiteitsbewijs. Ook in Nederland heeft het deze status (maar niet als bewijs van nationaliteit of rechtmatig verblijf in het land). In België geldt het rijbewijs niet als identiteitsbewijs.
In tegenstelling tot een Nederlandse ID-kaart of een nationaal paspoort is een rijbewijs niet gebonden aan een nationaliteit. Een buitenlander die in Nederland woont, kan daar examen doen en zo in het bezit komen van een rijbewijs.
Het bestaan van een rijbewijs als standaard bewijsvoering dat iemand gemachtigd is door de nationale autoriteiten om een voertuig te besturen is als eerste vastgelegd tijdens de Geneefse conventie van 1949. Dit is met latere conventies verder bijgewerkt. Het leidt er toe dat rijbewijzen in de landen die het ondertekend hebben zich aan dezelfde standaarden houden. Er zijn ook afspraken over het internationale rijbewijs, zodat mensen ook in andere landen kunnen rijden. Onderdeel van de afspraken is hoe het er uit ziet, wat er in moet staan en hoe het geschreven moet zijn. Zie UNTC volume 1042, waar in "Conventions on Road Traffic" Annex 6 staat aangegeven dat het een vel moet zijn in de kleur roze.
De Wegenverkeerswet 1994 bepaalt in artikel 107:
Dit wordt uitgewerkt in het Reglement rijbewijzen.[1]
In Nederland is het rijbewijs voor bestuurders van motorvoertuigen verplicht sinds 1905. Aanvankelijk werd dit op aanvraag afgegeven, er hoefde geen examen te worden afgelegd. De examenplicht kwam in 1927 met de oprichting van het Centraal Bureau voor de afgifte van Bewijsstukken van Rijvaardigheid.
Op 1 oktober 2006 werd in Nederland begonnen met de vervanging van het roze, papieren rijbewijs door het plastic creditcardformaat. Hiervoor werd tien jaar uitgetrokken, zodat elk rijbewijs bij de periodieke verlenging aan de beurt kwam. Op 1 oktober 2016 reed er in Nederland geen geldig "roze papiertje" meer rond. De voornaamste reden was de betere beveiliging tegen fraude en vervalsing. Het beveiligingsniveau van het nieuwe rijbewijs werd vergelijkbaar met die van het Nederlandse paspoort en de identiteitskaart. Bovendien zou Nederland met het nieuwe rijbewijs in de pas lopen met bijna alle EU-lidstaten. Sinds de invoering van het creditcardformaat zijn er verschillende modellen afgegeven. Het rijbewijs wordt, net zoals de overige identiteitsbewijzen, op een centrale plek geproduceerd.[2]
In Nederland worden examens voor rijbewijzen afgenomen door het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen. Een rijbewijs kan worden aangevraagd bij de burgemeester van de woonplaats waarin de aanvrager woont. De burgemeester geeft het document niet zelf af, maar stuurt de aanvraag door naar de RDW (Dienst Wegverkeer) als:
| Categorie rijbewijs | Met welk voertuig mag men rijden? | Minimumleeftijd | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| AM4 | AM | A1 | A2 | A | B | C1 | C | D1 | D | E | T | ||
| AM4 | 16 jaar, geen ontheffing mogelijk, vaak wordt dit als beperking (code) op een AM-rijbewijs gezet, waarbij de 4 staat voor vierwieler | ||||||||||||
| AM | 16 jaar | ||||||||||||
| A1 | 18 jaar | ||||||||||||
| A2 | 20 jaar | ||||||||||||
| A | 21 voor code 80 1e 2 jaar, 22 jaar zonder beperkingen mét rijbewijs A2, 24 zonder rijbewijs A2 | ||||||||||||
| B | 17 jaar met begeleiding, 18 zonder begeleiding | ||||||||||||
| C1 | 18 jaar | ||||||||||||
| C | 21 jaar[3] | ||||||||||||
| D1 | 21 jaar[3] | ||||||||||||
| D | 24 jaar[3] | ||||||||||||
| E | Altijd gecombineerd met B, C1, C, D1 of D | ||||||||||||
| T | Automatisch verstrekt aan degenen die op 1 juli 2015 rijbewijs B hebben.[4] | ||||||||||||
Bij het rijbewijs C krijgt men altijd het rijbewijs T cadeau, ook wanneer het rijbewijs C vóór 1 juli 2015 behaald is, na genoemde datum wordt het rijbewijs T automatisch bij het rijbewijs C geschreven.[5]
Een aanvraag voor het vernieuwen van een rijbewijs voor personen die niet meer binnen de Europese Unie wonen wordt direct bij de RDW ingediend. Sinds 1 oktober 1986 zijn rijbewijzen in beginsel 10 jaar geldig. Bij verlopen linnen rijbewijs voor 1 juli 1985 moeten de gebruikers opnieuw rijexamen doen. Bij verlenging op een leeftijd tussen 65 en 70 jaar is het nieuwe rijbewijs geldig tot de 75ste verjaardag, bij latere verlenging is het nieuwe rijbewijs 5 jaar geldig. Voor het behalen van het rijbewijs AM en T moet men ten minste 16 jaar oud zijn. Rijbewijs B kan vanaf 17 jaar behaald worden, maar tot het 18e levensjaar mag uitsluitend onder begeleiding van een coach worden gereden. Voor de overige rijbewijzen geldt een minimale leeftijd van 18 jaar, met uitzondering van het rijbewijs AZ, waar de minimale leeftijd 21 jaar bedraagt. Sinds 1 januari 2005 moeten houders van rijbewijs C (vrachtauto's) en D (autobussen) bij iedere verlenging een medische keuring ondergaan. De keuring moet door een arts van een arbodienst worden gedaan. Deze regel is ingevoerd om te kunnen voldoen aan Europese regelgeving op het gebied van de rijbewijzen. Als men 75 jaar of ouder is, moet bij de verlenging van elk rijbewijstype, behalve AM, een medische rijbewijskeuring plaatsvinden (tot 1 januari 2014 was dit 70 jaar of ouder). Er is geen maximumleeftijd voor het ondergaan van de medische keuring en het verkrijgen van het rijbewijs. In juni 2015 legde een bijna 101-jarige man met goed gevolg de keuring af en kreeg een nieuw rijbewijs.[6]
Sinds 1 juli 2015 is categorie T op het rijbewijs ingevoerd. Met de categorie T op het rijbewijs mogen personen vanaf 16 jaar een LBT (land- of bosbouwtrekker) en een MMBS (motorrijtuig met beperkte snelheid), met aanhangwagen, besturen op de openbare weg. De categorie T is niet verplicht voor een LBT of een MMBS die niet breder is dan 130 cm (inclusief verwisselbaar uitrustingsstuk aan de voorkant) en een van de volgende functionaliteiten heeft: maaien, onkruid bestrijden, vegen, sneeuwruimen, gladheid bestrijden, hondenpoep verzamelen of hefinrichting aan de voorkant. Deze voertuigen mogen niet de mogelijkheid hebben om een aanhangwagen of verwisselbare machine te trekken.[7] Bezitters van een trekkercertificaat konden dit tot 1 juli 2016 inwisselen voor een rijbewijs categorie T, via de RDW. Bezitters van een rijbewijs B, behaald voor 1 juli 2015, krijgen tot 1 juli 2025 bij vernieuwing van het rijbewijs, automatisch categorie T op het rijbewijs.
Het Puntenrijbewijs, niet te verwarren met het Beginnersrijbewijs hieronder, is gebaseerd op het Puntensysteem voor Rijbewijzen.[8] Dit systeem geldt voor alle rijbewijshouders en houdt in dat wanneer men binnen 5 jaren voor een tweede maal wordt veroordeeld voor rijden onder invloed, het rijbewijs ongeldig wordt verklaard. Bij deze tweede overtreding moet het alcoholgehalte dan wel meer dan 1,3 promille zijn.
Het Beginnersrijbewijs is sinds 30 maart 2002 een nieuw type rijbewijs voor beginnende bestuurders.[9] Iemand is een beginnende bestuurder tijdens de eerste vijf jaren na de datum waarop aan hem of haar voor de eerste maal het rijbewijs is afgegeven. Voor 16- en 17-jarigen is deze termijn zeven jaar na verkrijging van een rijbewijs (van de bromfietscategorie AM).
Het rijbewijs bevat twee beginnerspunten. Wanneer de beginnende bestuurder binnen de eerste vijf jaar een met name genoemd verkeersdelict pleegt, raakt hij of zij een punt kwijt. Als men twee punten kwijt is, wordt automatisch het rijbewijs ingevorderd. De bestuurder in kwestie krijgt het rijbewijs niet terug voordat hij of zij een theorie- en praktijkproef succesvol aflegt, die vergelijkbaar is met het gewone rijexamen.
De gedachte achter het Beginnersrijbewijs is dat de beginnende bestuurder minder snel verkeersdelicten zal plegen, aangezien na twee overtredingen het rijbewijs wordt ingevorderd. Feit is dat bij een groot aantal verkeersongevallen beginnende bestuurders betrokken zijn. Door deze maatregelen hoopt justitie dat te verminderen.
De verkeersdelicten die zorgen voor een punt aftrek zijn de volgende:
Voorwaarde voor invordering van het rijbewijs is dat de beginnende bestuurder in die vijf jaar twee van deze verkeersdelicten heeft begaan en daarvoor een bekeuring heeft betaald of door de strafrechter is veroordeeld.
Het voorlopige Beginnersrijbewijs wordt na het vijfde jaar automatisch omgezet in het definitieve normale rijbewijs.
In november 2011 is in Nederland als experiment 2toDrive ingevoerd. Hierbij mogen jongeren vanaf 16 jaar hun theorie-examen voor rijbewijs B doen, vanaf 16,5 jaar praktijkles gaan volgen en vanaf hun 17e het praktijkexamen afleggen. Slagen ze, dan mogen ze vanaf hun 17e al autorijden. Dit mag alleen als ze rijden met een coach naast zich. Een coach moet minimaal 27 jaar oud zijn en vijf jaar in het bezit zijn van een geldig rijbewijs. Het experiment werd gestart om de verkeersveiligheid te vergroten. Ervaringen in het buitenland lieten namelijk zien dat 2toDrive werkt. Proeven in Duitsland tonen aan dat jongeren 30% minder ongevallen en 20% minder overtredingen veroorzaken en minder vaak onder invloed van drank of drugs rijden. De experimentfase liep tot 31 oktober 2017. Per 1 november 2017 is 2toDrive structureel ingevoerd.[10]
De categorieën A2 en A overlappen elkaar; als een motor in beide valt zijn beide categorieën rijbewijs toegestaan.
Vóór 1984 werd de categorie E samen met de categorieën B, C en D bijgeschreven op het rijbewijs na het goed afleggen van het examen. Vanaf 1984 was het nodig voor E een apart praktijkexamen af te leggen. Ook kreeg men vóór 1984 bij het behalen van de categorie C automatisch de categorie D bijgeschreven.
In 1995 werd een vereiste dat een apart examen moest worden afgelegd voor het verkeerstheorie-examen.
Enkele rijbewijzen worden automatisch toegekend bij het behalen van een rijbewijs in een andere categorie:
Voor de categorieën C1, C1E, D1 en D1E kan men sinds 19 januari 2013 in Nederland examen doen. Iedereen met een rijbewijs in de categorie C(E) of D(E) krijgt automatisch de bijbehorende categorie, C1(E) dan wel D1(E), bijgeschreven.
Voor de categorie T kan men in Nederland sinds 1 juli 2015 examen doen.
Van alle kandidaten voor praktijkexamens van het CBR in 2011, 2012 en 2013 slaagde 41% de eerste keer. Van hen die niet in een keer slaagden, slaagde 75% de tweede keer.
Voor de in 2019 afgenomen theorie-examens gelden de volgende cijfers:[11]
| Voertuigtype | Afgenomen | Voldoende | % geslaagd |
|---|---|---|---|
| Motor (A) | 53.589 | 28.089 | 52,4 |
| Personenauto (B) | 566.796 | 230.557 | 40,7 |
| Bromfiets (AM) | 65.753 | 29.174 | 44,4 |
| Totaal | 686.138 | 287.820 | 41,9 |
Als een keuring is vereist voor het rijbewijs, met de categorie voor A (motor) en/of B (auto), en het rijbewijs wordt vernieuwd zonder keuring, of na een keuring met negatief resultaat, dan wordt een rijbewijs met alleen categorie AM (Brommer, AM2 + AM4) afgegeven. Aan het besturen van een brommer zijn geen medische eisen gesteld. Eventueel kan men de betreffende categorie weer op een nieuw rijbewijs krijgen, na een keuring met positief resultaat.
Wie (tijdelijk) geen vrachtauto of autobus wil besturen, kan de daarvoor vereiste medische keuring achterwege laten, waarmee hij kosten bespaart. Hij krijgt dan een rijbewijs zonder C- en D-aantekening. Zijn bevoegdheid blijft echter onbeperkt geldig: hij kan op elk moment gekeurd worden en bij positief resultaat de aantekening terugkrijgen op een nieuw rijbewijs.
In overeenstemming met de Wet digitale overheid (Wdo) gaat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat het rijbewijs voorzien van een eID. In die wet wordt geregeld dat de RDW op het rijbewijs een zogeheten publiek identificatiemiddel (eID) plaatst. Na activatie kan de burger hiermee op het hoogste betrouwbaarheidsniveau communiceren met de overheid en digitale diensten afnemen.[12]
In België werd het nationale rijbewijs ingevoerd in 1963.[13] Daarvoor mocht iedereen die oud genoeg was een voertuig besturen. Tot en met 31 december 1968 konden personen van 21 jaar of ouder een rijbewijs afhalen zonder daarvoor examen te hoeven doen. Zo'n rijbewijs was geldig voor de categorieën A, B, C of D. Het praktijkexamen werd verplicht op 14 februari 1977.[14]
De huidige reglementering rond het rijbewijs werd vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 23 maart 1998.[15]
Om een rijbewijs (voor een welbepaalde categorie) te verkrijgen is het noodzakelijk te slagen voor een theoretisch examen en voor een praktijkexamen. Bovendien moet men verklaren dat men medisch geschikt is.
Wie zijn rijbewijs categorie B heeft behaald voor 1 januari 1989 krijgt automatisch de volwaardige categorie A, met alle rechten daarbij behorend. Deze staat ook aangeduid op het rijbewijs en is overal geldig, ook in het buitenland.
Wie zijn rijbewijs categorie B heeft behaald na 1 januari 1989 maar voor 1 mei 2011, mag na twee jaar rijden met voertuigen waarvoor het rijbewijs categorie A1 nodig is. Dit recht wordt automatisch toegekend, er is dus geen code 372 nodig.
Wie zijn rijbewijs categorie B heeft behaald na 1 mei 2011, mag enkel rijden met motorvoertuigen waarvoor het rijbewijs categorie A1 nodig is, na het volgen van vier uur praktijklessen en op voorwaarde dat men twee jaar het rijbewijs B heeft. Dit wordt vermeld op het rijbewijs met de 'code 372'. Dit systeem is enkel geldig in België.
De houder van een rijbewijs B, afgegeven vanaf 1 mei 2013, mag daarentegen enkel een driewieler met motor van de categorie A besturen, op voorwaarde dat hij ten minste 21 jaar oud is, de vereiste opleiding heeft gevolgd en dat de code 373 bij de categorie B op het rijbewijs wordt vermeld. Dit systeem is enkel geldig in België.
De houder van een rijbewijs met vermelding van code 78 (te vinden in kolom 12) mag enkel voertuigen met een automatische versnellingsbak besturen. Deze code wordt vermeld indien het rijexamen afgelegd werd met een voertuig dat een automatische versnelling heeft. Om ook met voertuigen met een manuele versnellingsbak te mogen rijden —en deze code daartoe te laten schrappen— moet men opnieuw het praktisch examen afleggen met zo'n voertuig met een manuele versnellingsbak. Indien men slaagt voor een praktisch examen voor zo'n voertuig met manuele versnellingsbak, zal code 78 alleen voor die categorie opgeheven worden.[16]
De categorie B1 bestaat niet in België. Wie een voertuig van categorie B1 wil besturen, moet een rijbewijs B behalen. B1-rijbewijzen uit andere EU-landen worden wel erkend.
| Categorie rijbewijs | Met welk voertuig mag men rijden | Minimumleeftijd | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| AM | A1 | A2 | A | B | B+E | C1 | C1+E | C | C+E | D1 | D1+E | D | D+E | G | ||
| AM | 16 jaar (18 jaar met passagier) | |||||||||||||||
| A1 | 18 jaar | |||||||||||||||
| A2 | 20 jaar | |||||||||||||||
| A | 24 jaar (22 jaar wanneer 2 jaar houder van A2) | |||||||||||||||
| B | 18 jaar | |||||||||||||||
| B+E | 18 jaar | |||||||||||||||
| C1 | 18 jaar | |||||||||||||||
| C1+E | 18 jaar | |||||||||||||||
| C | 21 jaar[3] | |||||||||||||||
| C+E | 21 jaar[3] | |||||||||||||||
| D1 | 21 jaar[3] | |||||||||||||||
| D1+E | 21 jaar[3] | |||||||||||||||
| D | 24 jaar[3] | |||||||||||||||
| D+E | 24 jaar[3] | |||||||||||||||
| G | 16 jaar (tot 20 ton) 18 jaar (onbeperkt) | |||||||||||||||
Wie zowel D als CE heeft, krijgt ook DE. Om met alle categorieën te kunnen rijden moet men dus vijf rijbewijzen behalen: A, B, C, D en CE.
Het theoretische examen wordt afgelegd in een van de examencentra georganiseerd door GOCA.[17] Het theorie-examen test de kandidaat over zijn kennis van het verkeersreglement, het defensief rijden, het milieuvriendelijk rijden, EHBO en de basis van automobieltechniek. Het examen verloopt op een computer aan de hand van meerkeuze-vragen.
De kandidaten leggen het praktische examen af in het examencentrum bevoegd voor de gemeente van hun normale verblijf of voor de gemeente waarin de zetel van de rijschool waar de lessen werden gevolgd, gevestigd is. Hierop zijn een aantal uitzonderingen. Voor elk examen zijn welbepaalde tarieven van toepassing.
De volgende cijfers geven het aantal afgelegde examens weer, niet het aantal kandidaten. Een kandidaat kan namelijk meerdere keren een examen afleggen. Tot 1 december 2006 moesten de manoeuvres voor het praktijkexamen eerst op privaat terrein worden afgelegd alvorens het praktijkexamen op de openbare weg mocht. Sinds deze datum wordt het praktijkexamen B volledig afgenomen op de openbare weg.
| Theorie-examens | Praktijkexamens | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aantal afgelegd | Slaagpercentage | Op de openbare weg | Op privéterrein | |||||
| Aantal afgelegd | Slaagpercentage | Aantal afgelegd | Slaagpercentage | |||||
| 2003 | 224.710 | 55,66 | 188.083 | 59,90 | 163.345 | 70,31 | ||
| 2004 | 246.002 | 51,0 | 190.431 | 60,14 | 164.318 | 70,66 | ||
| 2005 | 285.021 | 47,42 | 186.211 | 60,75 | 163.804 | 70,08 | ||
| 2006 | 290.321 | 49,12 | 207.130 | 65,20 | 175.996 | 74,81 | ||
| 2007 | 303.733 | 48,28 | 166.264 | 51,36 | ||||
| 2008 | 298.797 | 46,43 | 194.404 | 54,84 | ||||
| 2009 | 300.017 | 47,43 | 205.342 | 56,18 | ||||
| 2010 | 302.719 | 46,82 | 240.167 | 55,24 | ||||
| 2011 | 315.070 | 46,16 | 241.176 | 54,60 | ||||
| 2012 | 339.993 | 47,64 | 239.660 | 54,06 | ||||
| 2013 | 338.847 | 45,59 | 237.057 | 54,17 | ||||
| 2014 | 273.131 | 52,39 | 239.104 | 53,36 | ||||
Bron: Jaarverslag GOCA[18]
Oorspronkelijk zou vanaf 7 juli 2010 in België overgestapt worden naar een rijbewijs op bankkaartformaat. De papieren rijbewijsmodellen zouden nog afgeleverd worden tot eind 2012. Uiteindelijk is door vertragingen met de aanbesteding, het nieuwe model pas in april 2013 geïntroduceerd. Het model kost, afhankelijk van de gemeente, ongeveer 25 euro. Papieren modellen zijn geldig tot en met 2033.
Bij de zesde staatshervorming werden de bevoegdheden in verband met het rijbewijs opgesplitst. Zo blijft het rijbewijs zelf en de vereisten om het te verkrijgen een federale bevoegdheid, maar staan de gewesten sedert 1 juli 2014 in voor de rij-opleiding en de erkenning van rijscholen en examencentra. Ook mogen Belgen hun rijbewijs halen in het gewest van hun keuze (principe van de wederzijdse erkenning).[19]
Er zijn in België al sinds 1988 voorstellen om een rijbewijs met punten in te voeren. Anno 2024 is er hiervoor echter nog geen akkoord binnen de coalitie.
Een uitbreiding van het alcoholslot tot een “rijbewijsslot” zou volgens sommige verkeersdeskundigen een effectief middel kunnen zijn tegen verkeersrecidive. Het starten van de wagen wordt dan belet als de aanbieder geen geldig (digitaal) rijbewijs inbrengt.[20]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
