Kabinet-Schermerhorn-Drees

Het kabinet-Schermerhorn-Drees was het Nederlandse kabinet van 25 juni 1945 tot 3 juli 1946. Het kabinet werd gevormd door de politieke partijen Roomsch-Katholieke Staatspartij (RKSP), Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB). Ruim een maand na de bevrijding benoemde koningin Wilhelmina dit eerste naoorlogse kabinet. Staatkundig beschouwd was het een zogenaamd koninklijk kabinet maar het wordt ook wel een noodkabinet genoemd. Het kreeg van de koningin de opdracht orde op zaken te stellen na de Duitse bezetting, het economisch herstel ter hand te nemen en verkiezingen voor te bereiden. Het noodparlement zou pas vanaf november 1945 functioneren.

Kabinet-Schermerhorn-Drees
De ministers van het kabinet-Schermerhorn-Drees op het Binnenhof op 4 juni 1945
Coalitie	RKSP, SDAP, VDB (1945–1946) KVP, PvdA (1946)
Zeteltal TK	31 + 23 + 6 = 60
Premier	Wim Schermerhorn
Beëdiging	25 juni 1945
Demissionair	16 mei 1946
Ontslagdatum	3 juli 1946
Voorganger	Gerbrandy III
Opvolger	Beel I
Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal    Politiek

Het kabinet-Schermerhorn-Drees bestond uit ministers van de SDAP (in 1946 met de VDB en CDU samengegaan in de PvdA), de CHU'er Lieftinck (die later lid werd van de PvdA) en RKSP (later deel van KVP), alsmede vijf partijloze ministers, van wie er later twee PvdA-lid werden. Minister-president Schermerhorn was afkomstig uit de kring van de VDB.

Nadat in mei 1946 Tweede Kamerverkiezingen hadden plaatsgevonden, vroeg het kabinet ontslag, wat de koningin in beraad hield. Nadat op basis van de verkiezingsuitslag het kabinet-Beel I was gevormd, dat op steun van een meerderheid in de Tweede Kamer kon rekenen, verleende de koningin het zittende kabinet ontslag.

Bijzonderheden

Het kabinet moest het economische leven (landbouw, nijverheid, handel) en de infrastructuur (spoorwegen, dijken, wegen, havens) weer op orde brengen na de vele verwoestingen ten gevolge van de oorlog. Verder moest het democratisch bestuur (gemeenteraden, provincies) worden hersteld en zo nodig vernieuwd.

Tot een van de vele taken waarvoor dit eerste naoorlogse kabinet zich gesteld zag, hoorde het organiseren van de zuivering en berechting van personen die hadden meegewerkt met de bezetters, toendertijd 'foute' Nederlanders genoemd. Dat was een precaire aangelegenheid omdat de regering bij begin van de bezetting alle ambtenaren had opgedragen zoveel mogelijk medewerking te verlenen. Daarvoor werd een organisatie van bijzondere rechtspleging opgezet, bestaande uit bijzondere rechtbanken en tribunalen, en zuiveringsraden.

Ook de voedselvoorziening moest weer op gang worden gebracht. Vanwege de aanwezigheid van veel zwart geld vond in juli 1945 een geldzuivering plaats via het zogenaamde 'tientje van Lieftinck'. Ook het culturele leven (pers, omroep) werd weer genormaliseerd.

Tot augustus 1945 vroeg de strijd in het Verre Oosten tegen Japan nog de nodige aandacht. Nederland was daarbij nauw betrokken in verband met het toenmalige overzeese gebiedsdeel Nederlands-Indië. Daarna werd het kabinet geconfronteerd met het eenzijdig uitroepen van de onafhankelijkheid door de Republik Indonesia. Begin 1946 diende het daarom een wijziging van de grondwet in die het mogelijk moest maken dienstplichtigen tegen hun wil naar Indië te sturen voor politionele acties, zoals de regering het noemde.

Ambtsbekleders

Ambtsbekleders			Ministers / Ministerie		Termijn	Partij
		dr.ir. W. (Wim) Schermerhorn (1894–1977)	Minister-president / Minister	Algemene Oorlogsvoering	25 juni 1945 – 3 juli 1946	VDB
						PvdA
		W. (Willem) Drees (1886–1988)	Vicepremier / Minister	Sociale Zaken	25 juni 1945 – 7 augustus 1948	SDAP
						PvdA
		mr.dr. L.J.M. (Louis) Beel (1902–1977)	Minister	Binnenlandse Zaken	23 februari 1945 – 15 september 1947 [1]	RKSP
						KVP
		mr. E.N. (Eelco) van Kleffens (1894–1983)	Minister	Buitenlandse Zaken	10 augustus 1939 – 1 maart 1946 [1] (afgetreden na benoeming tot minister voor VN Zaken)	O (Liberaal)
		mr.dr. J.H. (Herman) van Roijen (1905–1993)			1 maart 1946 – 3 juli 1946	O (Sociaal- democraat)
		mr.dr. P. (Piet) Lieftinck (1902–1989)	Minister	Financiën	25 juni 1945 – 1 juli 1952	CHU
						PvdA
		mr. H.A.M.T. (Hans) Kolfschoten (1903–1984)	Minister	Justitie	25 juni 1945 – 3 juli 1946	RKSP
						KVP
		ir. H. (Hein) Vos (1903–1972)	Minister	Handel en Nijverheid		SDAP
						PvdA
		mr. J. (Jo) Meynen (1901–1980)	Minister	Oorlog		ARP
		J.M. (Jim) de Booy (1885–1969)		Marine	23 februari 1945 – 3 juli 1946 [1]	O (Liberaal)
		dr. G. (Gerard) van der Leeuw (1890–1950)	Minister	Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen	25 juni 1945 – 3 juli 1946	O (Protestants- christelijk)
						PvdA
		ir. Th.S.G.J.M. (Steef) van Schaik (1888–1968)	Minister	Verkeer en Energie		RKSP
						KVP
		S.L. (Sicco) Mansholt (1908–1995)	Minister	Voedselvoorziening, Landbouw en Visserij	25 juni 1945 – 6 oktober 1945	SDAP
				Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening	6 oktober 1945 – 1 januari 1958	PvdA
		dr.ir. J.A. (Johan) Ringers (1885–1965)	Minister	Openbare Werken en Wederopbouw	25 juni 1945 – 15 november 1946	O (Liberaal)
		mr.dr. J.H.A. (Johann) Logemann (1892–1969)	Minister	Uniezaken en Overzeese Rijksdelen	25 juni 1945 – 3 juli 1946	O (Sociaal- democraat)
						PvdA
Ambtsbekleders			Minister / Portefeuille / Ministerie		Termijn	Partij
		mr.dr. J.H. (Herman) van Roijen (1905–1993)	Minister	• Verenigde Naties aangelegenheden (Buitenlandse Zaken)	25 juni 1945 – 1 maart 1946 (afgetreden na benoeming tot minister van Buitenlandse Zaken)	O (Sociaal- democraat)
		mr. E.N. (Eelco) van Kleffens (1894–1983)			1 maart 1946 – 1 juli 1947	O (Liberaal)
Bron: Kabinet-Schermerhorn-Drees Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie

• Ontslagaanvrage vorig kabinet: 9 mei 1945
• Beëdiging kabinet: 24 juni 1945
• Duur formatie: 47 dagen
• Formateur, dr.ir. W. Schermerhorn (VDB) en W. Drees (SDAP), 29 dagen

Reden ontslagaanvraag

Ontbinding van de Tweede Kamer en eerste naoorlogse verkiezingen.

Literatuur

• Het kabinet Schermerhorn-Drees, F.J.F.M. Duynstee & J.L.J. Bosmans, Assen: Van Gorcum, 1977

Zie ook

• Tweede Kamerverkiezingen 1946
• Lijst van Tweede Kamerleden 1937-1946

Bronnen, noten en/of referenties

1. Functie gecontinueerd van het vorige Kabinet-Gerbrandy III

Nederlandse kabinetten

Schimmelpenninck · De Kempenaer-Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall-Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall-Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse-Fock · Thorbecke III · De Vries-Fransen van de Putte · Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn-Drees · Beel I · Drees-Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II* · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra* · De Jong · Biesheuvel I · Biesheuvel II* · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III* · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III* · Balkenende IV · Rutte I · Rutte II · Rutte III · Rutte IV · Schoof
* rompkabinet

Mediabestanden

Zie de categorie Cabinet Schermerhorn/Drees van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.