हिन्दु सम्प्रदाय
From Wikipedia, the free encyclopedia
हिन्दु धर्म भित्रका परम्परा र उप-परम्पराहरू विष्णु, शिव, शक्ति आदि जस्ता एक वा एकभन्दा बढी देवी-देवताहरूमा केन्द्रित छन्।[1] सम्प्रदाय शब्दको प्रयोग विशेष दर्शन वा एक विशेष संस्थापक गुरुसँँग सम्बन्धित शाखाहरूको लागि प्रयोग गरिन्छ।[2]
हिन्दु धर्मको कुनै केन्द्रीय सैद्धान्तिक अधिकार छैन र धेरै अभ्यास गर्ने हिन्दुहरू कुनै विशेष सम्प्रदाय वा परम्परासँग सम्बन्धित भएको दाबी गर्दैनन्।[3] तथापि, चार प्रमुख सम्प्रदाय विद्वत्तापूर्ण अध्ययनहरूमा प्रयोग गरिन्छ जहाँ वैष्णव, शैव, शाक्त र स्मार्त पर्दछन्।[1][4][5][6] यिनीहरूलाई कहिलेकाहीँ हिन्दु धर्मको सम्प्रदायको रूपमा पनि चिनिन्छ, र तिनीहरू परम्पराको केन्द्रमा रहेको प्राथमिक देवतामा भिन्न हुन्छन्।[7] ईश्वरीय वा देवताको अन्य अवधारणाहरूलाई अस्वीकार नगर्ने र प्रायः अन्यलाई बहु-ईश्वर समकक्षको रूपमा मनाउनु हिन्दु सम्प्रदायहरूको एक उल्लेखनीय विशेषता हो।[8] लिपनरका अनुसार हिन्दु धर्मका सम्प्रदायहरू संसारका प्रमुख धर्महरूमा पाइने सम्प्रदायहरूभन्दा भिन्न छन्, किनकि हिन्दु सम्प्रदायहरू एकभन्दा बढी अभ्यास गर्ने व्यक्तिहरूसँग अस्पष्ट छन्, र उनले "हिन्दु बहुकेन्द्रवाद" शब्दको सुझाव दिएका छन्।[9]
यद्यपि हिन्दु धर्ममा धेरै सम्प्रदाय र दर्शनहरू विद्यमान छन्। यो साझा अवधारणा, पहिचान योग्य अनुष्ठान, ब्रह्माण्ड विज्ञान, साझा पाठ्य स्रोत, पवित्र स्थलहरूको तीर्थयात्रा र अधिकारको प्रश्नद्वारा जोडिएको छ।[10]